به گزارش عدالت خواهان گلستان" ،پیمان گنجی در گفتگو با خبرنگار تیتر آزاد، با اعلام این موضوع اظهار داشت: بعد از پیگیری های این شورا در خصوص ارائه مطالعات انجام شده توسط دستگاه های مربوطه و عدم پاسخگویی درست و مناسب به این شورا، مقدمات حضور یکی از کارشناسان و متخصصین حوزه محیط زیست را برای بررسی مکان این سایت فراهم کردیم که حاصل این بازدیدها و نظرات این کارشناس به شرح مقاله زیر می باشد.
مقاله مطالعات انجام شده در خصوص سایت بازیافت زباله در آزادشهر با موضوع نگاهی منتقدانه بر مکان یابی دفن بهداشتی و استقرار صنایع کمپوست در گلستان (آزادشهر)
محل دفع زباله در صورت واقع شدن در مکان های نامناسب منجر به بروز اثرات زیست محیطی مخرب می شود .مکان یابی عبارت از تعیین مناسب ترین محل برای استقرار اجرای یک طرح یا پروژه یا کارخانه با توجه به رایط مختلف اقتصادی ، اجتماعی ،فنی و محیط زیستی است . هدف اصلی فرایند مکان یابی محل دفن ف اطمینان یافتن از این امر است که این مکان در بهترین موقعیت ممکن با حداقل آثار منفی برای محیط زیست و مردم واقع شده است.
در فرایند ارزیابی محیط زیست ، یا ارزیابی آثار توسعه بر محیط ، همواره قضاوت های انسانی در اخذ تصمیم و در ارتباط با انتخاب نوع کاربری ،یا سنجش میزان و شدت اثر ناشیی از توسعه بر محیط زیست موثر بوده است به طور معمول در ایران متخصصان به دلیل محدودیت زمانی و گرایش های متداول از روش های فهرست برداری ماتریس جهت تعیین اثرات توسعه استفاده می کنند . از قضا دو روش یاد شده تا حدودی ذهنی هستند و نتایج آنها از عدم تکرار پذیری تجربه شخصی ویژه به مکان و زمان بودن رنج می برند. چه بسا با استفاده از این روش ها دو ارزیاب ذهنیت و تجربه شخصی مختلف در خصوص یک طرح توسعه به نتایج متفاوتی دست یابند.
دفن بهداشتی و استقرار صنایع کمپوست در گلستان شرقی و غربی از جمله طرح هایی است که در چند مطالعه علمی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
سایت دفن شرقی در محدوده آزادشهر ۲ کیلومتری شرق شهر و در مسیر آزادشهر به مینودشت و در یستر رودخانه متروک واقع شده است. پسماند شهرستانهای جنوبی ، مرکزی و شرقی استان گلستان شامل آزادشهر ، علی آباد، فاضل آباد ،دلند ،خان ببین ،نگین شهر ،مینودشت ،گالیکش ،نوده خاندوز ، رامیان ، کلاله و تعدادی دهستان و زباله های بیمارستانی شهرهای مذبور به آن منتقل می شود در جلسات کارگروه استانی تاکید بر حذف دفن گاه گنبد کاووس و انتقال زباله آن شهرستان به آزادشهر شده است و در این بررسی فرض بر وجود یک سایت در شرق شده است . در طرح توسعه این سایت احداث واحد کمپوست پیش بینی گردیده است.
روش ارزیابی اثرات محیط زیستی به کاررفته در این مطالعه ترکیبی از روش های ویژه به مکان ، ماتریس و تجربیات شخصی در قالب بازدید از محل و تجربیات شخصی بوده است.
