مسئله زمین خواری چند سالی است که نفس جنگل های منطقه را بریده و در چند دهه اخیر به دلیل رشد سریع جمعیت، مناطق وسیعی از جنگل‌ها در گلستان تخریب شده و به زمین‌های زراعی تبدیل شده اند.
در واقع عامل افزایش تقاضا برای هیزم، الوار، پناهگاه و محصولات کشاورزی موجب شده تا پوشش های طبیعی زمین به ویژه جنگل ها با سرعت هشداردهنده ای توسط انسان تخریب و تبدیل به زمین‌های كشاورزی شود و تبدیل اراضی کشاورزی به ویلا سازی به عنوان یکی از آفات مهم اکوسیستم های جنگل و مرتعی مطرح شود.
هم اكنون نیز مناطقی مثل زیارت، افراتخته علی آباد، درازنو، چهارباغ، قلندرآیش و بسیاری از مناطق دیگر در اثر ساخت و سازهای بی رویه نه تنها چشم انداز خود را از دست می دهند بلکه متعاقب آن بخش عظیمی از منابع آب و خاك و ذخایر توارثی برای همیشه از دست می‌رود.
مطالعات نشان داده تغییر کاربری اراضی از مهمترین فاکتورهای موثر بر وقوع سیل در شمال ایران است و فرسایش در مناطق جنگلتراشی شده زمانی تشدید خواهد شد که به دلیل عبور و مرور ادوات کشاورزی و عملیات غیراصولی زراعی تخلخل خاک کاهش یافته و نفوذپذیری آب به جسم خاک کمتر و کمتر شود.
سرعلی آباد، چهارباغ و شاهکوه به عنوان یکی از منطقه های مهم در گلستان است. درخت های ارس منطقه خود به عنوان شاهدان زنده نشان می دهند منطقه از لحاظ ژنتیکی دارای اهمیت بسیاری است.
درختان ارس چند هزار ساله منطقه در حالی با تنه هایی در هم فرورفته نشان از قدمت بالای خود دارند که چندسالی است در این منطقه شاهد آتش سوزی ها و یا تبرزدن تنه این درختان هستیم که به نظر می رسد توسط سودجویان زمین انجام می شود.
گزارش های مردمی موجود از وضع منطقه نشان می دهد که ساخت و سازها و حصارکشی هایی در آن محل ها انجام شده است. به همین خاطر برای بازدید به منطقه سرعلی آباد رفتیم و با یکی از اهالی منطقه گفتگو کردیم.
آن چه مشاهده شد آتش سوزی در مسیرهایی است که زیاد نزدیک تردد عابران نبوده و اکنون نیز آثار حصار کشی دیده می شود. حصارهایی که به زودی ویلاهای خوش آب و هوا را در دل خود جای خواهند داد.
آتش سوزی ها برای سودجویی بعضی از افراد است
یکی از اهالی منطقه چهارباغ در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: سال گذشته آتش سوزی هایی برای سودجویی بعضی افراد در منطقه داشتیم که عمدی بودن یا نبودن آن مورد شک و تردید مردم منطقه است.
علی مسعودی ادامه می دهد: ما در منطقه زندگی می کنیم و هر روزه شاهد تغییر و تحولات هستیم و چون نسبت به این محل که زندگی می کنیم علاقه مندی داریم برایمان سخت است که به این راحتی درختان ارزشمند را از بین ببرند و ویلا سازی انجام شود.
این فرد بومی می گوید: امسال هم که خانه ایی در کنار یکی از چشمه ها که کاروانسرایی قدیمی هم در کنارش بود ساخته شده و حتی از سنگ های کاروانسرا هم برای این کار استفاده کرده است و بالای درهای خانه اش را گلدسته مسجد گذاشته است.
امسال هم که خانه ایی در کنار یکی از چشمه ها که کاروانسرایی قدیمی هم در کنارش بود ساخته شده و حتی از سنگ های کاروانسرا هم برای این کار استفاده کرده است و بالای درهای خانه اش را گلدسته مسجد گذاشته است.
وی اضافه می کند: متاسفانه قانونی برای برخورد با آتش در جنگل‌ها وجود ندارد و برای پیگیری كم و كیف آتش‌سوزی‌ها سازمان خاصی وارد عمل نمی‌شود. این نارسایی‌ها نشان‌دهنده خلاهای قانونی است.
این اهل منطقه می گوید: بعضی ها ۱۰۰ تا ۲۰۰ متر زمین داشتند اما با آتش زدن و کشت و کار در عرصه های ملی در حال حاضر مساحت زمین های خودشان را افزایش داده و حتی به یک هکتار هم رسانده اند.
