چگونه لیاقت شهادت پیدا کنیم؟

انسان زمانی چیزی را حقیقتا طلب میکند که شناخت کاملی از آن، در وی ایجاد شده باشد. گاهی ممکن است که این طلب، طلبی واقعی نباشد و طلبی از روی احساس و انبعاثات درونی باشد. از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده است: اشرف الموت قتل الشهاده (میزان الحکمه / ج 6 / ص 2872) شرافتمندانه ترین مرگ شهادت است. حال باید دید که آیا راه رسیدن به درجه شهادت فقط کشته شدن در میدان جنگ است یا راههای دیگری نیز برای دستیابی به این فیض عظیم وجود دارد. البته بهترین و والاترین مقام شهادت، زمانی است که شهید در خون خود می غلطد، اما حالا که ما در جنگ به سر نمی بریم چی؟ آیا در شهادت بسته شده است، یا باز است؟

فضیلت شهادت

شهادت موجب آمرزش گناهان می شود. شهید از سوال قبر محفوظ است و فشار قبر ندارد و در بهشت با حوریان هم آغوش است. شهید حق شفاعت دارد. شهدا از اولین کسانی اند که وارد بهشت می شوند و همه به مقام شهیدان غبطه می خورند. (بحارالانوار، ج 97)

ارکان شهادت

شهادت دو رکن دارد: یکى این که در راه خدا و فى ‏سبیل ‏الله و هدف، مقدس باشد و انسان بخواهد جان خود را فداى هدف نماید. دیگر این که آگاهانه صورت گرفته باشد

مراتب شهادت

مقام «شهید» و «شهادت» در فرهنگ اسلامی، منحصر به کسانی که در میدان جهاد کشته می شوند، نیست؛ هر چند آنان از روشن ترین مصادیق برای این دو واژه هستند.

بر اساس روایات و آیات، همه کسانی که ایمان و عقیده حقه داشته، در مسیر حقیقت گام بر می دارند و در همین راه از دنیا می روند در زمره شهدا هستند و اجرشان مانند شهدا است. اما احکامی چون عدم نیاز به غسل و کفن را که فقط مربوط به شهدای میدان جنگ است، شامل آنها نمی شود.

در روایات و اخبار آمده است اگر کسى در حالى که داراى محبّت اهل بیت(علیهم السلام) باشد، بمیرد. شهید از دنیا رفته است، و نیز آمرزیده مى‏شود و با ایمان کامل از دنیا مى‏رود.(تفسیر کشّاف، ج 3، ص 403)

همچنین در روایت دیگری وارد شده است: «المؤمن علی أیّ حال مات و فی أیّ ساعة قبض، فهو شهید»؛ «مؤمن در هر حال و زمانی که بمیرد، شهید است.(میزان الحکمه، ج 5، ح 9803) و همچنین در روایتى دیگر از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل شده است که حضرت فرمود: مَن عاشَ مداریاً مات شهیداً هر کس طورى زندگى کند که مردم از او آزارى نبینند و در حال مداراى با مردم از دنیا برود، شهید از دنیا رفته است.(کنزالعمّال، حدیث 7173 و 7171)

در روایتی آمده است: «کسی که در راه تحصیل علم از دنیا برود، شهید مرده است.»(سفینة البحار، شیخ عباس قمی، دارالاسوه، ج 4، ص 513) یا در روایتی دیگر: «اگر کسی با وضو بخوابد و مرگ او در خواب فرا رسد، نزد خداوند شهید است.»(همان)  هم چنین: «هر کس بمیرد و حب آل محمد صلی الله علیه و اله در دلش باشد، شهید است» حاصل آن که ملاک در اجر شهید داشتن، همان گام برداشتن در مسیر حقیقت و عقیده حق، و مردن به همین حال است.

شرط رسیدن به مقام شهادت ایمان و تقوا است. اگر شخصی در مسیر خداوند حرکت کند و به پله های بلند انسانیت و ایمان رسیده باشد شهادت کمترین چیزی است که در این دنیا نصیبش می شود و مقام قرب اللهی در آخرت چشم انتظار اوست. در بعضی از روایات آمده است: فرد مؤمن (چه زن و چه مرد) اگر در بستر بیماری هم بمیرد، در زمره شهدا محسوب خواهد شد.