در این مطالعه استان به دو بخش شرقی با محوریت آزادشهر و بخش غربی با محوریت گرگان تقسیم شده است. سپس پنج منطقه به طور تجربی برای یافتن بهترین گزینه برای دفع بهداشتی مورد بررسی قرار گرفته اند، که به شرح ذیل است:
گزینه ۱) در ۱۱ کیلومتری شهر گنبد در شهر گنبد در شهرستان گنبد جاده قدیم از مسیر گدم آباد (جاده نفت) به مساحت ۲۵۰ هکتار در مختصات جغرافیایی ۵۵ درجه و ۵۴ ثانیه عرض شمالی و ۳۷ درجه و۱۷ دقیقه و ۱۳ ثانیه طول شرقی
۲) در ۱۱ کیلو متری شهر گنبد در شهرستان گنبد (خط آلمان) در ضلع شرقی جاده در مختصات جغرافیایی ۵۵ درجه و ۲ دقیقه ۳۵ ثانیه عرض شمالی و ۳۷ درجه و ۱۳ دقیقه و۳۱ دقیقه و ۳۱ ثانیه و طول شرقی
۳) در ۲ کیلومتری آزادشهر در مسیر جاده آزادشهر- مینودشت به مساحت ۱۲ هکتار در مختصات جغرافیایی ۵۵ درجه و ۱۱ دقیقه و ۳۷ ثانیه و ۳۷ درجه و۷ دقیقه
۴) در مسیر جاده آق قلا – گمیشان به مساحت ۱۲۰ هکتار در مختصات جغرافیای ۵۴ درجه و ۲۶ دقیقه و ۴۰ ثانیه عرض شمالی و ۳۷ درجه و ۱۹ دقیقه و ۵۲ ثانیه طول شرقی
۵) در ۲۳ کیلومتری شمال آق قلا ، در ضلع شرقی جاده آسفالت آق قلا – داشلی برون در ۱۲ کیلومتری دریاچه آلاگل به عرض شمالی ۵۴ درجه و ۳۱ دقیقه و۳۷ ثانیه و طول شرقی ۳۷ درجه و ۱۰ دقیقه و ۴۴ ثانیه
پژوهشگران پس از تجزیه تحلیل داده های محیط زیستی با استفاده از روش سنتی برای بخش شرقی استان گلستان منطقه سوم یعنی سایت آزادشهر و برای بخش غربی منطقه چهارم سایت آق قلا را انتخاب نموده اند.
در نقد این انتخاب چند مطالعه انجام شده است. ماهینی و مومنی در سال ۱۳۸۸ با استفاده از روش سیستماتیک RIAMو با استفاده از همان اطلاعات مطالعه قبلی به انتخاب بهترین جایگاه برای احداث کارخانه کمپوست و دفن بهداشتی زباله پرداخته اند . نتایج مطالعه آن ها گزینه ۱ را برای شرقی و گزینه ۴ را برای بخش غربی پیشنهاد می دهد که با نتایج مطالعه سنتی و محل های فعلی دفع در مورد سایت شرقی در تناقض می باشد.
پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دانشگاه تربیت مدرس (سرابی،۱۳۸۹) با استفاده از سه روش تاپسیس ، فازی و ماتریس ریاضی نیز انتخاب بهترین جایگاه برای احدث کارخانه کمپوست و دفن بهداشتی زباله را مورد ارزیابی قرار داده است . که نتایج این مطالعه نیز در قالب زیر ارائه شده است.
(برای بزرگ شدن تصویر بر روی آن کلیک کنید)
با نگاهی به نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر مشاهده می شود که در منطقه غربی گزینه ۴ با قطعیت می تواند به عنوان گزینه انتخابی مطرح شود.
شرایط برای منطقه شرقی اندکی متفاوت تر است و در بررس گزینه های ۱و۲ با هم رقابت داشتند. این رقابت بدلیل فاصله کمتر گزینه ها نسبت به همدیگر (گزینه های یک و دو )و یکسان بودن شرایط فیزیکی و زیستی آنها می باشد. با این وجود در اکثر بررسی ها گزینه ها ۲ نسبت به گزینه یک برتری نسبی را نشان داد دلیل این امر را می توان میزان کم فرسایش خاک و پایین بودن پوشش گیاهی در گزینه ۲ دانست. مهمترین فاکتورهایی که در این پایان نامه در رد گزینه ۳ (آزادشهر) بر شمرده شده است. الودگی بالای دید ، (به دلیل قرار گرفتن در مسیر ارتباطی آزادشهر – مینودشت)،فرسایش بالای خاک و مجاورت با رودخانه می باشد.
چند مدل دیگر و پایان نامه کارشناسی ارشد نیز در دانشگاه منابع طبیعی و کشاورزی گرگان در ارزیابی اثرات و مکان گزینش این پروژه انجام شده است.
