همه آنچه که وزیر امور اقتصادی و دارایی برای شناسایی طبقه نیازمند براساس درآمد، دارایی‌ها شامل داشتن و یا نداشتن منزل مسکونی و خودرو و محل سکونت گفته و قرار شده فرم خوداظهاری یارانه‌ای در روزها یا هفته‌های آینده ارائه شود، در فرم‌های اول و دوم یارانه‌ای هم بود اما به نتایجی منطقی ختم نشد و در نهایت به اینجا رسید که تعداد یارانه‌بگیران از جمعیت کل ایران بیشتر شد.
علی طیب نیا در جمع خبرنگاران در پاسخ به به پرشسی در خصوص چگونگی ثبت نام مجدد و پرداخت یارانه نقدی، گفته است: ثبت نام مجدد از افراد متقاضی دریافت یارانه تا قبل از پایان سال جاری آغاز می شود و پس از بررسی های لازم دولت نسبت به پرداخت یارانه نقدی به این افراد در سال 93 اقدام خواهد کرد.
وی افزوده است: به منظور ادامه پرداخت یارانه نقدی ضروری است متقاضیان با ثبت نام مجدد، نیازمند بودن خود را اعلام کنند، اما به افراد توصیه می شود در صورتی که نیازمند نیستند از ثبت نام مجدد خودداری کنند.
طیب نیا تاکید کرده است: هم اکنون مراحل ابتدایی اجرای فاز دوم هدفمند کردن یارانه ها انجام و فرم‌های ثبت نام مجدد نیز آماده شده است و برهمین اساس، به زودی ثبت نام مجدد از متقاضیان دریافت یارانه نقدی صورت خواهد گرفت.
وی با بیان آنکه، افرادی که اطلاعات نادرست ارایه دهند، براساس مصوبه مجلس سه برابر مبلغ یارانه دریافتی جریمه خواهند شد، گفته است: دولت بنا ندارد وارد اطلاعات شخصی افراد شود، اما اگر کسی درآمد خود را اعلام کند، به دولت اجازه می دهد وارد اطلاعات شخصی شده و پس از بررسی، راستی آزمایی های لازم را انجام دهد.
وزیر اقتصاد با بیان آنکه، تشخیص افراد نیازمند کار پیچیده ای خواهد بود، تاکید کرده است: به دلیل ترکیب عوامل خاص، امکان سنجی و ارزیابی افراد سخت و دشوار است و به همین دلیل براساس حکم قانونی تبصره 21 افراد نیازمند براساس درآمد مشخص خواهند شد. برای تشخیص افراد نیازمند عوامل متعددی همانند درآمد، دارایی ها شامل داشتن و یا نداشتن منزل مسکونی و خودرو و محل سکونت را می توان بررسی کرد.
حال برای بررسی دقیق‌تر برنامه دولت یازدهم برای توزیع فرم خوداظهاری یارانه‌ای، به ویژگی‌های مشترک دو فرم قبلی و فرم جدید می‌پردازیم.
از زمان اجرای هدفمندی یارانه‌ها تاکنون دو بار فرم اطلاعات اقتصادی خانوار ارائه شده است؛ یک بار به صورت دستی بود و بار دوم این کار به صورت الکترونیکی انجام شد.
فرم اول یارانه‌ای تابستان 87 و از طریق دفاتر پستی سراسر کشور به صورت رایگان در اختیار شهروندان قرار گرفت، برهمین اساس، فرم اطلاعات اقتصادی چاپ و توزیع شد و خانوارها اطلاعات خود را پر کردند؛ حتی محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران هم این فرم را پر کرد.
ویژگی‌های فرم اول یارانه‌ای : در مستطیل قسمت سمت راست بالای فرم مشخصات جغرافیایی محل سکونت خانوار شامل استان، شهرستان، شهر ( برای نقاط شهری ) یا دهستان و نام آبادی ( برای نقاط روستایی ) را در محل پیش بینی شده درج کنید و بر حسب شهری یا روستایی بودن محل سکومت در مربع شهری یا روسایی علامت × درج نمایند.
در سمت چپ بالای فرم، آدرس پستی محل سکونت خانوار، کد پستی ده رقمی و شماره تلفن تماس ثابت با پیش شماره مربوط و یا شماره تلفن همراه را درج کنید. توجه کنید از روی قبض تلفن می توانید به کد پستی خود دست یابید.
