کودک کیست ؟

به گزارش "پایگاه مطالبه گران و عدالت خواهان" مجتبی لشکربلوکی مدرس مهندسی فرهنگی ؛ کارشناس اسبق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نوشت:

در هفته ملی کودک هستیم ، هفته ای که از روز 12 الی  17 مهرماه ادامه دارد ، به این بهانه بخشی از مسائل پراهمیت کودک و نوجوان را به قلم می کشم  .

کودک کیست ؟

در فرهنگ لغت معین کلمه کودک را با کلماتي مانند : کوچک، صغير، فرزند دختر يا پسري که به حد بلوغ نرسيده باشد، طفل، دختر بچه يا پسر بچه خردسال و جوان مترادف مي کند .

کودک در منظر اسلام :

در قرآن کريم و متون فقهي و روايي کلماتي مانند طفل ، صبي ، صغير و... معادل با کلمه کودک مي باشند .

کودک از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران :

در قوانین ایران چون کشوری اسلامی است و تابع فقه جعفری پس قوانین بر اساس مراجع چهارگانه ( قرآن , سنت , اجماع و عقل ) وضع می گردد و از لفظ صغیر و بالغ در مفاد قانون استفاده نموده و برای آن حقوقی در نظر گرفته است .

صغیر در قانون به معنی کسی که نابالغ باشد و به سن بلوغ نرسیده باشد اطلاق می گردد , که به 2 قسم تقسیم می گردد :

1. صغیر غیر ممیز : فرد نابالغی که دارای قوه درک و تمیز نیست , یعنی زشت و زیبای کار و یا سود و زیان را تشخیص نمی دهد .
2. صغیر ممیز : فرد نابالغی که دارای قوه درک و تمیز نسبی می باشد و زشت و زیبا و سود وزیان را از هم تشخیص می دهد .

سن بلوغ : در پسران 15 سال تمام قمری و در دختران 9 سال تمام قمری می باشد , که هر سال قمری 10 روز کمتر از سال شمسی و تقویم رسمی ایران است .   (لشکربلوکی – مجتبی - مسئولیت مدنی مربی , معلم و مدرس در برابر متربی و دانش آموز)

کودک از منظر سازمان ها و قوانین بین المللی :

در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد ، کودک به هر انسانی که زیر هجده سال تمام باشد گفته می‌شود ؛ مگر این که مطابق قانون حاکم بر آن شخص ، سن کمتری برای رشد او مقرر شده باشد .  (کنوانسیون ۱۹۸۹ حقوق کودک سازمان ملل متحد. ماده ۱)

کنوانسیون حقوق کودک :

این کنوانسیون دارای یک مقدمه و 54 ماده می باشد که این 54 ماده در 2 بخش ؛ بخش اول تعاریف و حقوق کودک و وظایف کشورهای متعهد در این قشر و بخش دوم ساختار و چگونگی نظارت یونیسف بر مسائل کودکان کشورهای عضو می باشد .

این کنواسیون دارای 4 اصل می باشد :

1. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.
2. زمانی‌که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در رأس قرار گیرد.
3. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.
4. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد ..

تصویب کنواسیون حقوق کودک در ایران :

جمهوری اسلامی ایران از جمله کشور های عضو سازمان ملل متحد است و همچنین از جمله کشورهایی است که کنوانسیون حقوق کودک را در 5 سپتامبر 1990 امضاء و در اگوست 1994 (اسفند ماه 1372) تصویب کرده است .

اما دولت ایران در زمان امضاء این سند شرطی را اعلام داشت و آن شرط عبارت است از  :

«جمهوری اسلامی ایران نسبت به مواد و مقرراتی که مغایر با شریعت اسلامی باشد حق شرط می نماید و این حق را برای خود محفوظ می دارد که هنگام تصویب ، چنین حق شرطی را اعلان نماید .»

