نقد منصفانه یکی از چالش‌هایی است که در شرایط فعلی جامعه با آن روبرو هستیم. بسیار دیده می‌شود که در نقد یک اثر هنری، نقد عملکرد یک مقام مسئول، نقد فعالیت‌های یک سازمان و... از حدود خارج میشویم و دچار مبالغه میشویم.
از دیگر سو عده‌ای تصور میکنند که انتقاد به معنی اشکال کردن است! این گروه افراد تصور میکنند که در نقد، تنها باید نقاط ضعف را نگاه کرد و نه نقاط قوت را! بنابراین وقتی پای نقد آن‌ها بنشینیم احساس خوبی پیدا نمیکنیم. چراکه این افراد تنها بر روی نقاط ضعف هر چیز دست میگذارند و گویی اصلاً نقاط قوت به چشمشان نمی‌آید؛ و این یعنی سیاه نمایی. این نوع رفتار را می‌توان «مگس صفتی» دانست! چراکه مگس حشره‌ای است که تنها بر روی ناپاکی‌ها مینشیند.
چنانکه امام صادق (ع) فرمودند: «افراد زبون و فرومايه مانند مگس روي ناپاکي‌ها و آلودگي‌ها مي‌نشينند و دنبال کارهاي زشت و عيوب مردم هستند و خوبي‌هاي آنان را ناديده مي‌گيرند، همان‌طور که مگس دنبال نقاط فاسد بدن مي‌گردد و مواضع صحيح و سالم را ترک مي‌کند»(سفينة البحار295 ج2).
یکی از نهادهایی که درسال های اخیر همواره زیر تیغ نقادان مطبوعاتی قرارگرفته است، سازمان صداوسیماست. بسیار دیده می‌شود که در یک پایگاه خبری یا در یک مجله یا روزنامه، نقد یک‌سویه و جانب‌دارانه‌ای نسبت به این نهاد صورت میگیرد که متأسفانه مصداق همان مگس صفتی است.
باید قبول کنیم که در سال‌های اخیر بیش از آنکه بخواهیم نقاط قوت عملکرد سازمان صداوسیما را ببینیم، نقاط ضعف را دیدهایم. صداوسیما در سال‌های اخیر، همواره و همواره زیر تیغ تیــز منتقدان راست و چپ بوده است؛ و منتقدان طوری نقد کرده‌اند که توگویی با یک رسانه‌ی ضدانقلاب و معاند روبرو هستند!
عده‌ای هم خودخواهانه توقع دارند که صداوسیما تنها برنامه‌هایی مطابق سلایق آن‌ها پخش کند! غافل از اینکه مگر شما چند درصد جامعه هستید که توقع دارید همهی برنامه‌های رسانه‌ی ملی مطابق سلیقه‌ی شما باشد؟! یکی از رسالات رسانه‌ی ملی این است که بتواند برای سلایق گوناگون در جامعه برنامه تهیه کند. حال اگر برنامهای مطابق سلیقه‌ی شما نبود ممکن است مطابق سلیقه‌ی عدهی دیگری از مخاطبان باشد. آیا باید صداوسیما را تکفیر کنید؟
روزنامه‌ی شرق اخیراً دریکی از صفحات خود نوشته است:
« تلویزیون را روشن می‌کنید، چهره محمدحسین رنجبران (مجری برنامه «شناسنامه») روی صفحه جعبه جادو نقش می‌بندد، «شبکه» را عوض می‌کنید، در برنامه آشپزی، آشپز در حال آموزش غذا با آبلیموی برند خاصی است، بازهم کانال را تغییر می‌دهید، «عمو پورنگ» در حال تبلیغ محصولات ویژه است، «شبکه‌سه» را برای ورزش تماشا می‌کنید که آن‌هم یا مشکلات فنی (!) دارد و تصاویر مکرراً تکرار می‌شوند یا در حال پخش آگهی است. می‌توان به «شبکه خبر» پناه برد، آنجا هم معمولاً مستندهای خبری از فقر و فلاکت در غرب پخش می‌شود! »