ستون های 1 تا 10 : به هر فرد که یک شماره ردیف اختصاص دهید و مشخصات وی شامل نام، نام خانوادگی، جنسیت، تاریخ تولد، شماره ملی، سری و سریال شناسنامه ( طبق نمونه ی مندرج در عنوان ستون ) و نام پدر را عینا و به طور کامل بر اساس شناسنامه و مدارک دیگر مطابق نمونه تکمیل و توجه داشته باشید که نام سرپرست خانواده را در سطر اول درج کنید.
برای درج سال تولد فقط دو رقم آخر سال تولد را مطابق الگو در محل مربوط درج کنید، برای افراد 100 ساله و بیشتر (متولدین 1287 شمسی به قبل ) علامت - - را درج کنید .
ستون 11: این ستون را برای افراد 6 ساله و بالاتر (متولدین قبل از تاریخ 1/5/ 1381) تکمیل کرده و برای سایر افراد چیزی ننویسید. اگر فرد بی سواد است کد 1 و برای افراد با سواد بر حسب آخرین مدرک تحصیلی دریافتی، یکی از کدهای 2 تا 6 درج کنید.
ستون 12: این ستون را برای افراد 10 ساله و بالاتر (متولدین قبل از تاریخ 1/5/1377) بر اساس وضعیت فعالیت فرد در سه ماهه اول سال جاری مشخص کنید و حسب مورد فقط یکی از کدهای 1 تا 6 رابرای هر یک درج کنید.
برای افرادی که مشمول هیچیک از کدهای 1 تا 6 نمی شوند کد 7 را درج کنید در صورتی که فرد " بازنشسته" یا " محصل" یا "دانشجو " بوده و شاغل نیز می باشد، برای وی کد 1 را درج کنید. افراد دارای درآمد بدون کار را بیکار قلمداد نکنید و برای آن ها کد 7 ( سایر ) درج کنید.
ستون های 13 تا 15: برای افرادی که در ستون 12 برای آن ها کد 1 یا 2 درج شده ابتدا در ستون 13 عنوان شغل اصلی وی را به طور دقیق و کامل بنویسید و بعد در ستون 14 کد طبقه شغلی ( فقط یک کد) وی راحسب مورد با استفاده از راهنمای زیر پرسشنامه مشخص و درج کنید.
توجه کنید دراین ستون برای معلمان، آموزگاران، دبیران، پزشکان (همه رشته ها و تخصص ها) و اعضای هیئت علمی مراکز آموزش عالی صرف نظر از این که کارمند بخش عمومی یا خصوصی هستند، حسب مورد کد 3 یا 4 درج کنید.
در ستون 15 متوسط درآمد (قبل از کسر مالیات، بیمه و سایر کسورات قانونی) ماهیانه هر یک از اعضای شاغل و بازنشسته خانوار را برای سه ماهه اول سال 1387 محاسبه و به هزار ریال درج کنید.( منظور از درآمد، تمامی وجوه و ارزش کالاهایی است که در برابر کار انجام شده یا سرمایه به کار گرفته و یا از طریق بازنشستگی و غیره به فرد تعلق گرفته باشد.)
شایان ذکر است برای افراد مزد و حقوق بگیر متوسط درآمد ماهانه شامل حقوق، اضافه کار، پاداش و ... می باشد.
ستون 16: برای هر یک از اعضای خانوار متوسط درآمد ماهیانه سه ماهه اول سال جاری وی از سایر منابع از قبیل سپرده گذاری، سود سهام، عایدی از مستغلات وغیره را معین و در این ستون به هزار ریال درج کنید.
ستون 17: چنانچه هر یک از اعضای خانوار مالک یک یا چند واحد مسکونی ساخته شده از مصالح ساخت ( از قبیل آجر، آهن و غیره) باشد در این ستون برای وی کد 1 و درغیر این صورت کد 2 درج کنید.
ستون 18: چنانچه فردی از اعضای خانوار (دارای کد 1 در ستون 17) مالک یک یا چند واحد مسکونی است در این ستون جمع مساحت زیر بنا یعنی سطوح ساخته شده مسقف واحد مسکونی وی را به مترمربع درج کنید.
ستون 19: کل ارزش تقریبی واحد مسکونی برای هر فرد مالک را به میلیون ریال دراین ستون درج کنید.
ستون 20: کل ارزش تقریبی سایر املاک و مستغلات هر فرد مالک را به میلیون ریال در این ستون درج کنید.
