غدیر نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه‌داران امامت

غدیر خم نام ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که در آنجا پیامبر (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در پی دستور الهی، علی (علیه‌السلام) را به سمت جانشینی خود منصوب نمودند. این انتصاب در هجدهم ذی‌الحجه‌ سال دهم هجری در راه بازگشت از سفر حجةالوداع انجام پذیرفت.


شرح قضیه غدیر خم از این قرار است:

واقعه غدیر یکی از مهم‌ترین وقایع جهان اسلام وزندگی رسول (ص) است. خداوند در سال دهم هجری- آخرین سال عمر پیامبر (ص) -رسول خود را مأمور کرد تا پیام مهمی را به مردم ابلاغ کند: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» (سوره مائده، آیه 67) ای پیامبر، آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل‌شده ابلاغ کن؛ و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده‌ای، و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد، همانا خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.


عده زیادی از مفسران، نزول این آیه را درباره ماجرای غدیر می‌دانند. رسول‌الله (ص) هم پس از انجام اعمال آخرین حج، بر سر چند راهی به کاروان‌ها دستور می‌دهد که همه بایستند تا کسانی که نرسیده‌اند برسند وعده‌ای را می‌فرستد تا آنان که جلو‌تر رفته‌اند، برگردند. جمعیت عظیمی از حجاج را-که در میان آنان پیرمردان، پیرزنان و کودکان زیادی نیز یافت می‌شد-مدت‌ها زیر آفتاب سوزان نگاه می‌دارد. همه درمی‌یابند که حادثه‌ای مهم به وقوع خواهد پیوست.

سرانجام منادی رسول‌الله (ص) ندا سر می‌دهد: الصلاه جامعه و رسول (ص)، نماز ظهر را به جماعت خواند. آن‌گاه در زیر تابش آفتاب و گرمای طاقت‌فرسا، از جهاز شتر‌ها بلندایی درست کرد وبرفراز آن ایستاد و پس از ایراد خطبه رسا، درحالی‌که دست علی (ع) را گرفته بود، ولایت او را ابلاغ کرد و فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ. أَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ..» یعنی اینکه هرکس را که من سرپرست او هستم، این علی نیز سرپرست اوست. خداوندا، دوست بدار هرکس او را دوست دارد و دشمن بدار هرکس او را دشمن می‌دارد». آن هم بعد از اینکه از مردم اقرار گرفت که: «الست اولی بکم من انفسکم»؟ و مردم نیز در جواب گفته بودند: «بلی» و بعد از همین واقعه بود که آیه «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً» (سوره مائده، آیه3) امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم.


غدیر روز حیات اسلام و ادامه رسالت است. روز عصمت و حجیت خلافت عترت است. روز راندن شیطان و روشن شدن حق است. روز عهد و پیمان و گشایش است. روز برهان، داوری، ارشاد و آزمون است. روز اوصیا و انبیا است. در اهمیت این روز بس که زهرا (ع) و همه ائمه (ع) به آن احتجاج می‌کردند. زهرا (ع) در خطاب به مردم می‌فرماید: آیا سخن رسول خدا (ص) را در غدیر فراموش کردید که می‌گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه؟ و در برابر عذر تراشی‌های رسوای آنان نیز فرمود: آیا پدرم پس از واقعه غدیر که علی (ع) را به امامت منصوب کرد، برای کسی عذری باقی گذاشته است؟ خود علی (ع) و ائمه دیگر به همین واقعه استناد می‌کردند.


روش بیعت مردان و زنان، نشان از اهمیت بی‌نظیر حادثه غدیر خم:

الف) در خصوص بیعت مردان به این شکل در اسناد آمده است؛ با پایان یافتن خطابه پیامبر اکرم، مردم به سوى پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) هجوم آوردند، و با ایشان به عنوان بیعت دست مى‌دادند و تبریک و تهنیت مى‌گفتند. پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) دستور دادند تا دو خیمه بر پا شود. در یکى خود نشستند و به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دستور دادند تا در خیمه دیگر بنشینند.

مردم دسته‌دسته در خیمه پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) حضور می‌یافتند و پس از بیعت و تبریک به خیمه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) مى‌آمدند و به عنوان امام و خلیفه بعد از پیامبرشان با حضرتش بیعت می‌کردند و با لقب «امیرالمؤمنین» بر آن حضرت سلام مى‌کردند، و این مقام والا را تبریک و تهنیت می‌-گفتند. برنامه بیعت و تهنیت تا سه روز ادامه داشت و حضرت این مدت را در منطقه غدیر اقامت داشتند.