این نوع انتقادات، نقد سلیقه‌ای است. اگر احیاناً برنامهی شناسنامه موردپسند روزنامه‌ی شرق نیست یا اگر این روزنامه تمایل دارد برنامه‌های ورزشی را به‌صورت کامل همراه با تمام صحنه‌هایش(!) ببیند، یا اگر نویسندگان این روزنامه مستندهایی را میپسندند که جهان غرب را خوشبخت نشان میدهد، این سلیقه‌ی آن‌هاست! چند درصد جامعه هم سلیقه و هم‌نظر با این روزنامه‌اند؟
از سوی دیگر باید این سؤال را پرسید که: آیا رسانه‌های وابسته به غرب، مستندهایی در مورد پیشرفت‌ها و موفقیت‌های ایران اسلامی پخش میکنند؟ آیا بیبیسی و صدای آمریکا جامعهی ایران را درحال‌توسعه و پیشرفت نشان میدهند؟ پس چرا عده‌ای از رسانه‌ی ملی توقعات بیجا دارند؟
متأسفانه انتقادات سلیقه‌ای و غیرمنصفانه تنها از سوی رسانه‌های جناح چپ نظیر روزنامه‌ی شرق و... صورت نمیگیرد. بلکه دیده می‌شود که عده‌ای نیز از جناح راست‌بر عملکرد صداوسیما به شکلی غیرمنصفانه میتازند؛ و این نهاد همواره مجبور بوده است انتقادات متلوّن و رنگارنگ همهی سلیقه‌ها را بشنود و تحمل کند. به ساز کدام گروه باید رقصید؟!
البته پرواضح است که عملکرد سازمان صداوسیما در ده سال اخیر(دورهی ریاست آقای ضرغامی) خالی از اشکال نیست. انتقاداتی بدان وارد است که بسیاری از آن‌ها هم صحیح و منصفانه است. لیکن چیزی که باید از آن بر حذر بود، بی‌انصافی و سیاه نمایی یا به تعبیر امام صادق(ع) مگس صفتی است.
در شرایط اقتصاد فعلی کشور، بسیاری از سازمان‌ها با کسری بودجه مواجه هستند. سازمان صداوسیما هم از این موضوع مستثنا نیست. دو راه وجود دارد. یا باید کیفیت و کمیت برنامه‌های تلویزیون را کم کرد، یا اینکه باید با جذب تبلیغات، هزینه‌های سازمان را تأمین کرد. سازمان صداوسیما توانسته است در شرایط اقتصادی فعلی تا حدود خوبی کمیت و کیفیت برنامه‌هایش را حفظ کرده و حتی افزایش دهد؛ و درعین‌حال حقوق ماهانهی بالغ‌بر 45000 کارمند خود را نیز پرداخت کند. همین مسئله یک نقطهی قوت در عملکرد سازمان مذکور در سال‌های اخیر است. اما اینکه کیفیت تبلیغات چگونه باید باشد محل بحث است. به نظر میرسد که باید نحوهی ساخت و پخش تبلیغات بهتر مدیریت شود و در این زمینه اشکالات جدی به عملکرد صداوسیما وارد است.
درمجموع باید گفت که لازم است در برخی تعاریف خود تجدیدنظر کنیم؛ یا اینکه برخی مفاهیم را مجدداً برای خود تعریف کرده و به خود یادآور شویم. انتقاد عبارت است از بررسی نقاط قوت و ضعف. نقد منصفانه نقدی است غیرغرض ورزانه و غیرسلیقه ای که صادقانه به بررسی نقاط قوت و ضعف میپردازد.
حضرت امام موسی بن جعفر(ع) در ضمن حدیثی که ساعات شبانه‌روز مردم را تقسیم می‌کند فرموده‌اند: ... و ساعتی برای مصاحبت با برادران دینی و مورد اعتماد است. آنان که عیبهای شمارا به شما بشناسانند و این کار را باصفای باطن و بیغرضی و در کمال خلوص انجام دهند. فرهنگ نیوز
