به گزارش پایگاه عدالت خواهان"، بازار خرید و فروش و همچنین به نمایش گذاشتن خزندگان اعم از بومی و غیربومی طی سال‌های گذشته گرم‌تر و گرم‌تر شده و طی یک سالی که از ممنوعیت به‌کارگیری حیوانات در سیرک‌ها می‌گذرد به افزایش چشمگیر تعداد مراکزی تحت عنوان نمایشگاه خزندگان و باغ خزندگان منجر شده است. اما در حالی که سازمان حفاظت محیط زیست از قانونی و یا غیرقانونی بودن فعالیت این مراکز اطلاعاتی منتشر نمی‌کند، این مراکز که افزایش تعدادشان در گوشه و کنار کشور، حکایت از رونق کسب و کارشان دارد، تحت پوشش آموزش و فرهنگسازی، بستری مناسب برای رشد قاچاق حیات وحش فراهم می‌کنند.
به منظور پرداختن به چرایی افزایش استقبال عمومی از بازدید و نگهداری خزندگان، چگونگی نظارت بر روند برپایی نمایشگاه و باغ خزندگان و امتیازات و معایب افزایش این مراکز، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم پرسش‌هایی را با مهدی میرغضنفری، کارشناس وپژوهشگر خزندگان و مدیر بخش آموزش وفرهنگسازی موسسه خزنده شناسی ایرانیان، در میان گذاشت. مشروح این پرسش و پاسخ را در ادامه می‌خوانید:
تسنیم: چرا شاهد افزایش استقبال جامعه از نگهداری خزندگان در خانه‌ها هستیم؟ اصولا خزندگان، جزو حیوانات خانگی محسوب می‌شوند یا این رویه، یک تخلف زیست محیطی شناخته می‌شود؟
میرغضنفری: اگر به صورت علمی به این موضوع نگاه کنیم باید معیارهای� متعددی را برای اینکه یک جانور را حیوان خانگی بدانیم مدنظر قرار دهیم: مثل اینکه حیوان از طبیعت صید نشده باشد و تکثیر یافته در اسارت باشد، گونه در خطر انقراض نباشد و طبق قوانین بین المللی نگهداری آن غیرقانونی نباشد، بیماری خطرناک غیرقابل کنترل نداشته باشد و امکانات و شرایط محیطی و تغذیه‌ای استاندارد برای آن در خانه فراهم باشد. با در نظر گرفتن این معیارها، بسیاری از حیوانات نه فقط خزندگان� بلکه گونه‌های دیگر حیات وحش که در فروشگاه‌های حیوانات و یا منازل� نگهداری می‌شوند حیوان خانگی محسوب نخواهند شد. اکثر گونه‌های� خزندگان جزو حیوانات خانگی به حساب نرفته و نگهداری از آنها در منازل با ضوابط زیست محیطی چه در سطح بین‌المللی و چه در داخل کشور مغایر است. متاسفانه عدم برخورد قاطعانه با قاچاق حیات وحش و به ویژه خزندگان که قاچاق آنها به نسبت پرندگان و پستانداران، آسان‌تر است، سبب شده این گونه‌ها حتی در معابر خرید و فروش شوند.
متقاضیان خرید خزندگان را البته باید به دو دسته تقسیم کرد. آنهایی که بدون هیچ پیش‌زمینه و اطلاعاتی درباره این گونه‌ها، صرفا به دلیل جذابیت ظاهری و بهای اندکشان خصوصا در روزهای پایانی سال، خزندگانی چون لاک‌پشت و سمندر را هم مانند ماهی قرمز به خانه‌هایشان آورده، پس از مدتی از نگهداری آنها پشیمان می‌شوند و با رهاسازیشان در طبیعت، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به زیستگاه‌ها و جمعیت گونه‌های بومی وارد می‌کنند. گروه دوم متقاضیان هم آنهایی هستند با اندکی جستجو در فضای مجازی، خزندگانی گران‌قیمت را خریداری کرده و با تکثیر و نسل‌کِشی از آنها به چرخه قاچاق و خرید و فروش غیرقانونی این گونه‌ها قدم می‌گذارند. البته لازم می‌دانم اضافه کنم در سراسر جهان، مراکزی وجود دارند که� با رعایت ضوابطی مشخص و تحت نظارت سازمان‌های مرتبط، گونه‌هایی تطبیق‌پذیر که واجد معیارهای حیوان خانگی هستند مثل مارهای پیتون، آفتاب پرست‌ها و برخی از سوسمارها را تکثیر کرده و برای فروش در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند. اما نکته مهم درباره چنین مراکزی این است که فروش این گونه‌ها مستلزم برگزاری یک دوره آموزشی حرفه‌ای برای خریداران در رابطه با نحوه نگهداری، مراقبت‌های دامپزشکی و تامین لوازم مورد نیاز جهت نگهداری حیوان نظر بوده و پس از اخذ تعهد از خریدار مبنی بر رعایت حقوق حیوانات انجام می‌شود.