نتیجه تامل برانگیزی که ازانجام تمام این مطالعات گرفته شده است، گزینه ۳(مکان فعلی درآزادشهر) میباشد. مکان گزینی نادرست و غیراصولی محل دفن زباله ها شهری گویای بسیاری ازمسایل و مشکلات زیست محیطی میباشد، چرا که انواع آلودگی های ناشی از این امراعم از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی، خاک، هوا و بصری ازعمده ترین چالش های زیست محیطی شهرها میباشد که تبعات ویرانگر و جبران ناپذیری را برجای میگذارد.علیرغم تاکید مسولان محلی بر رعایت تمام اصول محیط زیستی، مدیریت پسماند و احداث کارخانه کمپوست،لازم به ذکر است که مشکل اساسی در شروع کار و مکان یابی و ارزیابی اثرات محیط زیست نامناسب برای این طرح در سایت شرقی می باشد و رعایت اصول مورد تاکد مسئولان زیربط پیش فرض اساسی هر پروژه مدیریت پسماندی است و در مراحل بعد از مکان یابی و ارزیابی اثرات محیط زیست قرار دارد.
استفاده از روشهای سنتی و معمول ارزیابی اثرات توسعه همچنین فهرست برداری و ماتریس،روشهایی ذهنی هستند که عدم تکرارپذیری،تجربه شخصی و ویژه به مکان وزمان بودن ازمعایب این روشها میباشد و دو ارزیاب با ذهنیت وتجربه شخصی مختلف درخصوص یک طرح توسعه میتوانند به نتایج متفاوتی دست یابند. با استفاده از این روشهای ذهنی امکان توجیه چنین طرح هایی دور ازانتظار نخواهدبود.درطرح جامع مدیریت پسماند استان گلستان اشاره شده است.
“طبق اظهارنظر مسئولان محلی قراراست زباله های گنبدکاووس منبعد به زون شرقی منتقل گردد.این امر لازم وضروری است بدلایل زیر:
– سطح آبهای زیرزمینی درمرکزدفن گنبدبالا میباشد.(بخش دوم-فصل دوم،صفحه۸۵)” این مسئله توجیهی برمکان یابی مناسب این طرح نمیباشد.درموردآب زیرزمینی،اینکه آیادرمحل،آب،جهت شرب استفاده میشود وشیب زمین درجهتی است که امکان برگشت این منابع به منابع آب شرب وجودندارد مسئله ای است که باید مورد توجه و بررسی قرارگیرد.هرچند نتایج مطالعات انجام گرفته که در این گزارش نیز بدان اشاره شده است بادرنظرگرفتن جمیع جوانب، نشان دهنده نامناسب گزینه آزادشهر می باشد.
لازم است درپایان نیزبه چندقانون اشاره شود.
ضوابط زیست محیطی محل های دفع پسماندهای عادی
این ضوابط به استناد ماده۱۲قانون وماده۲۳آئین نامه اجرایی مدیریت پسماندها و بمنظور کاهش اثرات مخرب زیست محیطی فعالیتها ،مکانها و تاسیسات مرتبط یا پردازش و دفع پسماندهای عادی ازجمله کلیه اماکن دفن و بازیافت تهیه گردیده است:
ماده۲) درانتخاب محل دفن پسماندهای عادی،باید کلیه معیارهای زیست محیطی ، زمین شناسی، هیدولوژی، هیدروژئولوژی، توپوگرافی، اقلیمی ،خاک شناسی، مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان، حریم خطوط انتقال مواد نفتی ، آب و نیرو ، راههای دسترسی، مناطق جمعیتی و سایر معیارهای مندرج در این ضوابط در نظرگرفته شوند.
ماده ۳) محل های دفع نباید در مسیر و حریم رودخانه های فصلی و دائمی، مسیل ها و آبراهه های منتهی به رودخانه ها واقع شوند.
ماده ۴) محل های دفع بایستی خارج از محدوده سیلاب با دوره بازگشت سیل ۱۰۰ سالهواقع گردد.
ماده ۵) انتخاب محل های دفع در مناطقی مانند تالابها، باتلاق ها،مردابها، دریاچه هاو برکه ها و موارد مشابه ممنوع است.
تبصره/ محل دفن باید حداقل یک کیلومتر از مناطق یادشده فاصله داشته باشد.
ماده ۶) محل دفع باید حداقل یک کیلو متر از آبهای جاری فاصله داشته باشد.
ماده ۸) محل دفع نباید روی آبخوانهایی که منبع تامین آب منطقه است ، انتخاب شود.
ماده ۱۹) از نظر بادهای غالب، محل دفع نباید در بالا دست مناطق جمعیتی واقع شود.
ماده ۲۱) از نظر زیبا شناختی به گونه ای عمل شود که محل دفن از مناطق جمعیتی، راهها، تفرجگاهها و مانند آنها چشم انداز نداشته باشد.
ماده ۲۹) دفع پسمانده های ویژه ، بیمارستانی وتخلیه انواع فاضلاب در محل دفع پسماندهای عادی ممنوع است.
