صدای گلوله که بلند شد، حیوان با نالهای روی زمین افتاد ولی از جا بر خاست و لنگلنگان به سمت پائین جنگل رفت، سگ و شکارچی هم دنبالش دویدند، حیوان لنگلنگان و با تن زخمی وارد گودالی شد. چند دقیقه بعد شکارچی با صدای سگ به بالای گودال رسید. حیوان در حالی که پستانهایش در دهان تولهاش هستند در جدال با گلوله سرد، مغلوب شده است! این ماجرا و ماجراهایی از این دست، داستان تلخ شکارچیانی است که گاه و بیگاه صحنههای دلخراشی را به بهانه ورزش و تفریح سالم در طبیعت رقم میزنند.
تفریح سالم
تفریح فعالیتی منطقی و عقلانی در زندگی افراد محسوب می‌شود و وجود آن در زندگی صنعتی و بیروح جوامع امروزی بسیار ضروری و لازم است. مشترکات مزایای این مقوله در مذهب، پزشکی، روانشناسی و برخی علوم دیگر باعث شده بسیاری از اندیشمندان در هر زمینه و تخصص تفریح را برای حیات و پویایی جوامع، مفید و حیاتی تلقی کنند و تقریبا آن را برای همه افراد جامعه بدون در نظر گرفتن سن و سال، قومیت، جنسیت، ملیت و ... تجویز کنند.
به عبارت دیگر از تفریح میتوان به عنوان غذای روح و روان یاد کرد. تفریح فعالیتی است که به صورت انفرادی یا گروهی در اوقات فراغت انجام شده و شرکت در آن اختیاری و لذتبخش و دارای جاذبه آنی است و هیچ پاداشی غیر از خود تفریح و لذات ذاتی آن، شرکتکننده را به آن تشویق نمیکند و خود تفریح و تبعات لذت بخش و نشاطآور آن هستند که فرد را برای پرداختن به آن راغب میکنند.
پیامبر اکرم (ص) نیز فرموده است: به تفریح و بازی بپردازید که من دوست ندارم در در دین شما سختگیری دیده شود. اسلام اصولا به بهره‌مند شدن از زیبایی‌ها، مواهب زندگی و عوامل نشاطآور اهمیت می‌دهد.
برخی ورزش ها نظیر شنا، سوارکاری، کشتی ، پیاده روی و ... در اسلام توصیه شده است و از صدر اسلام مسلمانان به این ورزشها میپرداختهاند. بنابراین تفریح نه تنها منافاتی با روح اسلام ندارد بلکه توصیه به آن نیز نشان می‌دهد پرداختن به این امر از ضروریات و واجبات یک جامعه سلام و پویاست.
تفریحات در هزاره سوم
بعد از صنعتی شدن جوامع امروزی و پدید آمدن تفریحات و ورزشهای جدید، بسیاری از مردم با سلایق مختلف رو به این تفریحات آوردند. برخی از این تفریحات در محیط باز و برخی در سالن و خانه قابل اجراست اما با وجود ابداع تفریحات و سرگرمیهای حقیقی و مجازی برخی تفریحات با قدمت چند صد ساله یا چند هزار ساله هنوز به فراموشی سپرده نشدهاند و در بین همه جوامع جایگاه خود را حفظ کردهاند.
پیادهروی، کوهنوردی، سوارکاری، شنا، مسافرت، ورزش و ... بخشی از تفریحاتی هستند که هنوز طرفداران بیشماری در سراسر دنیا دارند. متاسفانه در این بین شکار حیوانات بیدفاع نیز همواره در بین برخی از افراد جامعه به عنوان یک ورزش و تفریح سالم و مفرح شناخته می‌شود.
شکار در تعالیم اسلامی
بسیاری از فقها بر این باورند شکار با یکی از دو شرط جایز است:
1ـ شکارچی شغل و محل درآمدی غیر از شکار نداشته باشد.
2ـ شکارچی از نظر اقتصادی جدا نیازمند شکار حیوان مورد نظرش، باشد. و در بیان دیگر، شکار وقتی حلال است که فقط با انگیزه اقتصادی در قالب «نیاز جدّی» بوده باشد.
شکار با انگیزه تفریح و نشاط و... ممنوع و گناه و حرام است و این فتوای اجماعی برخی فقها است. از برآیند این سخنان چنین بر میآید شکار به قصد لذت و تفریح چندان جایز نیست چرا که با روح تعالیم دینی منافات دارد.
