به گزارش پایگاه عدالت خواهان ایران "؛حسن بیارجمندی مشاور اسبق حوزه معاونت سیاسی امنیتی استانداری گلستان با عنایت به دستور اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص روستای زیارت گرگان به نقد عملکرد استانداری در 15 سال گذشته و اقدامات در دستور کار آن پرداخته است.
بعد از اولین یادداشت راجع به موضوع روستای زیارت گرگان تحت عنوان « چالش و بحران امنیت زیست محیطی در زیارت گرگان!/ شورای تامین استان محتاج اتخاذ رویکردهای نوین در تامین امنیت استان است» ؛ گزارش 24 شهریور جلسه شورای پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز استان!!! را مطالعه کردم .صرف نظر از محتوی ،تصمیمات و...این شورا ،ظاهرا عمق و ابعاد این چالش و بحران محتمل پیش رو هنوز چندان روشن و واضح نیست که چنین مکانیزم ساده با چنین سطح کاری را دکتر حق شناس مغتنم شمرده است!
منطقه حفاظت شده جهان نما(1352) - که در ارتفاعات جنوب گرگان و جنوب شرقی کردکوی در سلسله جبال البرز واقع شده است - شبکه ای از حوزه های آبریز ، سیستم پیچیده و به هم پیوسته جغرافیایی با تنوع زیستی ای را تشکیل می دهد. وضع قانونی این سیستم در واقع اقدامی آگاهانه و هدفمند به منظور حفظ و حراست از میراث طبیعی برای نسل های آینده و نیز دارای ارزش های زیستی جهانی برای بشریت بوده است که ممکن است در نتیجه اقدامات منفعت طلبانه و زیاده خواهی های افراد انسانی دستخوش تغییر و منجر به خروج از تعادل و تعامل کنونی بین اجزای آن(وضعیت مطلوب برای نسل کنونی) و نهایتا محروم شدن نسل های آینده از آن گردد
بی تردید صِرف طراحی چنین سیستمی کافی نبوده و تامین اهداف یاد شده نیاز به تلاش و اقدامات هماهنگ همه دستگاه های ذیربط و مشارکت های فعالانه مردم و موسسات مردم نهاد دارد.این مهم جز با اشراف دقیق و علمی بر علل و عوامل اصلی تهدید کننده ی آن میسر نیست.
حوزه آبخیز زیارت بعنوان یکی از نقاط ثقل شمالی این منطقه راهبردی از ناحیه دوم، در دهه 80 و تحت تاثیر هجوم بي سابقه افراد براي خريد زمين ،تغییر کاربری های گسترده ،ساخت وسازهای غیر فنی و غیرمجاز بالاخص به دلیل نامناسب بودن بیش از 90 درصد آن برای سکونت وارد گردونه ای از تهدیداتی شد که اکنون کل این سیستم و ناحیه را تحت الشعاع قرار داده و می رود که به یک بحران در سطح منطقه تبدیل شود.
اگر چه از آغاز سال ۱۳۸۳ استانداری گلستان بدون هر گونه برنامه مشخصی محدودیت‌هایی را برای ساخت‌وساز ایجاد کرد اما بطور خاص با توجه به خلاهای قانونی موجود، دفتر مقام معظم رهبری براساس نامه شماره ۰۱۵/۹۲/م درخصوص حفظ و حراست از جنگل ها و منابع طبیعی کشور موضوع ساخت و سازهای غیرمجاز در عرصه های جنگلی، منابع طبیعی و مناطق تحت حفاظت محیط زیست، علی الخصوص اقدامات غیرمجاز در جنگل ناهارخوران گرگان ورود نموده بود که منتهی به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران( 1392/01/31 شماره ابلاغیه : ۳۰۰/۲۶۱۹۵ تاریخ ابلاغیه : 1392/04/17) گردید و سه سال بعد ، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ 31 خرداد 95 پس از استماع گزارش پیرامون تخلفات محور زیارت پیرو مصوبات گذشته شورا و ضمن تاکید بر این نکته که مطابق فرمایشات مورخ 12 اسفند 93 رهبر معظم انفلاب در دیدار با فعالان حوزه محیط زیست، ضمن تاکید بر ضرورت تغییر دیدگاه مسئولین از تخلف انگاری به جرم انگاری ، بطور خاص با تعیین دستگاههای ذیربط مقرر نمود که براي کليه ساخت و سازهاي واقع در مواضع پنج گانه (حريم کمي رودخانه، حريم جاده روستايي، اراضي منابع ملي، اراضي با شيب بيش از 15 درصد و ساخت و سازهاي واقع در منطقه حفاظت شده جهان نما )با توجه به مغايرت‌هاي صريح قانوني و فني صرفاً حکم تخريب صادر شود.