ب) در مورد بیعت زنان با امیرالمؤمنین در اسناد به این صورت ذکر شده است؛ از طرف دیگر، پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) دستور دادند تا ظرف آبى آورده و پرده‌ای بر روى آن زدند. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) دست خود را در ظرف آب نهاده و زنان در سوى دیگر پرده با قرار دادن دست خود در ظرف آب، با آن حضرت بیعت کردند.


در خصوص روز غدیر خم صفات و ویژگی‌هایی مطرح است که از این قرار است:

- بزرگ‌ترین عید خدا؛ عیدالله الاکبر

- روز گشایش؛ یوم وقوع الفرج

- روز خشنودی پروردگار؛ یوم مرضاة الرحمن

- روز زبونی شیطان؛ یوم مرغمة الشیطان

- روز مشعل فروزان دین؛ یوم منار الدین

- روز بپا خاستن؛ یوم القیام

- روز شادمانی؛ یوم السرور

- روز راهنمایی؛ یوم الارشاد

- روز بلندی گرفتن منزلت شایستگان؛ یوم رفع الدرج

- روز روشن شدن دلایل خدا؛ یوم وضوح الحجج

- روز آزمایش بندگان؛ یوم محنة العباد

- روز راندن شیطان؛ یوم دحر الشیطان

- روز آشکار کردن حقیقت؛ یوم الایضاح

- روز بیان کردن حقایق ایمان؛ یوم البیان عن حقایق الایمان

- روز ولایت؛ یوم الولایة

- روز کرامت؛ یوم الکرامة

- روز کمال دین؛ یوم کمال الدین

- روز جداسازی حق از باطل؛ یوم الفصل

- روز قبولی اعمال شیعیان؛ یوم قبول اعمال الشیعة

- روز آشکار کردن امور پنهان؛ یوم ابلاء السرائر

- روز عبادت؛ یوم العبادة

- روز نماز؛ یوم الصلاة

- روز عالم بالا؛ یوم الملأ الاعلی

- روز افشای پیوند میان کفر و نفاق؛ یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود

- روز گردهمایی و تعهد حاضران؛ یوم الجمع المسؤول


دربارۀ اعمال عید غدیر در اسناد به این صورت آمده است:

- تحکیم بیعت با ولایت

همان‌گونه که پیامبر اکرم بعد از نصب امام علی علیه‌السلام به امامت مسلمین به جماعت مسلمانان امر کرد که با او بیعت کنند در سالروز آن حماسه جاوید پیامبر تجدید آن بیعت سفارش شده است. لذا زیارت امیرالمؤمنین و سایر ائمه مستحب است.

- اظهار سرور و شادمانی

- مصافحه یا دست دادن: مصافحه یا دست دادن از آداب اسلامی است و در روز عید غدیر به آن تاکید بیشتری شده است.

- پیمان اخوت و برادری

- احسان و انفاق

- صله‌رحم

صله‌رحم از پسندیده‌ترین آداب اسلامی است و شرع مقدس اسلام بر مطلب تأکید فراوان نموده است. اما در روز عید غدیر بر این نکته سفارش بیشتری شده است.

- رفع حاجت مؤمنان

- غسل کردن و لباس نو پوشیدن

- تشکیل اجتماع

در روز عید غدیر به جهت یادآوری روزی که پیامبر به امر خداوند علی علیه‌السلام را به امامت امت اسلامی نصب کرد، بجاست در مراکز گوناگون گرد آییم و به یاد آن روز بزرگ و ثمراتش شادمان باشیم. ائمه سفارش کرده‌اند که به جهت یادآوری مقام محمد صلوات الله علیه و آل او علیهم السلام اجتماعات تشکیل بشود. و خود نیز از این‌گونه اجتماعات برپا می‌داشتند.

- دعا، روزه و عبادت


در کل در مورد حادثه تاریخی و عظیم غدیر خم می‌توان گفت:

واقعه غدیر حادثه‌ای تاریخی نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یک سرزمین نیست. یک تفکر است، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوّت حکایت می‌کند. غدیر نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه‌داران امامت است. مرجع : تسنی