آرزوی شهادت به معنای برگزیدن بهترین نوع مرگ است. به عبارت دیگر همه ما از این دنیا خواهیم رفت، اما هنر انسان با ایمان، آن است که با بهترین انتخاب از دنیا برود.

شهادت به معنای پذیرش مسؤولیتی بزرگ تر در برابر مسؤولیت های کوچک تر است. و «شهید» کسی است که روحی بزرگ دارد؛ روحی با هدفی مقدس، کسی که در راه عقیده کشته شده است، کسی که برای منفعت خودش، کار نکرده است. کسی است که در راه حق و حقیقت و فضیلت قدم برداشته است.

تعریف شهید

در اصطلاح فقهی بر دو کس شهید اطلاق می شود: 1- «شهید حقیقی» و آن مسلمان عاقل و بالغی است که در راه اعتلای کلمه الله و توحید و دفاع از امت اسلامی و نظام الهی و دین خدا و به دست دشمنان خدا کشته شده باشد.

2- «شهید حکمی» آن مومنی است که بر اثر برخی از بیماری‎های مخصوص جان داده باشد و یا زنی که در حال زایمان و مادر شدن وفات کرده باشد. شهید حکمی نیازمند غسل و کفن است، ولی شهید حقیقی نیازی به غسل و کفن ندارد. (آیة الله جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن ج 4 (معاد در قرآن)  )

اهمیت طلب شهادت

شهادت طلبی به معنای آن است که در عرصه نیاز جامعه به فداکاری، مصالح شخصی و خانوادگی انسان را مانند غل و زنجیر پای بسته نکند، بلکه انسان شهادت جو، مرز و حصار خودیت و دلبستگی و تعلق خانوادگی را پاره می کند و در راه آرمان های مقدس، عاشقانه و بدون اندک درنگ به پیش می تازد. شهادت درجه ای است که خداوند نصیب افرادی می کند که قابلیت آن را داشته باشند. یعنی، واقعا اهل تقوا بوده و عاشقانه آن را طلب کنند.

چرا طلب شهادت؟

شهادت، از این جهت که فدا کردن آگاهانه تمام هستی خود، در راه خدا است، قداست دارد. اگر شور یک عارف عاشق پروردگار را با منطق یک نفر مصلح با همدیگر ترکیب کنید، از آن دو منطق شهید به وجود می آید.

منطق شهید، منطق سوختن و روشن کردن است. منطق حل شدن و جذب شدن و جذب کردن در جامعه برای احیای جامعه است. منطق دمیدن روح به اندامهای مرده ی ارزشهای انسانی و الهی است. منطق حماسه آفرینی است، منطق دورنگری، بلکه بسیار دورنگری است.

داشتن چنین دیدگاهی نسبت به شهادت جوانی و پیری نمی شناسد. چرا که هدف از زندگی و بهره مندی از عمری که سرمایه ی الهی است - بالاخص سنین جوانی - این است که در راه هدفی مقدس و بزرگ صرف شود. و وقتی این امر حاصل شد فرقی بین طلب شهادت در جوانی و پیری نمیکند .

شاید مراد روایاتی که در باب اجر شهید وارد شده است این باشد که چنین افرادی، در مسیر شهداء قرار گرفته اند و در راه همان هدف عالی و ارزشمندی که شهدا جان پاک خود را فدای آن کرده اند گام برمی دارند. هدف شهدا اعتلای دین و دفاع از دین و عمل به احکام و دستورات دین می باشد و انسان مؤمن و دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) نیز در همین مسیر نورانی و سعادت بخش قدم بر می دارد.

راه شهادت

اگر انسان بخواهد اجر و پاداش شهید را داشته باشد بهترین راه این است که راه و هدف عالی و آسمانی آنها را دنبال کند و در تحقق آرمان های متعالی آنها بکوشد. و به صفات عالی و اخلاق انسانی آنها متصف شود و در راه تلاش و کوشش برای تحقق اهداف نورانی آنها قدم بردارد. و همانطور که شهدا در مقطع زمانی خود به وظایفشان عمل کردند و از ناموس و دین خود به نحو احسن دفاع کردند، شما نیز باید وظیفه خود را بشناسید و به آن عمل کنید.

