التهاب پیشابراه (یورتریت)، انسداد ادراری، تومورهای کلیوی، تکرر ادرار، تومور مثانه، سندروم نفروتیک، واریکوسل، سنگ‌های ادراری و کلیوی، عفونت ادراری، نارسایی کلیه حاد، نارسایی کلیه مزمن و... تنها بخش کوچکی از بیمارها و نارسایی‌هایی می‌باشند که کلیه‌ها و مجاری ادرار یک فرد را تهدید کنند. بحث در زمینه بیماری‌های کلیوی و مجاری ادرار بسیار مفصل میباشد که در این مقاله و قسمت دوم آن سعی بر آن داریم از دیدگاه طب سنتی به حفظ سلامت و درمان چند بیماری رایج کلیه و مجاری ادرار بپردازیم.
با توجه به شیوع نسبتاً بالای سنگ‌های کلیه و مجاری ادراری یکی از سۆالات رایج این بیماران این است که چه نوع رژیم غذایی را دنبال کنند. یکی از توصیه‌های طب سنتی در این زمینه مصرف روغن، ترشی، شربت، غذا و سبزی‌های مفیدی است که به تقویت کلیه و مجاری ادرار کمک می‌کند.
بررسی سنگ کلیه و مجاری ادرار از دیدگاه طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی علت ایجاد سنگ در کلیه و مثانه، وجود حرارت خارج از حد اعتدال در بدن و تأثیر آن بر روی اخلاط غلیظ و لزج میباشد، بدین صورت که حرارت، موجب خشک شدن و افزایش غلظت رطوبت شده و اخلاط غلیظ را متحجر و تبدیل به سنگ می‌نماید. در این میان ضعف قوه دافعه کلیه و تنگی مجاری ادراری نیز مزید بر علت شده و احتمال تشکیل سنگ را افزایش خواهد داد. از دیدگاه طب سنتی و حکما مهم‌ترین راه پیشگیری از بروز سنگ، جلوگیری ازایجاد فضولات و اخلاط غلیظ و لزج است و این مهم جز با تقویت معده و قوت هاضمه و نیز مصرف مواد غذایی مناسب امکان پذیر نخواهد بود. پس یک اصل مهم در پیشگیری و درمان‌این بیماری توجه به دستگاه گوارش است که در این خصوص می‌بایست موارد زیر مورد توجه قرار گیرند:
1 ـ بایستی غذا را زیاد جوید تا کاملا با آب دهان آغشته گردد.
2 ـ از پرخوری پرهیز نموده و در تقویت معده کوشید تا خوراک را به خوبی گوارش دهد بدین صورت که روزی 2 بار، صبح و عصر در ساعت معینی نسبت به اجابت مزاج اقدام نمود. یکی از توصیه‌های موثر در این زمینه، استفاده از جوشانده‌ی انجیر، سپستان فلوس و ترنجبین است. از آنجا که مصرف مسهل‌های قوی در بیماران مبتلا به سنگ‌های کلیه جایز نیست، می‌توان این ترکیب را که یک مسهل ملایم است، توصیه نمود.
3- یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند در پیشگیری از تشکیل سنگ مفید باشد، ماساژ بدن و استفاده از حمام، به حد اعتدال، در بیماران مبتلا به سنگ کلیه است زیرا یکی از علل تولید سنگ‌های مجاری ادراری در بدن، پرخوری، عدم تحرک و یکجا نشستن است. لذا ورزش معتدل و ملایم در این بیماران نیز مفید خواهد بود؛ اما انجام ورزش‌های طاقت‌فرسا و شدید و نیز جماع مفرط و خارج از اعتدال به سبب افزایش حرارت و ایجاد خشکی، برای این دسته بیماران مناسب نیست.
علاوه بر این این دسته بیماران هرگز نباید در حالت سیری و پر بودن شکم به ورزش بپردازند چرا که خود زمینه‌ساز ایجاد سنگ خواهد شد. به طور کلی از دیدگاه طب سنتی بهترین اقدام درمانی برای سنگ کلیه کمک به بهتر شدن هضم، تقویت معده، ورزش (در زمان خالی بودن معده) و حمام معتدل میباشد (حمام کردن بعد از غذا مخصوصاً بعد از غذای چرب و سنگین مضر میباشد).