وی با بیان اینکه اگر این روند ادامه داشته باشد این منطقه هم بدتر از زیارت گرگان می شود، می افزاید: با توجه به اینکه مدیریت منابع طبیعی منطقه با استان سمنان است پیگیری هایی داشته ایم اما جواب قانع کننده ای نگرفته ایم.
آتش‌سوزی‌ها ممکن است با انگیزه‌های گوناگونی ازجمله دسترسی به اراضی و تغییر كاربری اتفاق بیافتد. در موارد زیادی شاهد این هستیم كه افراد سودجود با ایجاد آتش‌سوزی در اراضی جنگلی می‌توانند زمین را تصاحب كنند و به راحتی این اراضی را در اختیار قرار گرفته و در آن فعالیت كنند. با توجه به اینکه بخش قابل‌توجهی از آتش‌سوزی‌ها به دلیل عوامل انسانی است باید مسئولان آن را پیگیری و رسیدگی كنند.
درخت های ارس تاریخی شاهکوه، ارزش اکولوژیکی منطقه را نشان می دهد
مزدک دُربیکی، دکترای محیط زیست و استاد دانشگاه، با بیان اینکه درخت های ارس قدیمی در محدوده شاهکوه و چهارباغ نشان از ارزش اکولوژیکی منطقه دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: این منطقه عرصه بسیار ارزشمند این گونه سوزنی برگ در منطقه است که پهنه وسیعی را به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه عرصه های ملی حق همه مردم است، تصریح می کند: ویلاسازی و تجاوز به این عرصه ها به شکل آگاهانه یا ناآگاهانه بر روی پوشش گیاهی، زندگی جانوری و جوامع انسانی تاثیر منفی می گذارد و جدا از بحث زمین خواری باعث بسیاری از مشکلات حقوقی و حاشیه ایی می شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه متاسفانه در محدوده منطقه حفاظت شده جهان نما، روستای زیارت کانون بحران برای گرگان از لحاظ لغزش، رانش و سیل است، می گوید: در مسیر جنوبی منطقه حفاظت شده جهان نما یعنی محدوده های شاهکوه و چهارباغ و چمن ساور تجاوز به عرصه های طبیعی وضعیتی جدی و تاسف بار پیدا کرده است.
وی با اشاره به افزایش زیرکانه مساحت زمین های کشاورزی و باغات می افزاید: این تجاوزها در حوزه های چمن ساور و حاجی آباد در بخش جنوبی و پیرامونی منطقه حفاظت شده جهان نما بیشتر دیده می شود که از لحاظ قانونی قابل پیگرد است.
این دکترای محیط زیست با بیان اینکه شاهد هستیم روند تبدیل سازه های کوچک روستایی مستقر در باغات و زمین های کشاورزی به ویلا افزایش یافته است، ادامه می دهد: مدیریت منابع طبیعی در حوزه چهارباغ و شاهکوه با استان سمنان و شهرستان شاهرود است و این استان ظاهرا نگرانی های کمتری نسبت به مردم این منطقه در خصوص این موضوع دارد.
وی با بیان اینکه قوانین خوبی بر روی کاغذ در خصوص برخورد با این مسایل داریم می گوید: دستگاه های نظارتی مانند سازمان جنگل ها و مراتع و نیز سازمان حفاظت محیط زیست و قوه قضاییه در برخورد با این مسایل چگونه عمل می کنند و کجا هستند؟ بحث های نظارتی در این حوزه ضعیف عمل کرده است.
دستگاه های نظارتی مانند سازمان جنگل ها و مراتع و نیز سازمان حفاظت محیط زیست و قوه قضاییه در برخورد با این مسایل ضعیف عمل کرده است.
این پژوهشگر محیط زیست با توجه به اینکه در چند سال آینده بحران آب در منطقه و کشور بیشتر خواهد شد تصریح می کند: افزایش جمعیت و دست اندازی به منابع طبیعی به شدت بر روی منابع آب تاثیر می گذارد و در سال های آینده شاهد تاثیرهای منفی و بحرانی خواهیم بود.
وی در خصوص الگوهای ساخت برای این مناطق افزود: الگوی ساخت برای این مناطق دردی را دوا نمی کند و الگوی ساخت برای مناطقی که ارزش میراث فرهنگی دارند و به صورت ویزه نمی توانند آن ها را دست بزنند عنوان می شود در صورتی که دهکده های ییلاقی در داخل منطقه حفاظت شده جهان نما، روستا نیستند و چندماه در سال بیشتر مورد استفاده قرار نمی گیرند.