همچنین در 6بند دیگر تصمیمات ویژه ای برای کنترل و نظارت بر حوزه یاد شده با مسولین خاص آن مقرر نمود که بعد از آن انتظار می رفت که بحران های احتمالی در این منطقه مدیریت شود! بالاخص اینکه تخلفات گسترده یاد شده خود بعنوان یک عامل مولد و کاتالیزور در تهدیدات طبیعی مورد مطالعه توسط ستاد مدیریت بحران استان و سازمان زمین شناسی کشور نقش ایفا می نماید.
براساس فاز اول مطالعاتی صورت گرفته از لحاظ خطرات ذیل همگی در زون قرمز قرار دارند!
1- خطر پذیری سیل( با توجه به تهدیدات باران های محلی یا لوکال که فقط 2ساعت فرصت برای مدیریت این باران ها وجود دارد و قادر است تحت تاثیر محیطی آبخیز زیارت کل منطقه ناهارخوران و پایین دست آن را با یک بحران جدی مواجه نماید.)
2-خطر پذیری زلزله( که در صورت وقوع در همان دقایق ابتدایی تمام راه های ارتباطی به حوزه یاد شده مسدود خواهد شد و با توجه به فقدان مناطق و سکونتگاه های امن و همچنین عدم دسترسی از طریق جاده های فرعی و عدم امکان پشتیبانی هوایی یک فاجعه انسانی محتمل است و با توجه به فصل و روز هفته(بهار یا تابستان و روز پنج شنبه یا جمعه) بر شدت آن افزوده خواهد شد و بازتاب آن در فضای مجازی بر شدت آن خواهد افزود و دولت و دستگاه های دولتی را آماج هجمه های داخلی و خارجی قرار خواهد اد.
3-خطرپذیری رانش و لغزش( که با توجه به ساخت و سازهای غیراستاندارد با سازه های سنگین در مناطق غیر مناسب بر شدت آن افزوده است)
حال با وجود تهدیدات و خطرات یاد شده این سوال بسیار مهم مطرح می شود که چرا هیچ مدیریت مبتنی بر ریسک(مدیریت ریسک ) در این منطقه اعمال نمی شود و همه در انتظار مدیریت بحران و فاجعه زیست محیطی و انسانی هستند!!؟
بر اساس گزارشهایی که در سال 1394 به ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در خصوص روستای زیارت شهرستان گرگان واصل شده است :بیش از هزار واحد زمین خواری صورت گرفته ! که رد پای برخی از مسئولین و مقامات هم در این زمین خواری و تخلفات مشاهد می شود. برخی از مسوولین و مقامات هم جزو کسانی هستند که ساخت و سازهای غیر مجاز داشتند.براساس این گزارش پرونده سنگینی برای این روستا در ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی تشکیل می شود و علی رغم مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری در سال 1395 هم اتفاق خاص و ملموسی نمی افتد!
اینقدر حافظه تاریخی ما ضعیف است که دستور تاکیدی و مجدد رهبری در مرداد ماه سال جاری از زبان کاظم پالیزدار دبیر ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی بعنوان اولین و آغازین دستور در فضای عمومی برای رسیدگی بدان یاد می شود! اظهارات و مصاحبه های معاون دادستان کل کشور و دیگر مقامات همراه وی بر بسیاری از حقایق تلخ پشت این فاجعه زیست محیطی و طبیعی با خطرات احتمالی تقویت شده - که امنیت زیست محیطی این استان را دچار چالش و بحران جدی خواهد نمود – صحه می گذارد!
جناب آقای دکتر حق شناس! رییس محترم شورای تامین استان! اکنون وقتی از حوزه آبخیز زیارت صحبت می کنیم منظور نه یک پدیده ساده و تشریفاتی مدیریتی بلکه همچون موضوع سیل اخیر در استان گلستان و تبعات آن یک موضوع چند وجهی و اولویت دار است که با توجه به جمیع موارد یاد شده؛عدم مدیریت ریسک و اقدامات پیشگیرانه نسبت به تهدیدات بالقوه و مقابله ای نسبت به تهدیدات بالفعل،می تواند امنیت زیست محیطی و منابع طبیعی استان را با مخاطره جدی و غیرقابل جبران مواجه نماید!آیا برای چنین روزی و مقابله با این بحران آماده اید ؟اگر همین فردا حادثه و بحرانی رخ دهد ؟ همه باید بدانند که زنگ خطر بصدا در آمده است و ما اکنون با تهدیدات ذیل دست و پنجه نرم می کنیم:
- تهدیدات علیه سیستم زیست بوم استان . بخش مهمی از اجزای منطقه حفاظت شده جهان نما مورد تخریب جدی قرار گرفته است و این می تواند در آینده نزدیک آن را از حالت تعادل ، ثبات و امنیت زیست محیطی خارج کرده و بقای آن را با اختلال مواجه نماید و آسیب های جبران ناپذیری بر شهرستان گرگان و استان تحمیل کند که در هر صورت مانع رسیدن استان به اهداف توسعه ای خود خواهد گردید.