و در نهایت در کش و قوس های مابین دولت ، مجلس و شورای نگهبان شرط پیوست به این کنواسیون از طرف جمهوری اسلامی ایران به شکل زیر تغییر یافت :

«کنوانسیون حقوق کودک ، مشتمل بر یک مقدمه و 54 ماده به شرح پیوست ، تصویب و اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن داده می شود; مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و در هر زمان که در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد ، و یا قرار گیرد ، از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران لازم الرعایه نباشد .»

لازم به توضیح است که بسیاری از کشورهای اسلامی نیز در زمان الحاق یا تصویب کنوانسیون حقوق کودک برای خود   شروطی با این مضمون مقرر نموده‌اند و این مسأله فقط شامل ایران نمی شود.

اهمیت شرطی که ایران با توجه به شرایط دینی و قوانین داخلی خود برای پذیرش این کنوانسیون گذاشته زمانی مشخص می گردد که در بسیاری از معاهدات و اسناد بین المللی کشورهای دارای حق وتو  , با توجه به نوع نگرش خود به این جهان و اهداف استراتژیک خود  اگر در ماده ای مستقیماً مطلبی متضاد با هنجارهای کشورهای دیگر نمی نویسند اما در تفسیر ماده قانون با توجه به نوع جهان بینی خود تفاسیری می نمایند که در تضاد با جهان بینی اسلامی می باشد برای نمونه ماده 24 این کنوانسیون که در بررسی ظاهری این ماده شاید مطالب خوبی بیان شده باشد یا با شرع و قانون ما مغایر نباشد اما باید توجه داشت که مفسران این ماده مسلمان و با جهان بینی اسلام نیستند و باید دید تفسیر موسع کمیته حقوق کودک از این ماده چیست ؟

این کمیته در تفسیر برخی از بندهای ماده فوق بیان می دارد :

1.   جواز سقط جنین برای نوجوانان
2.   به رسمیت شناختن آموزش جنسی برای کودکان بدون توجه به حقوق والدین در این زمینه
3.   دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری برای کودکان (همه افراد زیر 18 سال )

دستگاه های فعال در حوزه کودک :

با نگاهی به چینش قوای سه گانه و وظایف هر دستگاه و نهاد با توجه به حوزه کودک می توان بسیاری از دستگاه ها که عموم آنان هم دولتی می باشند را یافت که بخشی از فعالیت خود را به این حوزه مرتبط می دانند , اما  دستگاه هایی که مستقیماً و تماماً در این حوزه کار می کنند آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشند .

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با داشتن  قدمتی 52 ساله در ایران عزیز و با داشتن حدود 1000 مرکز در سرتاسر کشور به کار فرهنگسازی , کشف و پرورش استعداد کودکان و نوجوانان می پردازد , این سازمان را می توان محوری ترین دستگاه فرهنگی در این قشر خواند و هر روزه با داشتن مربیان توانمند و آموزش دیده به کار فرایند محور با کودک و نوجوان سراسر کشور می پردازد و هرسال در هفته ملی کودک وظیفه بسیج دستگاه ها برای اجرای برنامه های متنوع هفته ملی کودک و روز جهانی کودک می پردازد تا همگان را به توجه هرچه بیشتر به کودک , نیازها و حقوق آنان معطوف می دارد .

لذا هرساله پیش از شروع این هفته از دستگاه های مربوطه دعوت و برنامه ریزی جهت این مهم به عمل می آورد , این دستگاه ها که تحت عنوان شورای سیاست‌گذاری هفته‌ی ملی و روز جهانی کودک به دور هم جمع می گردند شامل :

معاونت‌های پرورشی و ابتدایی وزارت‌ آموزش و پرورش ، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،  وزارت کشور ، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، سازمان‌ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ، سازمان حفاظت از محیط زیست ، سازمان جوانان هلال احمر ، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، معاونت امور زنان ریاست جمهوری ، سازمان آموزش و فرهنگ ترافیک تهران ، مرجع ملی حقوق کودک ، شهرداری تهران ، سازمان تبلیغات اسلامی ، شورای کتاب کودک و انجمن های نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان و مدیران کل بخش‌های مختلف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشد.