در ایران، تنها یک یا دو مرکز وجود دارند که با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست و به صورت نسبتاً علمی فعالیت می‌کنند. متأسفانه خرید حیوانات، خصوصاً گونه‌های بومی و وحشی از فروشندگان غیرمجاز، طی سال‌های گذشته سودجویان را به صید گونه‌های بومی حیات وحش ترغیب کرده و نسل این گونه‌ها را در خطر انقراض قرار داده است. همین سبب شده روزانه افراد بسیاری به ما مراجعه کنند که سردرگم چگونگی مداوای خزنده بیمارشان هستند و یا مرکزی را جستجو می‌کنند که اطلاعات لازم را درباره نحوه نگهداری از خزنده خانگی‌شان در اختیارشان بگذارد.�
تسنیم: چرا مردم از نگهداری خزندگان پشیمان می‌شوند؟
میرغضنفری: نگهداری از خزندگان کاری بسیار مشکل و پرهزینه است. به علاوه، عدم اطلاع کافی از نحوه نگهداری و شرایط مورد نیاز گونه از مهم‌ترین دلایل پشیمان شدن خریداران از نگهداری خزندگان است. ضمنا بسیاری از خزندگان پس از بلوغ، ظاهر و رفتاری خشن پیدا می‌کنند و ویژگی‌های رفتاری و فیزیکی آنها که دیگر مورد پسند خانواده‌ها نخواهد بود. به علاوه دردسرهای تامین غذا و تغذیه برخی گونه ها� از طعمه زنده و همچنین بیماری‌هایی که برخی خزندگان به انسان منتقل می‌کنند بسیاری از صاحبان این گونه‌ها را در میانه راه از نگهداری آنها باز می‌دارد و تنها در صد معدودی از خریداران، خزندگانشان را تا پایان عمر نگه می‌دارند.
تسنیم: رهاسازی این خزندگان چه آسیب‌هایی را متوجه زیستگاه‌ها می‌کند؟
میرغضنفری: رها کردن گونه‌های بومی در مناطقی خارج از زیستگاه اصلی‌شان از یک سو و رهاسازی گونه‌های غیربومی در زیستگاه‌ها از سوی دیگر سبب بر برهم زدن اکوسیستم زیستگاه‌ها و آسیب به تنوع زیستی منطقه، می‌شود. به عنوان مثال، وقتی یک خزنده غیربومی را که در زیستگاهی که� به عنوان گونه مهاجم شناخته می‌شود در طبیعت رها می‌کنیم باعث تغییر در هرم غذایی زیستگاه می‌شویم. در سطح تخصصی‌تر� آلودگی ژنتیکی از دیگر تبعات این رهاسازی‌های نادرست در پژوهش های تحقیقاتی خواهد بود: وقتی یک محقق به یک یا چند گونه جدید در یک زیستگاه برخورد کرده و تحقیقات خود را بر اساس این مشاهده پیش می‌برد مقالات نادرست علمی را به تولید می‌کند که ممکن است تا سالها باعث بروز خطا در نشر محتوای علمی شود.
تسنیم: آیا مراکزی تحت عنوان باغ و یا نمایشگاه خزندگان که تعدادشان افزایش یافته ضوابط لازم برای نگهداری از خزندگان را رعایت می‌کنند؟ اصولاً وجود چنین مراکزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
میرغضنفری: طبق بازدیدی که از تونل های خزندگان و نمایشگاه‌ها داشتم واقعیت این بود که در این مراکز که تعدادشان رو به فزونی است، ضوابط بین‌المللی نگهداری از خزندگان به ندرت رعایت شده و اغلب این مراکز حتی از مجوز سازمان حفاظت محیط زیست هم برخوردار نیستند. متأسفانه این مراکز علاوه بر آن که بستری برای قاچاق خزندگان فراهم می‌کنند بلکه بر خلاف آنچه در ظاهر وانمود می‌کنند، نه به فرهنگسازی منجر می‌شوند و به آموزش. عدم نظارت بر رعایت ضوابط نگهداری از خزندگان در این مراکز که به ویژه با افزایش تعدادشان طی سال‌های اخیر، غیرممکن به نظر می‌رسد از این مراکز نردبانی برای گسترش قاچاق خزندگان ساخته و متاسفانه چهره‌های سرشناس و هنرمندان هم با حضور در این مراکز و انتشار عکس‌هایی از در دست گرفتن و بر گردن انداختن خزندگان، جامعه را به ورود به این مراکز و تلاش برای خرید و نگهداری از خزندگان در منزل تشویق می‌کنند. توجیه این مراکز، فرهنگسازی و جلوگیری از وحشت جامعه از خزندگان است. توجیهی کاذب صرفا برای به دست آوردن سود بیشتر از فروش و به نمایش گذاشتن خزندگان. واقعا چرا مردم نباید از یک مار یا از یک کروکودیل بترسند؟ چرا حریمی که میان انسان و حیات وحش وجود دارد را به نام فرهنگسازی از بین می‌بریم؟ حیوان وحشی متعلق به حیات وحش است نه متعلق به نمایشگاه‌ها. خزندگان، نه حیوان خانگی هستند و نه سوژه‌ای برای عکس گرفتن. اما این مراکز، بر خلاف ادعای فرهنگسازی، ذهنیتی نادرست را به ذهن جامعه القا می‌کنند.
تسنیم: به منظور مهار قاچاق خزندگان و افزایش مراکز فروش و نگهداری از این گونه‌ها چه باید کرد؟
میرغضنفری: فرهنگسازی جهت آشنایی مردم با معیارهای خرید خزندگان و� آگاهسازی آنها از شرایط لازم برای نگهداری از خزندگان در منزل� و همچنین برخورد قانونی قاطع با متخلفان. یعنی سازمان حفاظت محیط زیست می‌بایست از یک سو با بهره‌گرفتن از سمن‌های زیست محیطی، با اطلاع رسانی به جامعه، از استقبال مردم از بازار قاچاق خزندگان و خرید ناآگاهانه این گونه‌ها جلوگیری کرده و از سوی دیگر، با تعامل با نهادهای ذی‌ربط، ورود غیرقانونی حیات وحش را به طور جدی مهار کرده و از فعالیت مراکز بدون مجوز و غیر استاندارد تحت عنوان باغ خزندگان یا نمایشگاه خزندگان که ضوابط حداقلی نگهداری از این گونه‌ها را رعایت نمی‌کنند ممانعت کند. / تسنیم