- اختلال در شبکه طبیعی حوزه آبریز زیارت و آلودگی های آب های سطحی و زیرزمینی و در نتیجه تهدیدات بهداشتی احتمالی آب شرب مناطق جنوبی گرگان(ناهار خوران)
- کاهش ضریب امنیت و افزایش سهمگین خسارات با توجه به افزایش جمعيّت در سکونتگاه های غیر مناسب آن
آقای استاندار و اعضای محترم شورای تامین استان !
15سال است که پرونده روستای زیارت روی میز استانداری است و به تبع آن بخش اعظمی از توان مدیریتی استان در مقاطع مختلف و حساس تحلیل رفته است و متاسفانه این روند نشان می دهد که ما هر چه جلوتر رفته ایم موضوع پیچیده و بغرنج تر شده است! آیا همچون سیل اخیر منتظر مدیریت بحران امنیتی هستیم!!؟ آیا زمان آن نرسیده است که از این سطحی نگری و تجویز مُسکِن در این پرونده ملی خود را خلاص و دست به یک جراحی بزرگ بزنیم !!؟
آنچه به نظر می رسد در این مرحله و این گام مهم ،اقدامات بایسته ای می بایست در جهت رفع تهدیدات یاد شده صورت پذیرد.
الف : حوزه آبخیززیارت گرگان بعنوان بخش مهمی از منطقه حفاظت شده جهان نما خود نیز به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل ، مرتع ، دشت ، آب و کوهستان را در بر می گیرد که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر موجودات زنده و نسل جانوران ( پستانداران ، پرندگان ، دوزیستان و خزندگان و...) یا حفظ و احیا رستنی ها و وضع طبیعی با جاذبه ها و مناطق منحصر به فرد آن دارای اهمیت خاصی بوده و می بایست تحت حفاظت کامل قرار گیرد و بخش بحرانی منطقه همچون سایر مناطق حفاظت شده در معرض خطر ،اعمال قانون گردد.
ب: منطقه حفاظت شده جهان نما در ناحیه دوم کشور و نیز حوزه آبخیز روستای زیارت گرگان بعنوان یکی از مهم ترین حوزه های این منطقه، از نظر اکولوژیکی از یک موقعیت بسیار حساس و تاثیرگذار بر سایر حوزه ها و مناطق و حتی نواحی(مناطق شمال شرقی ناحیه 1) برخوردار است.ازینرو تحت یک راهبرد کلان هرگونه وضع مقررات اجرایی، سیاست گذاری و برنامه‌ریزی درون استانی می‌بایست در چارچوب این راهبرد انجام پذیرد.
البته لازم است با همکاری رسانه های استان چنین تصویری از منطقه یاد شده در اذهان مردم استان ساخته شود و همگان را متوجه تهدیدات علیه آن بنمایید تا همکاری و مشارکت جدی مردم در مدیریت آن تسهیل گردد.
ج: سیاست‌های کلی و طلایی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری در سال 1394 بعنوان یک سند بالادستی در ارتباط با مدیریت عالی محیط زیستی از جمله مهمترین ابعاد نوین امنیت ملی مورد اهتمام شورای تامین استان و شهرستان های گرگان و کردکوی و دیگر شوراهای ذیربط قرار گیرد قرار بگیرد.ضمنا تشکیل جلسات و نشست های مشترک شوراهای تامین شهرستان های یاد شده با استان بصورت دوره ای توصیه می گردد.
د: فاز 2 مطالعاتی این حوزه آبریز - که در برگیرنده اهداف درازمدت و ارزیابی دقیق پیامدهای مختلف باشد- از سوی ستاد مدیریت بحران استان تحت نظارت شورای تامین استان گلستان توصیه می‌گردد.
ه: با عنایت به مصوبه شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران در جلسه مورخ 31/3/1395 پيرامون تخلفات محور زيارت، لازم است در برخورد با اقدامات صورت گرفته؛ ديدگاه مسئولين از تخلف انگاري به جرم انگاري تغيير کند.
و: با توجه به تهدیدات موجود، پیش بینی نقاط امن و راه های فرعی و پشتیبانی احتمالی در هنگام بحران یک ضرورت مدیریتی در عرصه مدیریت بحران حوزه آبخیز زیارت است
ز: با عنایت به سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری در سال 1394 گسترش سطح آگاهی، دانش و بینش زیست‌محیطی مردم استان بالاخص شهر گرگان و تقویت فرهنگ و معارف دینیِ مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی به‌ویژه امر به معروف و نهی از منکر برای حفظ محیط زیست در تمام سطوح و اقشار جامعه یک ضرورت انکارناپذیر است که در تمام این سالها مورد غفلت قرار گرفته است!
و...
انتهاي پيام/