دکتر دربیکی ادامه داد: الگوی ساختی که در طرح هادی ویژه برای دهکده های ییلاقی جهان نما توسط بنیاد مسکن داده شده ناکافی است و به عنوان درمان این مناطق توصیه نمی شود.
مدیریت مرزهای منابع طبیعی و سیاسی در منطقه یکی نیست
حجم گسترده تخلفات در استان گلستان نیازمند همکاری دستگاه های متولی نظارت و اجرای قانون است. لذا باید منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، قوه قضائیه و سایر دستگاه با تعامل و نظارت بیشتر به تشکیل پرونده ها سرعت بخشیده و با صدور قاطع رای جلوی رشد تغییر کاربریهای غیر مجاز در عرصه منابع ملی را بگیرند. امری که متاسفانه تا کنون آنطور که انتظار می رود محقق نشده است و هر ساله شاهدیم بخش زیادی از این منابع دستخوش تغییرات می شوند. البته در این مساله اختلاف نظرهای سیاسی و مشخص نبودن مرزهای استانی نیز تاثیر گذار بوده که البته این خود ناشی از عدم تعامل و درک اهمیت منابع ملی است. همانطور که مقام معظم رهبری تاکیده کرده اند، حفظ منابع ملی وظیفه ای همگانی است و محدود به شخص یا ارگان خاص نمی شود، اما متاسفانه شاهدیم این موضوع زیاد مورد توجه مسئولان واقع نشده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در خصوص اتفاق ها و زمین خواری هایی که در منطقه چهارباغ افتاده است به خبرنگار مهر می گوید: مدیریت مرزهای منابع طبیعی و سیاسی در منطقه یکی نیست و باعث به وجود امدن مشکل هایی شده است.
ابوطالب قزلسفلو با تاکید بر اینکه ما هم نسبت به مساله زمین خواری ها حساس هستیم ادامه می دهد: مدیران سمنان یا پای کار بیایند و نسبت به این مشکلات پیگیر باشند یا مدیریت منابع طبیعی را هم تحویل گلستان دهند.
وی تصریح می کند: اگر پرونده ای هم در منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان در این خصوص تشکیل شود باز هم برای بررسی باید در دادگاه گرگان رسیدیگی شود که همین هم مشکلات و سختی هایی دارد.
قزلسفلو با تاکید بر اینکه مرزهای منابع طبیعی و ساسی باید منطبق باشد، می گوید: در سال گذشته اراضی زیادی خلع ید شده است و در حال حاضر هم پرونده هایی در حال بررسی است.
برای گرفتن مدیریت منابع طبیعی عنوان می کنند بی کفایتی از سمنان است
برای بررسیهای بیشتر با رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شاهرود که مدیریت منابع طبیعی منطقه با آن ها است تماس گرفتیم. وی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: برای گرفتن مدیریت منابع طبیعی عنوان می کنند بی کفایتی از سمنان است.
حسین شوکتی نیا ادامه می دهد: آتش سوزی در جنگل و مناطق مرتعی طبیعی است و آن هایی که مباحث این چنینی را برای تصرق زمین های منطقه عنوان می کنند بحث های سیاسی می کنند و نسبت به تقسیمات کشوری معترض هستند.
آتش سوزی در جنگل و مناطق مرتعی طبیعی است و آن هایی که مباحث این چنینی را برای تصرق زمین های منطقه عنوان می کنند بحث های سیاسی می کنند و نسبت به تقسیمات کشوری معترض هستند.
وی با بیان اینکه جدیدا اتفاقی از زمین خواری انجام نشده است، می گوید: اگر مساله بوده از گذشته بوده و در حال حاضر بحث ساماندهی به این مساله در حال انجام است.
شوکتی نیا ادامه می دهد: سال گذشته کمترین آتش سوزی را در منطقه داشته ایم و آتش سوزی هم در جنگل اتفاق می افتد و امر طبیعی است.
با این روند ویلاسازی در مناطق جنگلی و باارزش منابع طبیعی گلستان آینده خوبی نمی‌توان برای جنگل های این منطقه تصور کرد.
اتفاق های افتاده در روند تخریب منابع طبیعی و تبدیل آن به سازه هایی که نه تنها چشم انداز منطقه را خراب می کند بلکه در دراز مدت منطقه را دچار بحران های اساسی می کند.
این روند در نهایت یک بحران محیط زیستی بزرگ را برای منطقه ای به ارمغان خواهد آورد که بیش از هر زمان دیگری جنگل‌ها و منابع طبیعی‌اش در معرض تهدید است.خبرنگار: مریم رضایی
