فرهنگ عاشورا از منظر امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب

اندیشمندان در طول تاریخ به عاشورا و کربلا همواره توجه خاص داشته و پیرامون آن نظرات گوناگونی ارایه کرده اند که در این نوشتار تلاش شده تا گوشه ای از اندیشه های حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (‌مدظله العالي) که در این باره بیان شده و می توان آن "فرهنگ عاشورا "را بر آن نهاد بازخوانی شود:

فرهنگ عاشورا در منظر امام خمینی (ره)

* محرم ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده و به اثبات رساند که در طول تاریخ، همیشه حق بر باطل پیروز شده است.

* محرم ماهی است که به وسیله سید مجاهدان و مظلومان اسلام زنده شد و از توطئه عناصر فاسد و رژیم بنی امیه، که اسلام را تا لبه پرتگاه برده بودند رهایی بخشید.

* این خون سیدالشهداست که خون های همه ملت های اسلامی را به جوش می آورد.

* ماه محرم برای مذهب تشیع، ماهی است که پیروزی، در متن فداکاری و خون به دست آمده است.

* محرم ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست که با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و کوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شکستن ستمکار را به فدایی دادن و فدایی شدن دانست و این، خود سرلوحه تعلیمات اسلام است برای ملت ها تا آخر دهر.

* با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و ماه فداکاری آغاز شد، ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد. ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطله، برجبهه ستمکاران و حکومت های شیطانی زد. ماهی که به نسل ها، در طول تاریخ، راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت، ماهی که شکست ابر قدرت ها را در مقابل کلمه حق، به ثبت رساند.ماهی که امام مسلمین،راه مبارزه با ستمکاران تاریخ را به ما آموخت.

* سیدالشهدا را کشتند، اسلام ترقیاتش بیشتر شد.

* سیدالشهدا سلام الله علیه با همه اصحاب و عشیره اش قتل عام شدند، لکن مکتب شان را جلو بردند.

* شهادت حضرت سیدالشهدا، مکتب را زنده کرد.

* زنده نگه داشتن عاشورا، یک مساله بسیار مهم سیاسی - عبادی است.

* انقلاب اسلامی ایران، پرتویی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.

* کربلا، کاخ ستمگری را با خون درهم کوبید و کربلای ما، کاخ سلطنت شیطانی را فرو ریخت.

* کربلا را زنده نگه دارید و نام مبارک حضرت سیدالشهدا را زنده نگه دارید که با زنده بودن او اسلام، زنده نگه داشته می شود.

* مساله کربلا، که خودش در راس مسائل سیاسی هست، باید زنده بماند.

* ملت بزرگ ما باید خاطره عاشورا را با موازین اسلامی، هرچه شکوهمندتر حفظ نماید.

* این محرم را زنده نگه دارید، ما هر چه داریم از این محرم است.

* محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.

* تمام این وحدت کلمه ای که مبدا پیروزی ما شد، برای خاطر این مجالس عزا و تبلیغ و ترویج اسلام شد. این مجالس سوگواری واین مجالس بزرگداشت سید مظلومان و سرور آزادگان، که مجالس غلبه سپاه عقل برجهل، و عدل بر ظلم ، و امانت بر خیانت، و حکومت اسلامی بر حکومت طاغوت است، بهتر است محرم هر چه با شکوهتر و فشرده تر برپا شود و بیرق های خونین عاشورا به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم، هر چه بیشتر افراشته شود.

* ماه محرم، ماهی است که مردم آماده اند برای شنیدن مطلب حق.

* گریه کردن بر عزای امام حسین، زنده نگه داشتن نهضت و زنده نگه داشتن همین معنا که یک جمعیت کمی در مقابل یک امپراطوری بزرگ ایستاد، دستوراست.

* باید سینه زدن هم محتوا داشته باشد.

* عاشورا روز عزای عمومی ملت مظلوم است، روز حماسه و تولد جدید اسلام و مسلمانان است.

* روضه سیدالشهدا برای حفظ مکتب سیدالشهداست. آن کسانی که می گویند روضه سیدالشهدا را نخوانید، اصلا نمی فهمند مکتب سیدالشهدا چه بوده و نمی دانند یعنی چه، نمی دانند این گریه ها و این روضه ها حفظ کرده این مکتب را.