ستون 21: در صورتی که هر یک ازاعضای خانوار تحت پوشش یکی از انواع بیمه ها از قبیل تامین اجتماعی، خدمات درمانی، نیروهای مسلح، بانکها و غیره است، دراین ستون کد 1 و در غیر این صورت کد 2 درج کنید.
ستون 22: برای افرادی از اعضای خانوار که 18 ساله و بالاتر (متولدین قبل از 1/5/ 1369) و مالک خودرو شخصی سواری (غیر از تاکسی تحت پوشش تاکسیرانی) هستند، در این ستون کد 1 و در غیر این صورت کد 2 درج کنید.
ستون 23: برای افرادی از اعضای خانوار که در ستون 22 کد 1 درج شده است ارزش تقریبی خودرو وی را به میلیون ریال در این ستون درج کنید.
ستون 24: چنانچه هر یک از اعضای 18 ساله و بالاتر خانوار تسهیلاتی از هر یک از بانکها، موسسات مالی و اعتباری، صندوقهای قرض الحسنه و غیره تحت عنوان وام دریافت کرده باشند و به صورت ماهانه / دوره ای نسبت به بازپرداخت آن اقدام می نمایند، در این ستون کد 1 و در غیر اینصورت کد 2 درج کنید.
ستون 25: برای افرادی از اعضای خانوار که در ستون 24 کد 1 دارند مبلغ کل وام دریافتی آنها از موسسات بانکی، اعتباری، قرض الحسنه و غیره را به میلیون ریال در این ستون درج کنید.
ستون 26: مبلغ اقساط ماهانه / دوره ای تسهیلات دریافتی مندرج در ستون 25 را در این ستون به هزار ریال درج کنید. توجه شود که اگر دوره باز پرداخت وام دریافتی بیشتر از یک ماه است، مبلغ باز پرداخت وام را به ماه محاسبه و در این ستون درج کنید.
سئوالات 27 و 28: اطلاعات خانوار
- نحوه تصرف محل مسکونی فعلی خانوار خود را با توجه به گزینه های موجود مشخص و در داخل مربع مربوط علامت × درج کنید. توجه داشته باشید اگر خانوار محل سکونت خود را در مقابل کار یک یا چند نفر عضو خانوار تصرف کرده، حتی اگر مبلغی هم به طور ماهانه می پردازد نحوه تصرف محل سکونت در برابر خدمت قلمداد می شود.
در صورتیکه محل سکونت فعلی خانوار اجاره ای یا رهنی است، ضمن درج مساحت زیربنا به متر مربع، مبلغ اجاره ماهانه را به هزار ریال در محل مربوط بنویسد. چنانچه محل سکونت اجاره ای - رهنی است مبلغ رهن را بر اساس عرف محل محاسبه و به مبلغ اجاره اضافه کنید.
- چنانچه سرپرست یا خانوار شما تحت پوشش یکی از نهادهای حمایتی (کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، موسسات خیریه و ...) است در داخل مربع" بلی" و همچنین در داخل مربع مقابل نام نهاد مربوط علامت × درج کنید در غیر این صورت در داخل مربع " نه" علامت ضربدر درج نمایید.
در پایان پس از تکمیل فرم، سرپرست خانوار با درج تاریخ و اثر انگشت در محل پیش بینی شده صحت مندرجات فرم را تایید می نماید. پس از آن برای تائید فرم اطلاعات خانوار به نزدیکترین مسجد محل مراجعه نمایند.
مسئولان مربوط پس از درج نام و نام خانوادگی خود و تاریخ، محل مورد نظر را امضاء و مهر می نمایند. پس از پایان کار و مراجعه به ایستگاه های طرح و انجام امور مربوط، کدرهگیری زیر پرسشنامه خود را از متصدی مربوط اخذ نمایند تا در صورت نیاز از طریق آن بتوانند وضعیت خانوار خود را پیگیری نمایید.
ماجرای خوشه‌بندی‌ها
همان زمان پس از پایان جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار رسما اعلام شد 65 میلیون و 107 هزار و796 نفر در طرح اولیه جمع آوری اطلاعات اقتصادی خانوار ثبت نام کردند که 41 میلیون نفر از این تعداد ، شهری و 19 میلیون و 700 هزار نفر روستایی هستند.
گزارش مرکز آمار ایران هم درباره نتایج راستی آزمایی فرم اطلاعات اقتصادی خانوار نشان می‌داد: سازمان ثبت احوال 99.6 درصد این اطلاعات را تائید کرده است.