آیا شکار کردن ورزش است؟
در گذشتههای دور و در عصر آتش بشر نیز مانند سایر حیوانات مجبور بود برای زنده ماندن سایر حیوانات را بکشد ولی با گسترش کشاورزی و دامداری و شناخت میوهجات و سبزیجات و استفاده از توانمندیهای خویش، نیاز بشر به تغذیه از حیوانات وحشی مرتفع شد ولی بعد از گذشت هزاران سال شکار این حیوانات متوقف نشده است!
همه ساله صدها هزار حیوان و پرنده بیدفاع در اقصی نقاط کره زمین قربانی خشونت، غرور و مهارت تیراندازانی می‌شوند که ناجوانمردانهترین تفریح را برگزیدهاند و اسم این قتل عام را ورزش گذاشتهاند.
تکنولوژی در خدمت شکارچیان
در طی سالهای اخیر پیشرفت تکنولوژی و صنعت به مدد شکارچیان نیز آمده است و با ساخت انواع و اقسام سلاحها و تجهیزات جدید گامهای جدیدی در شکار و صید حیوانات برداشته شد.
ساخت انواع سلاحهای سبک و پیشرفته و تولید انواع و اقسام تجهیزات و وسایل جانبی شکار این امکان را به شکار چیان می‌دهد که در سختترین شرایط نیز به شکار بپردازند و دیگر نگران نم گرفتن گلولهها، دقت پائین تفنگهای قدیمی و سایر گرفتاریهای شکارچیان قدیمی نباشند.
به علاوه ساخت انواع تجهیزات ردیاب، قطب نماهای دقیق، البسه و چادرهای مجهز، وسایل تقلید صدای حیوانات و کمترین شانس را از حیوانات بیدفاع برای زنده ماندن میگیرند.
شکار و اقتصاد
در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا بُعد اقتصادی مقوله شکار همانند بسیاری مقولات دیگر از قلم نیفتاده است و «هانتینگ توریسم» یا به عبارتی «گردشگری شکار» یکی از پردرآمدترین صنایع توریستی محسوب می‌شود که همه ساله میلیونها دلار عاید دولتهایی می‌کند که روی این طرح، برنامهریزی میکنند.
در این کشورها، مناطقی برای شکار در نظر گرفته می‌شوند که دارای امکانات اقامتی نیز هستند. سپس از طریق سایتها، جراید بینالمللی و چاپ کاتالوگهای بسیار جذاب، هزینه اقامت، امکانات موجود و همچنین مبلغی که شکارچی باید بابت هر شکار بپردازد، به صورت جداگانه اطلاعرسانی می‌شود.
بدین ترتیب در فصلهای معینی از سال که فصل جفتگیری یا زاد و ولد جانوران نیست شکارچیان زیادی از سراسر دنیا به این کشورها مسافرت میکنند که بدون شک کمک شایانی به اقتصاد این کشورها محسوب می‌شود. اما نکته مهم این است که شکار در این مناطق طبق اصول و قواعد خاصی انجام می‌شود طوری که هیچگاه نسل حیوانات و پرندگان این مناطق تهدید نمیشود.
هر چند شکار حیوانات به این صورت نیز خوشایند نیست ولی دست کم در این گونه مناطق حیوانات در حال انقراض قتل عام نمیشوند و از منظر اقتصادی تا حدودی قابل توجیه است. اما از آنجایی که در کشور ما افراط و تفریط به بخشی از ساختار اجتماعی زندگی ما تبدیل شده است، شاهد شکار بیرویه حیوانات در همه فصول سال با انواع و اقسام روشهای ناجوانمردانه و زجرآور هستیم.
شکار؛ تفریح یا قتل عام
هر چند شکار به عنوان یک تفریح سالم در جامعه از مقبولیت بالایی برخوردار است ولی این را نیز باید بپذیریم که متاسفانه افراط در این امر و آشنا نبودن برخی از ناشکارچیان باعث شده که هر از گاهی صحنههای دلخراشی در طبیعت رخ دهد که تصاویر و فیلمهای آن بارها از طریق شبکههای اجتماعی در سراسر دنیا پخش شده است.
شکار حیوانات منحصر به استفاده از اسلحه نیست و در سالهای اخیر روشهای ناجوانمردانه زیادی ابداع شده است: نصب تلههای آهنی که باعث زجرکش شدن حیوان می‌شود، تعقیب آهو با موتور که به سبب دوندگی زیاد در ریه جانور خون جمع می‌شود و منجر به مرگ جاندار می‌شود، استفاده از شوک الکتریکی برای کشتار جمعی ماهیان در رودخانهها، نصب تورهای بلند در مسیر عبور پرندگان که گیر کردن در این تورها گاهی موجب خفگی پرندگان می‌شود، استفاده از سم و ... از جمله روشهای خشونت باری است که متاسفانه در سالهای اخیر گسترش یافتهاند.