الان 1400 سال است که با این منبرها با این روضه ها و با این مصیبت ها و با این سینه زنی ها ما را حفظ کرده اند. سیدالشهدا را این گریه ها حفظ کرده است مکتبش را، این مصیبت ها و داد و قالها حفظ کرده ، این سینه زنی ها و این دستجات ... اینها حفظ کرده... هیاهو می خواهد، هر مکتبی هیاهو می خواهد، باید پایش سینه بزنند، هر مکتبی تا پایش سینه زن نباشد، تا پایش گریه کن نباشد، تا پایش توی سر وسینه زدن نباشد حفظ نمی شود ... این گریه ها زنده نگه داشته مکتب سیدالشهدا را، این ذکر مصیبت ها زنده نگه داشته مکتب سیدالشهدا را.

ما باید برای یک شهیدی که از دستمان می رود علم (پرچم) به پا کنیم، نوحه خوانی کنیم، گریه کنیم، فریاد کنیم...این یک میتینگ و فریادی است برای احیاء (زنده نگاه داشتن) مکتب سیدالشهدا... این روضه خوانی ها و مصیبت و گریه است که کشور شما را حفظ کرده ... با این هیاهو، با این گریه، با این نوحه خوانی، با این شعر خوانی، با این نثر خوانی، ما می خواهیم مکتب را حفظ کنیم، چنانچه تا حالا هم حفظ شده است.

* عاشورا با "نه" خود، یزیدیان را در طول تاریخ نفی کرد.

* ما ملتی هستیم که با همین گریه ها یک قدرت 2500 ساله را از بین بردیم.

* اگر قیام حضرت سیدالشهدا نبود، امروز هم ما نمی توانستیم پیروز شویم، تمام این وحدت کلمه ای که مبدا پیروزی ما شد، برای خاطر این مجالس سوگواری و این مجالس تبلیغ و ترویج اسلام شد.

** فرهنگ عاشورا در کلام رهبر معظم انقلاب اسلامی

رهبر معظم انقلاب نیز در مورد محرم ، کربلا ، قیام عاشورا فرمایشات فراوانی داشته اند که در ذیل به بخشی از صحبت هایشان پرداخته می شود:

* گذر زمان، حوادث را لحظه به لحظه از انسان دورتر می‏کند. بعضی از حوادث فراموش می‏شوند، لکن بعضی از حوادث نقطه‏ی عکسند و گذر زمان آنها را ضعیف و کمرنگ نمی‏کند، بلکه برجسته‏تر می‏کند. یک نمونه‏ی آن، حادثه‏ی عاشوراست.

* آنهایی که در جبهه‏ی دشمن بودند، آن‏قدر مست و آن‏قدر غافل و آن‏قدر از خود بیگانه بودند که نفهمیدند چه اتفاقی افتاد! مستان عالَم، مستان غرور و شهوت و غضب و مستان حیوانیت، نمی‏فهمند در عالم انسانیت چه دارد اتفاق می‏افتد؛ بله، زینب (س) خوب فهمید، سکینه خوب فهمید، آن زنها و دخترهای مظلوم خوب فهمیدند چه اتفاقی افتاد؛ این مال روز عاشوراست.

* اگر حادثه‏ی کربلا نبود، ما امروز از مبانی و اصول اسلام هم چندان خبری نمی‏داشتیم و شاید فقط نامی از اسلام به گوش ما می‏خورد.

* این خون مقدس و این حادثه‏ی بزرگ، نه فقط کوچک نشد، کمرنگ نشد، ضعیف نشد، بلکه روزبه‏روز قویتر و برجسته‏تر و اثرگذارتر شد؛ این یک نمونه‏ی برجسته است.

بیانات در جمع جانبازان و ایثارگران و خانواده‏های شهدای استان فارس13/2/1387

* جناب زین‏العابدین و زینب‏کبری مانع شدن از اینکه این حادثه در صحرای کربلا دفن شود و فراموش گردد

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اقشار مختلف مردم آذربایجان‏ به مناسبت روز 29 بهمن1386

نیم روز عاشورا

* عاشورا یک نیمه‏روز بیشتر نبود؛ تاریخ را تکان داد و متحول کرد. یک حادثه، گاهی به قدری عمیق و حکیمانه و بجا در طول زندگی یک ملت اتفاق می‏افتد که تأثیرات آن برای سالهای متمادی، گاهی برای قرنهای متوالی باقی میماند.

