جنگل های هیرکانی یکی از منحصربه فردترین جنگل ها در دنیا هستند که مانند نوار سبزی در حاشیه جنوبی دریای خزر قرار دارند و به عنوان تنها نقاط سبز کشور گنجینه ای از گونه های نادر به شمار می آیند.
تا زمانی که جمعیت استفاده کنندگان از منابع طبیعی کم یا در حد اعتدال بود، با توجه به گستردگی این منابع و قدرت تجدید حیات آنها، تخریب حاصل از بهره برداری در جنگل ها چشم گیر نبود.
افزایش جمعیت و نیاز بیش از پیش انسان به این منابع و دست یابی به تکنیک ها و ابزارهای جدید بهره برداری از منابع طبیعی تجدید شونده باعث شد روند تخریب منابع طبیعی سرعت بیشتری نسبت به روند بازسازی و تجدید حیات آن گیرد.
از طرفی با مکانیزه شدن عملیات بهره برداری از معادن، تخریب جنگل ها شتاب بیشتری به خود گرفت و با کشف معادن زغال سنگ در شمال کشور وارد مرحله تازه ایی شد.
به دلیل اولویتی که برای این صنعت، به عنوان یکی از منابع تامین سوخت و افزایش صنعت استان گلستان وجود داشته است در سال های گذشته به تخریب جنگل ها دامن بیشتری زده شده است.
این در حالی است که انجام هر گونه فعالیت معدنی در محدوده جنگل های شمال که به هر ترتیب به کاهش مساحت جنگل های یاد شده منجر شود موضوع ماده ۳ سیاست های دولت در مورد صیانت از جنگل های شمال کشور و مصوب ۲۴ تیرماه ۱۳۸۰ هیات وزیران ممنوع است.
هر گونه فعالیت معدنی در محدوده جنگل های شمال که به هر ترتیب به کاهش مساحت جنگل های یاد شده منجر شود وزیران ممنوع است.
یکی از مواردی که همیشه دوستداران منابع طبیعی و محیط زیست را نگران کرده است وجود معادن به خصوص معادن زغال سنگ در جنگل های استان گلستان است و آنچه که این روزها بیشتر باعث حساسیت هایی شده است زمزمه هایی مبنی بر شروع به کار معدنی در دل جنگل های علی آباد است.
شنیده ها حاکی از آن است که مجوز معدنی جدید در جنگل های علی آباد در سال های گذشته داده شده است و یکی از مدیران سابق دستگاه های اجرایی به عنوان متولی این معدن به دنبال بهره برداری از این معدن است.
معدن سنگ لاشه آهکی که در سال های ۱۳۸۹ مجوز شروع کار خود را در حالی که کمیته فنی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان بر آن نظر منفی داشت گرفته و حالا به عنوان یکی از دغدغه های این منطقه مطرح است.
این مجوز در حالی توسط معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان امضا شده است که مدیر کل وقت این اداره موافق اجرای آن نبود.
دستگاه های اجرایی به این مساله حساسیت نشان دهند
یکی از اهالی روستای خاک پیرزن که در نزدیکی این معدن قرار دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اطراف محوطه ای که برای این کار در نظر گرفته شده است پوشش گیاهی است و منطقه حدود ۲۰ کیلومتری محل ذخیره گاه سرخداری است.
وی ادامه داد: در حال حاضر حتی صاحب معدن زمین های اطراف این معدن را که ارزشی در حدود ۵ یا ۶ میلیون تومان دارد را به قیمت های بالا و در حدود ۴۰ میلیون خریداری می کند.
این شخص بومی که نگرانی هایش در خصوص منابع طبیعی منطقه است، افزود: دیده شده که بعضی از اهالی منطقه هم به فروش زمین های خود اقدام کرده که این مساله در آینده معضلات و تنش های اجتماعی دارد.
وی تصریح کرد: فکر می کنم اداره منابع طبیعی و محیط زیست گلستان نسبت به این موضوع حساسیت بیشتری نشان دهد.
وی ادامه داد: با صحبت هایی که با کارشناسان مختلف انجام داده ام معدن سنگ و لاشه آهکی در این مساحت صرفه اقتصادی ندارد و این نام تنها برای گرفتن مجوز است و هدف برداشت شن و ماسه است.
این بومی منطقه افزود: با پیگیری های انجام شده اشتغالزایی این طرح آن قدر زیاد نیست که بشود از خسارت های وارده به طبیعت چشم پوشی کرد.
در همین راستان تعداد زیادی از روستائیان و دهیاران روستاهای منطقه، با انتشار نامه ای به صنعت و معدن گلستان خواستار رسیدگی به این موضوع شده اند. در این نامه که رونوشت آن به دفتر مقام معظم رهبری، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان های محیط زیست و جنگل ها و مراتع، ارگان های امنیتی و قضایی و خبرگزاری مهر ارسال شده است، با اجرای این مطرح مخالفت کرده اند و ضمن اشاره به اثرات سوء این اقدام، خواستار ابطال پروانه این معدن شده اند.
این اهالی با بیان این که صدور مجوز این معدن در سال های گذشته و دولت های قبلی انجام شده است، معتقدند آغاز عملیات اجرایی آن نه تنها بار منفی برای دولت تدبیر و امید خواهد داشت، بلکه عدم توجه به توصیه های رهبر فرزانه انقلاب درباره حراست از منابع طبیعی است.
