سریال پایتخت در شرایطی به فصل چهارم خودش رسید که حرف و حدیث های متفاوتی از این سریال در جامعه مطرح است اما هرچه است سبب شده بخشی از جامعه در حالی که والیبال ایران و آمریکا به اوج حساسیت خود رسیده بود این سریال را به دیدن مسابقه والیبال ترجیح دهد. سریالی که در آن خانواده و موضوع دایره ی یک نهاد اساسی بررسی می شود و حوادث و حواشی هر چه میگذرد، نمی تواند موجب از بین رفتن این خانواده در شرایط مختلف شود. بر همین اساس بایستی چند نکته را مورد توجه قرار داد:
1- شاید عده ای نقدی نسبت به جایگاه پدر به عنوان رکن اساسی خانواده داشته باشند و چرا اینکه در این سریال پدر خانواده (نقی، بابا پنجعلی و حتی داماد خانواده) فاقد مدیریت لازم برای زندگی هستند و این زن است که نقش مهمی بر عهده دارد؟ در پاسخ به این نقد باید گفت، این نقد دور از انصاف است. در این سریال اتحاد میان زن و شوهر نشان داده می شود و شاهد هستیم در صحنه ای که مرد کلام آخر را می گوید زن حتی با ناراحتی باز از همسرش تبعیت می کند و بر کلام او فائق نمی شود اما دیکتاتوری در منزل حکم فرما نیست. شاید بعضی از افراد می خواستند در سریال دیکتاتوری نمایش داده شود لذا سریال به دنبال نمایش تعامل بوده است تا دیکتاتوری و خودمحوری در خانواده که امروزه آسیب آن را در دادگاه های خانواده مکرر شاهد هستیم. هر چند نمایش این مسئله شاید برای بیننده ای که در لحظه ی اول سریال را می بیند این پیام را ندهد اما بایستی توجه داشت دوربین سریال درون خانواده است و با نمایش نقش ها، نوعی برای اولین بار خانه افراد را نشان می دهد.
2- افراد مختلفی از اعضای یک خانواده در دوربین به نمایش در می آید اما هیچ کدام سبب نمی شود آنان با هم رفتاری را به نمایش در آورند که زننده و توهین آمیز باشد. بلکه با حفظ حرمت های دینی و شرعی، نسبت به هم صمیمیت داشته و رعایت اخلاق و دین را میکنند.
3- یکی از مهمترین مسائل و نکات برجسته این مستند زندگی همراه با نماز است. متاسفانه در رسانه نماز خواندن صرفا تبدیل به یک سجاده و یک حرکت نمادین در رکوع و سجود شده اما بر خلاف این تصویر سازی ارادی، پایتخت فرآیند نماز و عبادت را نشان می دهد. نماز جماعت نه فردا، توصیه افراد به حضور در نماز و حتی صحنه هایی از نماز پدر ( بابا پنجعلی ) در کنار پسر و کمک او به پدر برای شرکت در نماز جماعت گویای این مدعاست. در واقع سریال پایتخت را بایستی یکی از بهترین سریال های چند سال اخیر در موضوع نماز و ترویج این فرهنگ مهم و پر اهمیت دانست که بدون اشاره رسمی، بیننده را نسبت به نماز اول وقت، جماعت، صحیح و حاضر در مسجد ترغیب می کند.
4- پایتخت یک بازنمایی اساسی از سبک زندگی ایرانی اسلامی است. غذاهای ساده و پذیرایی معمولی از افراد و نه تجمل گرایی در پذیرایی، عدم نمایش اسراف پس از پذیرایی های رسمی در مراسمات نمایشی سریال ها معمول و روتین صدا و سیما، یکی از موقعیت های برجسته پایتخت است. سریالی که دکوپاژ و نیز تزئین محیط منزلش نه از مبلمان آنچنانی پر شده و نه در آن تابلو فرش و تصاویر مختلف به دیوار آویزان است. سریال پایتخت سبک زندگی ای را نشان می دهد که مردم واقعی در ایران آن را دارند و به عبارت دیگر مخاطب این سریال ونک به بالا نیست! و دوربین در همان حوالی نمی چرخد.