در بیان اهمیت کار مربیان کانون پرورش فکری به این بیان از  رهبری خطاب به آنان بسنده می کنم که ایشان فرمودند :

شما مربّی عزیز ، شما که در کتابخانه با کودک مواجه می شوید ، شما که قصّه می گویید ، شما که کتاب می فرستید ، شما که کتاب می خوانید و شما که در کار هنری و آفرینش هنری خودتان ، آن کودک را مخاطب قرار می دهید ، بدانید که الآن درست روی نقطه‌ی اصلی و اساسی حرکت می کنید  .

شما درست آن کاری را که باید انجام گیرد انجام می دهید . آن کسی می تواند از کار خود ، شاد و خشنود و از رضای الهی خاطرجمع باشد که خلأِ لحظه را پر کند . خلأِ لحظه این است و شما این خلأ را پُر می کنید.

هفته ملی و روز جهانی کودک امسال با شعار (( آینده را باید ساخت )) می باشد اما به راستی چه تحرک جدی و محسوسی در این حوزه شاهدیم ؟!

مقام معظم رهبری در این باب می فرماید که اگر مسئولین متولی امر به اهمیت این حوزه واقف بودند از خواب شب خود می زنند برای این مهم .

جوانان دهه اول انقلاب اسلامی در جبهه های حق علیه باطل جلوی دشمن بعثی ، نه بلکه جلوی دو ابرقدرت آن زمان زمین ایستادند و یک وجب از خاک میهن عزیز را به بیگانه ندادند ، امام حالا چی ؟ آیا متولیان فرهنگ و حوزه کودک و نوجوان جلوی هجمه های فرهنگی و جنگ نرم دشمن همچون رزمندگان دفاع مقدس می ایستند ؟

چرا نباید فرهنگ اولویت بسیاری از مسئولین باشد ؟!

رهبر انقلاب بیان دارند که سیاست و اقتصاد ذیل فرهنگ است و بیان دارند که باید بذر ایمان را در دل کودک نهادینه کرد .

آیا الان تصمیم گیران این عرصه چنین می کنند ؟؟؟

متولیان عرصه فرهنگ ، آموزش ، کودک و نوجوان ، باید :

1. دغدغه مند این حوزه بوده
2. آشنا به این عرصه باشند
3. سیاست های فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران و امامین انقلاب را بدانند
4. باید مطالعه هدفمند ( سِیر مطالعاتی) داشته باشند ، خصوصاً کتاب های شهید مطهری
5. باید برای این حوزه وقت و انرژی گذاشته و با برنامه ( برنامه مطابق با اسناد بالادستی ن .ج.ا.ا ) باشند .
6. باید خروجی آموزش و پرورش دانش آموزی تربیت گردد ، طراز انقلاب اسلامی
7. باید به شش سواد از منظر یونسکو (سواد عاطفی، سواد ارتباطی، سواد مالی، سواد رسانه ای، سواد تربیتی و سواد رایانه ای ) آگاه و با توجه به چهارچوب های قانون اساسی آنان را به مخاطبین انتقال داد .
8. برای درک روحیات کودک ، باید کودک شد ، چیزی که پرستیژ بسیاری از متولیان حوزه کودک و نوجوان نمی گذارد انجام دهند . (تربیت کودک و نوجوان در عصر فناوری اطلاعات –  مجتبی لشکربلوکی )
9. باید آینده را ساخت ، اما با کار شبانه روزی فرهنگی با رویکرد تربیت انسان طراز انقلاب اسلامی .  (تعلیم لازمه تربیت است –  مجتبی لشکربلوکی )

آری اگر چنین بودیم در مسیر درست قرار گرفته ایم واِلا ، در جنگ نرم دشمن علیه اعتقادات و نظام مان ، گیج گشته ، دور خود  می چرخیم ، به اموری غیرضروری پرداخته از مسیر سیر الی الله دور شده و مدیون خون شهداء می گردیم .

و من الله توفیق - مجتبی  لشکربلوکی