به گزارش پایگاه عدالت خواهان" سال ها پیش وقتی به تازگی ایرانیان با مدارس اروپایی آشنا شده بودند و جوانانشان را برای یادگیری و تحصیل علوم جدید و مدرن رهسپار ترکیه و مصر و بعد از آن، فرنگ می کردند بخشی از جامعه مذهبی و سنتی ایران به هیچ وجه راضی نبود تا زیر بار این تحمیل برود. تفکرات التقاطی و نادرست لژ های ماسونری، فرق نو ظهور جعلی نظیر بابیت و پس از آن بهائیت تحت عنوان نظام آموزشی شکل گرفت و بدون اندیشه درباره علمی که دانش آموزان ایرانی در معرض آن قرار می گرفتند، خشت اول نظام نوپای مدرسه ای کج نهاده شد.
اگرچه نگاه به این بخش از جامعه ایرانی اغلب با تمسخر و انگ زدن و اتهام به بی سوادی و ایده "مقابله هر قدیمی با هر نوآوری و چیز جدید" رو به رو شد. ولیکن این واکنش از طرفی نشان دهنده مرعوب شدن دربرابر غرب و ویژگی های آن بود و هم خواست برخی از ترقی خواهان برای تزریق یک واکسن بدون درد. دریغ آن که اگر عموم مردم متوجه می شدند که قرار است سازمان و نظمی برای آموزش فرزندانشان در نظر گرفته شود که در آینده نسلشان را دچار تهدید های جدی می کند شاید این قدر راحت چنین اجازه ای را نمی دادند.
متاسفانه اکنون نیز مواجهه اولیه همه دانش آموزان در کتاب های تاریخ مدارس با یکی از اقدامات صحیح و پرافتخار امیرکبیر، تاسیس دارالفنون است. آن گونه که به ذهن فرزندان این مملکت در طول سال های تحصیلی متبادر می شود این است که قبل از تاسیس مدرسه به سبک و سیاق غربی اش هیچ آدم درس خوانده و با سواد در مملکت ایران نمی زیسته است. جدای از این مورد با بر شمردن چنین چیزی هر آن چه ما درباره تاریخ پیش از تجدد و آخوند فلان و میرزای بهمان برای دانش آموزان بخوانیم باز هم او همان دکتر و مهندس هایی که در اطرافش دیده است را درس خوانده و با سواد تلقی می کند. حال چه بسا در آینده ما هم او را متهم کنیم، اما آیا این نتیجه نگارش کتاب های درسی با تعارف های معمول نبوده است.
این مساله ناشی از تعارفات ما با شخصیت های تاریخی است، هیچ وقت بلد نبوده ایم اشخاص را همان گونه که باید، نشان دهیم. مثلا خواستیم همیشه امیرکبیر یک شخصیت سفید و بدون خدشه در اذهان همه ایرانیان باقی بماند و تحلیل اقدامات او برای فهمیدن تاریخ گذشته کشور خود را از محرمات برشمرده ایم و یا همان ناصرالدین شاه، می دانیم نظام شاهنشاهی قاجار سفاک و خونریز و طماع بود و ناصرالدین شاه عامل خجالت زدگی ما برای اقدامات کذا و کذایش، اما چه کنیم که وقتی به گنبد و بارگاه امام هشتم و یا امام حسین علیهم السلام می رویم همه جا آثار هدایای او سایر پادشاهان را می بینیم. چرا باید قسمتی از تاریخ حذف شود و بدون توضیح باقی بماند و در نهایت باب آموزش بسته شود و باب شبهات بازگردد؟ اگر ما شخصیتی کثیف و ملعون از ناصرالدین شاه قاجار ساخته ایم، نباید علت کارهایش را توضیح دهیم تا در صورت دیدن آثار او در اعتاب مقدسه برای این جوان قربانی نظام آموزشی مان مشکلی بزرگتر پیش نیاید؟ علاوه بر آن دانش آموخته نظام آموزشی ما بعد از مدت ها حفظ کردن کتاب تاریخ هنوز هیچ درکی از حقیقت فضای حاکم بر مشروطه ندارد و نمی داند که لژ های ماسونری و بابیان و متجددان بنای آن را بر پا کرده بودند.
فرهنگ آموزش و پرورش غربی می خواست افرادی را برای پیشبرد انقلاب صنعتی و تکنولوژیک خود آماده و با پرورش شهروندان مطیع قانون، نظم جامعه اش را برقرار کند و کمترین جایگاهی برای حاکمیت دین در این نظام ندیده بود. این فرهنگ کاملا عریان و بدون هیچ نگرشی به خورد فرهنگ ایرانی داده شد. فرهنگی که تاکنون فرزندانش در مکتب آموزش می دیدند و به آن ها به عنوان نهاده هایی که می بایست چرخ های کارخانه های سرمایه داران را به حرکت درآورند نگاه نمی شد.