5- در فصل های قبلی این سریال خودرو و زندگی در مسافرت عمده بخش های سرگم کننده ی این سریال را در خود جای داده بود. اما این فصل نمایش زندگی شهروندی و رفتارهای اجتماعی – سیاسی مردم با درگیر ساختن انتخابات شورای شهر، نمایشی از جامعه اطراف این خانواده را نشان داد، توانسته است نمای تصنعی از خانواده ی معمولی را که در ذهن مخاطب ساخاه شده، از بین ببرد. به تعریف بهتر مخاطب در قسمت های قبلی تصور میکند نقی معمولی و خانواده اش در کنار مسائل شخصی واکنش های خوبی دارند اما نمی توانند با آلودگی شهر، اختلافات مردم و تفکر های مختلف و سکنی گزینی همان سبک زندگی را داشته باشند که سازندگان سرایل هنرمندانه این تصویر سازی را به نمایش در آورند. وقتی نقی معمولی در برابر درخواست های بی مورد افراد مختلف نسبت به همسرش برای همکاری در شورای شهر و یا درخواست رشوه ی حامی ستاد انتخاباتی هما (همسر نقی) به وی با رد مواجه می شود همه و همه نشان می دهد خانواده سالم در بستری حتی مشکل دار قادرند سالم و متقی بماند همان الگوی اساسی زندگی خود را داشته باشند.
6- یکی از بزرگترین مسائل و مشکلات امروزه در طلاق و دعواهای خانوادگی عدم صبر خانواده ها در برابر مشکلات یک دیگر است. از فصل اول سریال تا به امروز شاهد هستیم بزرگترین مشکلات برای خانواده معمولی رخ داد اما این خانواده با همه تفاوت های فرهنگی و شوخی های فراوان ( البته شوخی های محترمانه ) و حتی اختلافات فامیلی که گهگاه به قهر کوتاه مدت منجر شد، سبب نگردید خانواده فرو بپاشد و یا زن و شوهر قهر کنند و خانه را ترک نمایند. مسئله ای که در بسیاری از سریال های رسانه ی ملی به طور مکرر به نمایش در می آید و می بینم با اولین مشکل زن خانه را رها کرده و این خانواده هستند که دخالت های بیجا نموده و زندگی را اتش میز نند. نقی معمولی و هما هردو با تمام مشکلات در کنار یک دیگرند و این کنارهم بودن در فصل قبلی و مناجات های هما برای قهرمانی نقی و در فصل جدید فعالیت نقی برای رشد و ارتقای اجتماعی هما مکرر می بینم.
ساختار، متن سناریو، دکوپاژ عالی و نمایش دقیقی از سبک زندگی ایرانی اسلامی به همراه توجه به نماز و دها مورد موفق دیگر سبب شد تا وقتی سیروس مقدم به عیادت رهبری در بیمارستان برود، مورد تفقد حضرت آیت الله خامنه ای قرار گیرند و ایشان از سازندگان تشکر نموده و ابراز داشته باشند، سریال پایتخت سریالی بسیار ایرانی و نزدیک به فرهنگ مردم ایران است.(1) در چنین شرایطی باید دید آیا سازندگان پایتخت می تواند الگوی خود را به دیگر برنامه سازان رسانه ی ملی منتقل کنند یا خیر؟ آیا سازمان صدا و سیما می تواند الگویی از چرایی شکل گیری این سریال و بستر های آن پیدا نماید یا دوباره به ساخت سریال های کلیشه ای و کپی برداری شده از غرب تمایل پیدا می کنند ودوباره با اتمام این فصل از پایتخت سرانجام سازمان نیز به گذشته خود برگردد. ایکاش مسئولان رسانه ی ملی از سازندگان این سریال میخواستند تا درس درست ساختن سریالی ایرانی اسلامی را به دیگر همکاران هنرمند خود بدهندو آنان را نیز نسبت به اثربخشی این سریال بیدار سازند. شاید که بتوان بدین وسیله فرهنگ ایرانی اسلامی حفظ و ارتقا یابد.
1) فیلمهایی که رهبری در موردشان اظهارنظر کرده اند