در ادامه مسئولان دولتی براساس پنج معیارغیردرآمدی "خودرو، مسکن، تحصیلات، تعداد افراد شاغلین خانوار و میزان وام اخذ شده از نظام بانکی" به خوشه‌بندی (یک، دو و سه) روی آوردند و این کار هم داستان‌ها داشت و سرانجام موجب انتقادات گسترده مردم شد و سپس رئیس جمهور وقت گفتگو کرد و از برخورداری 100 درصد مردم از یارانه‌های مرتبط با هدفمند شدن یارانه‌ها خبر داد و گفت: در دو گام همه مردم تحت پوشش قرار خواهند گرفت.
فرم دوم یارانه‌ای و ویژگی‌ها
ابتدای سال 89 بود که دولت با محوریت مرکز آمار ایران اعلام کرد: جاماندگان از دریافت یارانه نقدی می توانند با پر کردن فرمی به صورت الکترونیکی (اینترنتی)، به جمع مشمولان دریافت یارانه نقدی اضافه شوند؛ بدین ترنیب فرم دوم یارانه‌ای آمد و دو بند جدید در آن وجود داشت که در یک بند آن آمده بود:" توجه، براساس ماده 10 قانون هدفمندی کردن یارانه‌ها، دریافت یارانه منوط به ارائه اطلاعات صحیح است. در صورت احراز عدم صحت اطلاعات ارائه شده، دولت مکلف است ضمن جلوگیری از ادامه پرداخت، درخصوص استرداد وجوه پرداختی اقدامات قانونی لازم را به عمل آورد."
در بند دیگر فرم دوم یارانه‌ای تصریح شده بود: "اینجانب (سرپرست خانوار) با اطلاع از ماده 10 قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، صحت مندرجات این فرم را تایید کرده و چنانچه اطلاعات خلاف واقعیت در پرسشنامه درج شده باشد، مسئولیت عواقب آن را می‌پذیرم."
در ادامه پس از این کار، سید شمس الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی وفت آمد و گفت: اکنون در مرحله ای از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها قرار داریم که به تدریج افراد استان‌های مختلف باید با اعلام شماره حساب به سامانه رفاهی، متقاضی دریافت یارانه نقدی شوند.
وی سپس افزود: "از تمامی هم میهنان گرامی که وضع درآمدی خوبی دارند، درخواست می کنم برای کمک به اجرای بهتر این قانون که در واقع کمک به روند توسعه ملی کشور است، با انصراف از دریافت نقدی یارانه به اجرای این طرح بزرگ ملی یاری رسانند. با خودانصرافی و در واقع از خود گذشتگی افراد متمکن، دست دولت برای حمایت مؤثرتر از اقشار ضعیف و متوسط بازخواهد شد و این بزرگترین راه کمک به اجرای این قانون است. من هم فرم اطلاعات اقتصادی خانوار را پر کردم ولی هم اکنون از دریافت نقدی یارانه انصراف می‌دهم."
اما در عمل این درخواست‌ها به جایی نرسید تا اینکه حتی تعداد یارانه‌بگیران از کل جمعیت ایران بیشتر شد. از آن زمان تاکنون، سی و شش مرحله یارانه نقدی به ایرانیان پرداخت شده است. به عبارت دیگر، تاکنون یارانه دریافتی هر ایرانی حدود یک میلیون و 750 هزار تومان و کل مبلغ پرداختی به تمام مشمولان بیش از 126 هزار و 500 میلیارد تومان شده است.
حال با گذشت 3 سال و 10 ماه از اظهارات یارانه‌ای دولتمران قبلی، این روزها مقامات اقتصادی دولت یازدهم هم از همان ادبیات‌ها ( درخواست انصراف یا جریمه مشمولانی که اطلاعات نادرست بدهند، یا شناسایی طبقه نیازمند براساس درآمد، دارایی‌ها شامل داشتن و یا نداشتن منزل مسکونی و خودرو و محل سکونت) استفاده می‌کنند که در نهایت منجر به این شد اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور بیاید و بگوید:"در بهمن امسال ما به 77 میلیون و 374 هزار نفر یارانه پرداخت کردیم که این مقدار از جمعیت کل کشور که برمبنای آمار حدود 77 میلیون و 200 هزار نفر می‌شود، بیشتر است."