در برخی تصاویر و فیلمهای منتشر شده در فضای مجازی شاهد استفاده از سلاحهای قوی برای کشتن حیوانات کمجثه نظیر خرگوش هستیم که منجر به متلاشی شدن حیوان می‌شود. در واقع این نوع شکار نوعی جنایت سازمانیافته و دور از انسانیت محسوب می‌شود که گاهی اوقات مجوز قانونی نیز برای این کار صادر می‌شود!
یک لشکر شکارچی مجاز در گلستان
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در خصوص تعداد شکارچیان مجاز و مجوزهای صادر شده در استان گلستان میگوید: تاکنون برای 25 هزار متقاضی (!)، مجوز حمل سلاح شکاری اعم از گلولهزنی، ساچمهزنی و اسلحه خفیف از سوی مبادی ذیربط صادر شده اما از این تعداد، 8 هزار نفر پروانه صید و شکار گرفتهاند.
اسماعیل مهاجر اظهار داشت: صدور پروانه گلولهزنی 165 هزار ریال است که برای شکار حیوانات بزرگ جثه و چهار پا نظیر قوچ و میش صادر می‌شود اما در استان گلستان این پروانههای شکار صادر نمیشود.
وی افزود: اما صدور پروانه شکار پرندگان 600 هزار ریال است و یک ماهه صادر می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: برای صدور پروانه انتفاعی شکار پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی، دستورالعملی تدوین می‌شود که در آن چگونگی شکار، ساعت و روز شکار و مناطق آزاد برای شکار در آن قید می‌شود.
مهاجر اعلام کرد: تاکنون 8 هزار پروانه شکار و 270 پروانه صید ماهی با قلاب در استان صادر شده است.
جالب است بدانید در علوم نظامی «لشکر» یکی از یگان‌های بزرگ ارتش است که شامل 10 هزار الی 20 هزا سرباز می‌شود. در واقع یک لشکر از چند تیپ تشکیل می‌شود. با این تفاسیر در استان کوچکی مثل گلستان بیش از تعداد نفرات یک لشکر، سلاحهای مجاز وجود دارد که علاوه بر احتمال خطر انقراض نسل وحوش و حیوانات کمیاب در این منطقه، خطرات جانبی دیگری نیز در بر دارد که قتل «محمد یاسین» سه و نیم ساله در دی ماه 1392 هنگام بازی دوستانه با پسر عمویش و شلیک غیرعمدی تیر از جمله این حوادث ناگوار است!
ضرورت تغییر در قوانین شکار
هر چند در برخی از استانها و مناطق کشور شکار به عنوان تنها درآمد مردم منطقه محسوب می‌شود ولی شکار برخی حیوانات و مثله کردن آنها یا شکار با هدف ترافی (بریدن سر شکار و نگاهداری آن به یادگار) از مغرورانهترین و ناجوانمردانهترین تفریحات بشری است که ربطی به اقتصاد خانواده و امرار معاش ندارد.
متاسفانه قوانین مربوط به شکار بیرویه حیوانات نیز چندان سفت و سخت و بازدارنده نیست و عمدتا به چند صد هزار تا چند میلیون تومان جزای نقدی و تحمل چند ماه زندان است. حمله به محیطبانان و ضرب و جرح آنان نیز از دیگر اقدامات خشونتبار برخی شکارچیان غیرمجاز است که گاهی مشکلات عدیده و جبارنناپذیری برای آنها به وجود میآید.
امید است مسئولان در خصوص بازنگری قوانین مربوط به شکار و صدور مجوز شکار و برخورد با شکارچیان حیوانات کمیاب و در حال انقراض، تمهیداتی منطقی بیاندیشند تا بیش از این شاهد قتل عام حیوانات بیدفاع در عرصههای طبیعی نباشیم.
در خاتمه این نکته از آنتونی فرود را فراموش نکنیم که گفته است «حیوانات وحشی هرگز برای ورزش و افتخار حیوان دیگری را نمیکشند. بشر تنها حیوانی است که زجر دادن و کشتن مخلوقات همخانهاش در روی کرهزمین، به خودی خود برایش سرگرمکننده و مایه تفریح است!»
---------------------------------
گزارش از: وحید حاج سعیدی
