در مورد چگونگی صدا کردن گوسالة سامری چند قول بیان شده است:
قول اول آنکه، هنر و علم سامری نسبت به صنعت، باعث ایجاد آن صدا شده. بدین توضیح که جمعی از مفسران بر این عقیده اند که سامری با اطلاعات خاصی که در زمینة تولید صدا به کمک باد و اشیاء داشت، لوله های مخصوصی در درون سینة گوساله طلایی کار گذاشته بود که در اثر ورود هوا از پشت گوساله و خروج آن به صورت فشرده از آن لوله ها که انتهای آنها در دهان گوسالة طلایی واقع شده بود، صدایی شبیه به صدای گاو بیرون می آمد.(1)
قول دوم آنکه، نحوة قرار دادن دهان گوساله در جهت وزش باد باعث ایجاد صدا شد. بدین بیان که بعضی دیگر از مفسران معتقدند، سامری گوساله را آنچنان در مسیر و جهت وزش باد قرار داده بود که بر اثر وزش باد به دهان گوساله که به شکل خاصی نیز ساخته شده بود صدایی شبیه به صدای گوساله به گوش می رسید.(2)قول سوم آنکه، خداوند متعال آن صدا را از آن گوساله خارج کرد بدین توضیح که در حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است که حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ به خداوند متعال عرضه داشت، بار خدایا، سامری گوساله را ساخت، صدای آن از چه کسی بود؟ خداوند عزوجل در جواب از طریق وحی به او خطاب کرد که ای موسی، آن آزمایش و فتنة من بود و در آن باره زیاد جستجو مکن.(3)
و نیز در روایتی دیگر از راشد بن سعد آمده است که موسی ـ علیه السّلام ـ به پروردگار عرضه داشت: بار پروردگارا چه کسی روح در آن گوساله قرار داد؟ خداوند متعال در جواب فرمود: من، موسی(ع) عرضه داشت، خدایا پس تو خودت گمراه کردی؟
خداوند عزوجل در پاسخ فرمود: ای موسی، ای سرآمد انبیاء، ای پدر حاکمان، من چون این گمراهی را در دلهایشان دیدم راه رسیدن به آن را برایشان آسان کردم.(4) البته این عبارات ناظر به جریان کلی هدایت درعالم است که (یضل من یشاء ویهدی من یشاء) هرکه را بخواهد هدایت وهرکه را بخواهد گمراه می کند. واز این عبارات جبر برداشت نمی شود. زیرا انسان با اختیار انتخاب آفریده شده است، ولی کلیت نیروی محرک انسان دست خداست.
در برخی روایات آمده است حضرت موسی(ع) به سامری گفت: چگونه چنین کاری را انجام دادی؟ سامری در جواب پاسخ داد: به چیزی که دیگران به آن پی نبردند پی بردم...
برخی مفسرین طبق این روایات گفته اند: سامری حضرت جبرائیل را هنگامی که به حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ نازل شد تا به او وحی الهی را برساند دید.
و برخی دیگر از مفسران گفته اند: حضرت جبرائیل را هنگامی که برای غرق کردن فرعون و لشکریانش نازل شده بود سوار بر اسبی بهشتی دید.
به هر حال سامری در این هنگام از موقعیت استفاده کرده و قدری از خاک زیر پای خود حضرت جبرئیل یا خاک زیر پای اسب او (بنابر تفسیر دوم)، برداشته بود و نزد خود نگاه داشته بود. از خاصیتهای این خاک این بوده که به هر چیز ریخته می شد جان می گرفت و زنده می شد.
سامری هم چون از این مطلب آگاه بود، آن مقدار خاک را که نزد خود داشت بعد از ساختن گوساله در آن ریخت و این باعث جان گرفتن و صدا کردن گوساله شد.(5)
پی نوشت ها:
1. تفسیر نمونه، جمعی، ج 6، ص 371،ذیل آیات 148 149 سورة اعراف.
2. همان، ص 372.
3. ترجمة المیزان، محمد حسین طباطبایی، ج 14، ص 36،ذیل آیات 80 تا 98 سورة طه.
4. دررالمنثور، جلال الدین سیوطی، ج 3، ص 129، ط اول، 1365 هـ‌ق، دارالمعرفة.
5. ترجمة المیزان، محمد حسین طباطبایی، ج 14، ص 273،ذیل آیات 80 تا 98 سورة طه.