* میگویند چرا ماتم و گریه و اشک را در بین مردم رواج میدهید؟ این ماتم و اشک برای ماتم و اشک نیست، برای ارزشهاست.

* آنچه پشت سر این عزاداریها، بر سر و سینه زدنها، اشک ریختنها وجود دارد، عزیزترین چیزهائی است که در گنجینه‏ی بشریت ممکن است وجود داشته باشد.

* ملت اسلام اگر نام حسین را و یاد حسین را زنده نگه بدارد و آن را الگو قرار بدهد برای خود، از همه‏ی موانع و مشکلات عبور خواهد کرد.

* این عزاداریها جنبه‏ی نمادین دارد، جنبه‏ی حقیقی هم دارد؛ دلها را نزدیک میکند، معارف را روشن میکند.

* منبر حسینی، مجلس حسینی، محل بیان حقایق دینی، یعنی حقایق حسینی است. شعر در این جهت، حرکت در این جهت، نوحه و مدیحه در این جهت باید باشد.

* حسین‏بن‏علی قیامش برای این بود که بینی حاکمیتهای علیه ارزشهای اسلامی و انسانی و الهی را به خاک بمالد و نابود کند؛ و همین کار را هم امام حسین با قیام خود کرد.

*مجالس ما؛ مجالس حسینی، یعنی مجالس ضد ظلم، مجالس ضد سلطه، مجالس ضد شمرها و یزیدها و ابن‏زیادهای زمان موجود، زمان حاضر، معنایش این است. این استمرار ماجرای امام حسین است.

* امام‏حسین نه فقط برای شیعه، نه فقط برای مسلمانها، بلکه برای احرار عالم درس دارد.

* جنبه‏ی عاطفی آن هم تأثیرگذارِ بر روی عواطف و احساسات همه‏ی مردم است. جنبه‏ی عمقی و معنوی آن، صاحبان فکر و بصیرت را آگاه میکند؛ روشن میکند.

* بنده بارها در طول این سالها این جمله‏ی امیرالمؤمنین (علیه‏الصّلاةوالسّلام) را عرض کرده‏ام که فرمود: این پرچم - پرچم انسانیت، اسلام، توحید - را آن کسانی که دارای این دو خصوصیتند، میتوانند بر دست بگیرند و بلند نگه دارند؛ بصیرت و استقامت. امام حسین (علیه‏السّلام) مظهر بصیرت و استقامت است.

دیدار جمعی از اقشار مختلف مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی‌ماه‏1386

* عاشورا یک حادثه‏ی تاریخیِ صرف نبود؛ عاشورا یک فرهنگ، یک جریان مستمر و یک سرمشق دائمی برای امت اسلام بود.

* حضرت ابی‏عبداللَّه (علیه‏السّلام) با این حرکت - که در زمان خود دارای توجیه عقلانی و منطقی کاملاً روشنی بود - یک سرمشق را برای امت اسلامی نوشت و گذاشت.

* سه عنصر در حرکت حضرت ابی‏عبداللَّه (علیه‏السّلام) وجود دارد: عنصر منطق و عقل، عنصر حماسه و عزت، و عنصر عاطفه.

* لذت و راحت و عافیتِ جسمانی نباید مانع راهِ انسان شود؛ انسان باید حرکت کند. اگر حرکت نکرد، ارکان ایمان و اسلام او بر جا نیست.

*همه‏ی اقدام‏های مجاهدت‏آمیز - چه سیاسی، چه تبلیغی، چه آن‏جایی که جای فداکاری جانی است - باید از موضع عزت باشد.

* در خود حادثه و هم در ادامه و استمرار حادثه، عاطفه یک نقش تعیین‏کننده‏ای ایجاد کرده است، که باعث شد مرزی بین جریان عاشورایی و جریان شیعی با جریان‏های دیگر پیدا شود.

*حادثه‏ی عاشورا، خشک و صرفاً استدلالی نیست، بلکه در آن عاطفه با عشق و محبت و ترحم و گریه همراه است. قدرت عاطفه، قدرت عظیمی است؛ لذا ما را امر می‏کنند به گریستن، گریاندن و حادثه را تشریح کردن.

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی‏ در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه‏ی ماه محرم‏1384