دین عمدتا عبارت است از توحید و ولایت، و شهدا برای تحقق توحید در جامعه، تحت فرماندهی ولایت، به جبهه مبارزه با باطل و شیطان رفته اند و شهید شده اند، بنابراین راه فراهم کردن این زمینه، در جبهه حق بودن و عمل کردن به وظایف دینی و الهی و دفاع از اسلام در جبهه های مختلف و به خصوص جبهه فرهنگی و ولایت پذیری است .

برای یک دانشجوی خوب و دین مدار و متعهدی چون شما در شرایط فعلی درس خواندن به منظور تقویت بنیه علمی کشور اسلامی و کسب عزت و اقتدار علمی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی برای میهن اسلامی همراه با حفظ تقوا و نورانیت دل یکی از مصادیق مهم در راه شهدا بودن است. خوب درس خواندن و فرد موثری بودن برای کشوری اسلامی، که خون بهای پاک شهیدان است، بهترین خدمت به شهدا و در راه آنها قرار گرفتن است. و بهترین مصداق انجام وظیفه است.

درخواست غلط و وظیفه ما

انسان مومن با دیدن ناهنجاریها و پدیده هایی که با دین و اسلام ناسازگار است، باید در اندیشه ریشه کن کردن آنها و خشکاندن ریشه آنها باشد نه اینکه در مواجهه با آنها تنها ناراحت شود و میدان را خالی کند. اگر درخواست شهادت از سوی برخی افراد برای راحت شدن از دیدن این امور ناشایست و نامطلوب باشد این نوعی فرار کردن از زیر بار مسئولیت، و عافیت طلبی است .

پیروی از هوا و هوس و بدحجابی و دین گریزی امر تازه ای نیست بلکه همه انبیا و اولیای خداوند با آن مواجه بوده اند ولی آنها همه توان و همت خود را برای رفع گناه و هدایت گمراهان و منحرفان به کار می گرفتند و این خود از موارد و مصادیق جهاد در راه خدا است .

آدمى نوعاً در پایان زندگى طبیعى و یا در اثر حوادث ناخواسته جان خود را از دست مى‏دهد و غالباً بر آن امر رضایت نداشته و مرگ را بالاجبار پذیرا مى‏گردد، ولى شهید (شاهد بر آرمان خود) کسى است که تمام وجود خود را در راه آرمان الهى خود به کار مى‏گیرد. این افراد را نمى‏توان با افرادى که مرگ گریبانگیر آنان مى‏شود یک سطح دانست، لذا خداوند در قرآن مى‏فرماید: «به آنانى که در راه خدا کشته شده‏اند مرده نگوئید، بلکه آنان زنده‏هایى هستند که در نزد پروردگارشان روزى مى‏خورند.»(بقره، آیه 150)

بهترین درخواست این است که انسان حسن عاقبت و سلامت دین و دنیا و بودن در راه شهیدان و منحرف نشدن از راه و فراموش نکردن هدف و آرمان های آنها را از خداوند درخواست نماید.

با این توضیح نسبتاً مختصر تا حدودی به مقوله شهادت و اجر و منزلت شهید و راه های رسیدن به این فیض عظیم آشنا شدید، چیزی که می ماند همت و پشت کار مضاعف شما است، که شما را در کسب مقام شهادت رهنمون می شود.

شهادت به حکم این که عملى آگاهانه و اختیارى است و در راه هدفى مقدّس است و از هر گونه انگیزه‏ى خودگرایانه منزّه و مبراست، تحسین‏ برانگیز و افتخارآمیز است و عملى قهرمانانه تلقّى مى‏شود و این شهید است که به این مقام مقدس دست یافته است. در میان انواع مرگ و میرها ارزش این نوع از مرگ از حیات و زندگى عادی و بدون هدف الهی برتر و مقدّس‏تر است.