با وجود اینکه عربستان کشوری به شدت بسته است و خصوصا از درون خاندان حاکم بر آن عموما خبری به بیرون درز نمی کند، اما غیبت طولانی مدت ملک عبدالله از عرصه عمومی این باور را به طور گسترده بوجود آورده است که مواجهه با یک بحران سیاسی در این کشور در آینده نزدیک اجتناب ناپذیر است. با وجود همه تلاش هایی که سعودی ها برای پنهان نگه داشتن بیماری عبدالله می کنند اما اکنون دیگر همه فهمیده اند که دوران حکومت واقعی وی بر عربستان به پایان رسیده و ولو اینکه بتوانند او را برای مدتی هم سرپا نگه دارند، فکر کردن به دوران پس از او اجتناب ناپذیر است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند احتمال اینکه گذار سیاسی در عربستان یک گذار آرام باشد بسیار پایین است. به چند دلیل منطقی تر این است که تصور کنیم این گذار بیشتر به شکل یک بحران خواهد بود تا یک جانشینی مسالمت آمیز:
1- نخستین دلیل این است که کاندیداهای جانشینی همه هم عرض، هم سن، دارای موقعیت های فامیلی مشابه و هر کدام برخوردار از حمایت های خارجی مشابه هستند. رقابت اصلی میان نایف، مقرن و بندر است که هیچ کدام حاضر نیست به نفع دیگری کوتاه بیاید.
2- دلیل دوم این است که جامعه عربستان پس از انقلاب های سال های گذشته در منطقه بیدار تر شده و این بار احتمالا نسبت به سرنوشت کشور با بی تفاوتی عمل نخواهد کرد.
3- سومین دلیل این است که روابط امریکا با عربستان دیگر به نزدیکی سابق نیست و حتی اگر هم باشد دولت امریکا دیگر در موقعیتی نیست که بخواهد مستقیما حاکم بعدی سعودی را انتخاب کند.
4- مسئله بعدی این است که خاندان آل سعود اکنون بسیار گسترده و بسیار ثروتمند شده و به همین دلیل بعید است که بتوان گزینه ای را یافت که همگان بر سر وی اجماع کنند.
به عنوان نمونه مقرن بن عبدالعزیز به عنوان جوان ترین برادر شاه سعودی که در آستانه سفر باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در ماه مارس گذشته به عنوان جانشین ولیعهد تعیین شد، رییس سابق سرویس اطلاعاتی این کشور است. بندر هم تا همین چند ماه قبل همین پست را داشته است. این دو در خارج از عربستان محبوب هستند و مخصوصا امریکایی ها به آنها علاقمندند ولی آن چیزی که نهایتا تعیین خواهد کرد چه کسی وارث پادشاهی سعودی است مناسبات داخلی خاندان حاکم است و در اینجاست که موضع نایف قوی تر می شود؛ کسی که به عنوان وزیر کشور سعودی عملا در سال های گذشته اداره حکومت داخلی عربستان را بر عهده داشته است.
واضح است که امریکایی ها از هم اکنون بسیار نگران تحولات درون خاندان سعودی هستند. موضوع اختلاف و چند دستگی در درون خاندان سعودی درباره جانشینی عبدالله بن عبدالعزیز شاه سعودی بسیاربرای آنها کلافه کننده است زیرا عربستان از اهمیت راهبردی برخوردار است زیرا از یک سو بزرگترین تامین کننده نفت در سطح جهان و از سوی دیگر متحد نزدیک واشنگتن در منطقه به شمار می رود. اینکه هویت و شخصیت شاه آینده سعودی روشن نیست و احتمال وجود دارد که او در شرایط متشنج به قدرت برسیدبرای امریکا کابوس بزرگی است چرا که می تواند منافع مهم این کشور را به شدت تهدید کند.
اما مهم ترین کسانی که باید در فرآیند تعیین پادشان جدید سعودی نقش آفرینی کننده همان کسانی هستند که تا کنون عمدا از این حوزه برکنار نگه داشته شده اند، این یعنی مردم عربستان بویژه نسل جدید در این کشور که بدون تردید حاضر نیست نظام قرون وسطایی حاکم بر سرنوشت خویش را که بدون قائل بودن به کوچکترین حقی برای مردم اموال آنها را غارت کرده بیش از این تحمل کند. باید منتظر ماند و دید آیا مردم عربستان که در جریان انقلاب های منطقه نتوانستند تحرک قابل توجهی از خود نشان بدهند، با این گذار تاریخی چگونه برخورد خواهند کرد؟