پیشگیری و درمان سنگ کلیه
|
غذاها
|
مضر
|
مفید
|
|
گوشت
|
گوشت شتر، گوشت گاو و گوساله،گوشت‌های مانده، ماهی شور، گوشت اردک، گوشت حیوانات وحشی، ماهی سرخ‌کرده
|
گوشت تیهو، بزغاله، چلچله، دراج، کبوتر بچه، گوشت کبک، گوشت مرغ جوان
|
| نان |
نان فطیر، نان حواری، نان بدون سبوس، نان خمیر
|
نان خشکار
|
|
غذاها
|
کله‌پاچه، حلیم، حلواهای لزج، رشته، غذاهای مانده و فریز شده، غذاهای کارخانه‌ای، بادمجان، تخم‌مرغ آب‌پز، ماکارونی
|
زرده تخم‌مرغ نیم برشت، گوشت طبخ شده جوجه کبوتر در روغن کنجد
|
| میوه |
شفتالو، زردآلو، گلابی خام، سیب، به، هلو، گردو، نارگیل، خرما کاملا رسیده،
|
خیار، آلبالو، انجیر، انگور، خربزه، زالزالک
|
|
خشکبار
|
****
|
بادام، فندق، پسته، کنجد
|
|
روغن‌ها
|
****
|
روغن بادام، روغن کنجد، روغن زیتون
|
|
ترشی‌ها
|
****
|
ترشی کبر، ترشی مارچوبه
|
|
شربت‌ها
|
****
|
شربت آلبالو، شربت مارچوبه، شربت آب و عسل، شربت شکر و لیموترش
|
|
حبوبات
|
****
|
ماش، باقلا، نخود
|
|
سبزیجات
|
شلغم
|
کرفس، مارچوبه، کنگر، کاکوتی، شوید، پونه، سیر، کدو، نعناع، کاسنی، شاهی، چغندر
|
|
سایر مواد غذایی
|
شیرینی‌جات صنعتی، قهوه، شکلات، کاکائو، شیر مخصوصاً شیر غلیظ ، شیربرنج، پنیر، رشته، آش کشک، حلوا، زولبیا، آب‌های سنگین و شور، نمک زیاد
|
زیتون‌پرورده، سیاه‌دانه و عسل، عرق بهارنارنج با آب کرفس، مویز، فلفل، عسل
|
* روغن بادام در گرمی و سردی معتدل است و مصرف آن در افرادی که خروج قطره‌قطره ادرار دارند مفید بوده و به دفع سنگ‌های ادراری کمک می‌کند.
* روغن کنجد نیز دارای خواص کنجد بوده و در رفع سوزش ادرار مۆثر است.
* آب پوست لوبیا سبز به مقدار یک فنجان ناشتا اگر خورده شود، نوشابه‌ای ادرارآور خیلی قوی است که در سنگ کلیه و حبس البول مصرف آن بسیار توصیه شده است.
* خربزه چون مدر است مصرف آن برای اشخاصی که سنگ کلیه دارند تجویز شده است ولی در هر حال خربزه باید کاملا رسیده باشد و باید همیشه آن را قبل از غذا خورد.
* بیست تا بیست‌وپنج گرم پوست ریشه زرشک را در نیم لیتر آب سرد، ده تا پانزده دقیقه خیس کنید، بعد آن را روی آتش گذارید تا به جوش آید، سپس آن را صاف و با شکر شیرین کنید و با هر وعده غذا یک فنجان بنوشید. برای انواع سنگ کلیه توصیه و تجویز شده است.
* صد گرم از برگ درخت گلابی و پوست میوه سیب درختی را که خشک‌شده و به اندازه مساوی با یکدیگر مخلوط شده‌اند را دم کنید و بخورید نتایج بسیار مفیدی در دفع انواع سنگ کلیه خواهد داشت.
* افرادی که مبتلا به شن کلیه می‌باشند یکی از موثرترین درمان‌ها برای آن‌ها جوشانده کاکل ذرت است.
* در مورد افراد دارای سنگ کلیه این نکته شایان‌ذکر است که اسفناج به دلیل دارا بودن نمک اسید اگزالیک، برای اشخاصی که سنگ کلیه دارند مصرف آن منع شده است.
* لیمو مقوی معده است و شربت آن با شکر یا عسل برای این بیماران مفید است. در مقالات طب جدید ثابت شده که لیموترش به علت اثرات آلکالیزه کننده، دفع‌کننده سیترات و آنتی‌اکسیدان در درمان سنگ کلیه به خصوص در بیمارانی که علت بروز سنگ در مجاری ادرارشان، دفع کم سیترات در ادرار (هایپوسیتراتوری) است، سودمند است.
* ماش از بهترین حبوبات است و برای بیماری‌های کلیه مفید است همچنین آب جوشانده باقلا از تولید سنگ کلیه جلوگیری می‌کند.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
زندگی آنلاین – مسعود رضوانی دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی
فارس – مریم مقیمی، متخصص طب سنتی
طب سنتی در سنگ‌های کلیوی و مجاری ادرارطب سنتی در سنگ‌های کلیوی و مجاری ادرار