بعد از پیروزی انقلاب نظام آموزشی، کتب درسی دچار تغییر محسوسی نشد. به این معنا که نویسندگان این کتاب ها خودشان محصول نظام آموزشی مدرسه ای بودند و هیچ سیاستی برای دیدن آینده جوانانی که قرار است بعد از این آموزش ها برای اعتلای این کشور تلاش کنند، اتفاق نیفتاد. نتایج این نظام آموزشی تنها محدود به آثار آن در بعد از انقلاب نمی شود، چرا که یکی از اصلی ترین اتفاقاتی که پس از ورود نظام آموزشی غربی( که علی الظاهر، مطابق با اهداف متبوعش پاسخ خوبی می دهد) روی داد، تربیت نسلی بود که نه دیگر به شرع پایبندی صحیحی داشتند و نه قانون مدار شدند. به صورتی که کمرنگ کردن رگه های دینی در قلب سکولاریته حاکم بر این نظام، دین را برای قشری که امکان تحصیل داشتند کمرنگ کرد و علاوه بر آن نتوانست قانون گرایی را جایگزین متشرع بودن کند.
به خاطر می آورم در دوران مدرسه ام، کتاب تاریخ قبل از این که بخواهد یک تحلیل غربی از دوران رنسانس ارائه کند، می رسید به درسی که در آن روضه ای طویل در رثای گذشته تمدن اسلامی می خواند. عکس های عمامه دار یا با موهای پریشان دانشمندان و ادبیانی چون ابوریحان بیرونی، زکریای رازی، ابن هیثم، حافظ،سعدی، مولانا و سایر بزرگان را در اوراق کتاب بود و بیان می شد بعد از جنگ های صلیبی کتاب های مرجع علمی مسلمانان تاراج شده و پس از آن جامعه مسلمانان دچار نخوت علمی گردیده است. هرچه می پرسیدیم که علت چیست و چرا جهت بهره بردن از علم مشرق زمین معکوس شده است، چنین سوالی در خودآزمایی ها مطرح نشده بود؟
همچنین وقوع رنسانس چنان باشکوه در انتهای کتاب مطرح می شد و نشان می داد که کشاورزان بی گناه از یوغ فئودال ها رها شده اند و روشنگری های مارتین لوتر و عده ای دوران سیاه قرون وسطا را به پایان رسانیده است که خستگی یک سال تاریخ خواندن از تن دانش آموز به در می آمد. چنین حکایت ابتر و بی سر و تهی از تاریخ چنان دید دانش آموز را عوض می کند که اگر شانس با او یار باشد و گذرش به چندین جلد تاریخ تمدن بیفتد و ذهن استدلالی داشته باشد، شاید بتواند فهم کند که آنچنان هم نمی بایست هر آن چه به خاطرش 20 می گرفته را باور کند.
پس از انقلاب که امکان تحصیل بیشتری برای همگان فراهم شد، همچنان با وابستگی ها، بیان و خواست غربی از دانش آموزان و مورد توجه قرار دادن علم تجربی و به گوشه ای وانهادن دین و تخصصی کردن این درس به تضعیف جایگاه حاکمیت دین در نظام آموزشی کمک فراوانی شد. به طوری که دینی اختصاص به زنگ خاصی داشت و مساله جریان یافته ای در رگ های سایر علوم نبود، گو این که فراموش کرده بودیم که کتب ریاضی ما در قدیم با تحمیدیه های خواندنی در وصف خداوند متعال و رسولش و ائمه علیهم السلام شروع می شده است و علوم طبیعی، نجوم، پزشکی راهی برای وصول بیشتر به توحید بودند و نه صرف تربیت نیروی کار سیستم سرمایه مدار.
بنابراین وقتی با مساله جدی فرارمغزها روبه رو شدیم، ترجیح دادیم به آن بی توجهی کنیم و بگوییم لابد این افراد لیاقت خاک خود را نداشته اند. در این نوشتار سعی نداریم تا عده ای را مبرا کنیم یا تقصیر ها را به گردن عده ای بیندازیم، اما می توان مشاهده کرد که وقتی در سنین اولیه آموزش فرزندان کعبه آمال آنان را ابتدا علوم تجربی(به شیوه غربی شده و نوین) قرار می دهیم و در آخر سرچشمه آن را اروپا و امریکا معرفی می کنیم، هرآن چه او را در دوران دبیرستان در تله تست هایی یا مضامین احادیث یا آیات انداخته باشیم و یا راه او را برای رسیدن به موفقیت در رشته مهندسی برق یا پزشکی از حفظ طوطی وار پیام آیات و درصد نود به بالا در آزمون کنکور برای درس دینی گذرانده باشیم، او باز هم تحصیل در دانشگاه MIT یا EPFL یا کارمندی در گوگل و ناسا را به هر آن چه برایش نسخه پیچیده ایم ترجیح خواهد داد. اگر هنوز جوانانی داریم که دل در گرو اسلام و روح انقلاب دارند، باید دلیل آن را در جای دیگری بجوییم نه آن چه را که با عناوین تحول در آموزش و پرورش یا تغییر چند ساله کتب درسی برای از سر بازکردن مطالبات منتقدین معرفی می کنیم.
معصومه خسروشاهی