وجود ۱۷ معدن زغال سنگ در محدوده جنگل های گلستان
اما احداث معدن در مناطقه جنگلی چه تاثیرات سوئی دارد که باعث نگرانی روستاییان شده است. برای بررسی این موضوع و همچنین وضعیت معادن جنگلی گلستان، به سراغ رئیس اداره حفاظت و بهره برداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان رفتیم و وی در خصوص تعداد معادن زغال سنگ موجود در جنگل های گلستان گفت: ۱۷ معدن زغال سنگ در محدوده جنگل های گلستان وجود دارد.
علی ناصری در گفتگو با خبرنگار مهر، ادامه داد: از این تعداد یک معدن در حال اکتشاف و بقیه معادن فعال هستند. در آزادشهر۱۰ معدن، در مینودشت و علی آباد هر کدام یک معدن و ۵ معدن هم در شهرستان رامیان وجود دارد. تنها معدن علی آباد در حوزه مرتعی این شهرستان قرار دارد و بقیه معادن در جنگل ها وجود دارد.
وی با بیان اینکه در حوزه منابع طبیعی موافق این نیستیم که جنگل ها دستخوش تغییرات شوند گفت: وقتی معدنی در جنگل مورد استخراج قرار می گیرد نخاله هایی که از استخراج در جنگل روی هم جمع آوری می شود.
استخراج معدن در جنگل نخاله هایی ایجاد می کند که با بارندگی باعث ایجاد شیرابه هایی به صورت رواناب می شود و این شیرابه باعث اثرات نا مطلوب در خاک و آب های زیرزمینی دارد و باعث تخریب منابع طبیعی می شود.
وی بیان کرد: با بارندگی، شیرابه هایی را در جنگل به صورت رواناب پخش می کند باعث اثرات نا مطلوب در خاک و آب های زیرزمینی و باعث تخریب منابع طبیعی می شود. اثرات نامطلوب اکولوژیکی و آلودگی در هوا، از دیگر پیامدهای وجود این معادن در جنگل ها است.
ناصری با اشاره به تونل های بهره برداری زغال سنگ افزود: در بهره برداری از این معادن عمقی از خاک را برای ایجاد تونل های استخراج می کنند. این تونل ها باعث نشست زمین و گاهی رانش های سنگین در سطح زیاد می شود.
ناصری گفت: شاید در کوتاه مدت آثار تخریب این معدن ها دیده نشود اما در بلند مدت تاثیرات زیادی در کیفیت منطقه دارد. حتی فعالیت های انجام شده و فضایی که به واسطه استخراج این معادن از بین می رود می تواند در حیات وحش منطقه هم تاثیرات منفی داشته باشد.
وی در مورد نظارت هایی که از سوی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان بر روی این معادن انجام می شود، افزود: در هر شهرستان کارشناس معدنی وجود دارد که نظارت های لازم را انجام می دهد. تعداد تونل ها، زه آب حاصل از مواد معدنی، قطع درختان جنلی در عرصه معدن و اطراف آن و انباشت مواد باطله از مواردی است که قابل کنترل و پیگیری از سوی کارشناس های معادن است.
رئیس اداره حفاظت و بهره برداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: وقتی مجوز احداث معدن صدور می شود با توجه به بند ب ماده ۱۲ قانون افزایش بهره وری تخریب هایی که صورت گرفته محاسبه می شود و خسارات وارد شده به حساب خزانه دولت از طرف بهره بردار ریخته می شود.
در ماده ۲ ضوابط زیست محیطی و فعالیت های معدنی اشاره شده است که صدور و تمدید پروانه های اکتشاف از معادن طبقه یک و دو واقع در پارک های ملی و آثار طبیعی، تالاب های موضوع کنوانسیون رامسر و آن دسته از پناه گاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده مذکور در بند الف موافقتنامه ما بین وزارت صنایع و معادن و سازمان محیط زیست رودخانه های حفاظت شده و معادن رو باز در محدوده عرصه های جنگلی و مراتع مشجر ممنوع است.
مجوز این معدن در سال های گذشته داده شده است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص شروع به کار معدن سنگ و لاشه آهکی در علی آباد اظهار کرد: مجوز این معدن در سال های گذشته داده شده است.
ابوطالب قزلسفلو ادامه داد: در حدود ۵ سال گذشته درخواست بهره برداری از ۵۰ هکتاراین منطقه داده شده بود که برای بهره برداری ۱۵ هکتار آن مجوز صادر شده است.
وی با بیان اینکه این معدن در مرحله اجرا قرار ندارد، افزود: برای بهره برداری نیاز به استعلام دیگری برای این معدن وجود دارد.
قزلسفلو با اشاره به اینکه بخشی از منطقه دارای پوشش گیاهی و بخشی سنگلاخی است، گفت: سعی داریم در استعلام جدید میزان بهره برداری را تعدیل کنیم و یا مساحت را به همان قسمت سنگلاخی محدوده کنیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان تاکید کرد: در استعلام جدید قرار است با نگاه قانونی با این مساله برخورد شود تا منطقه جنگلی آسیب جدی نبیند و بتوانیم آن را مدیریت کنیم.
وی با اشاره به اینکه صاحب معدن پروانه دارد و همان زمان موافقت محیط زیست هم گرفته شده گفت: در هر صورت این موضوع ها باید با تامل بیشتر بررسی شود.
قزلسفلو تصریح کرد: اگر همراهی ها از سوی دستگاه های قضایی انجام شود می توان مساحت بهره برداری این معدن را کاهش داد.
با توجه به تمامی این قوانین و مقررات آنچه به وضوح مشخص است، ایجاد و احداث معدنی جدید در عرصه های جنگلی و مرتعی استان گلستان ممنوعیت دارد و مسیولین اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان و سازمان حفاظت محیط زیست این استان باید نسبت به صدور این پروانه ها نگاه دقیق تری داشته باشند.
