خدایی سایه‌ای رفت از سر ما /مگو روح خدا رفت از بَرِ ما /که جان دامن کشید از پیکر ما/خروش از خیل مشتاقان برآمد/که حرف عشق رفت از دفتر ما/دریغا ای دریغا ای دریغا.../- همه او را با عنوان خواننده سرودهای انقلابی می‌شناسند. بی‌شک این نام سرنوشت دیگری بعد از پیروزی انقلاب برای او رقم زد، نام او با سرود تاریخی «بانگ آزادی» به عنوان میراث شفاهی در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید. در روزهایی که صدا ازهیچ‌سازی شنیده نمی‌شد توانست در چند قدمی بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران، نخستین سرود انقلابی را اجرا کند و این خود نخستین جرقه‌‌های حیات موسیقی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود. استاد گلریز از چهره‌های شاخص سرود انقلاب اسلامی و نخستین خواننده‌ای بود که پس از پیروزی انقلاب تصویرش از تلویزیون پخش شد و نخستین آهنگ بعد از انقلاب را در رادیو خواند. نام گلریز، گرچه در جامعه ما با سرود پیوند خورده اما او خوانندگی را با آواز و موسیقی اصیل ایرانی شروع کرد. محمد گلریز جایگاهی ویژه در تاریخ سرود ایران دارد؛ سرودهایی که بسیاری از آن‌ها از جمله برجسته‌ترین کارهای تاریخ سرود پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.
ریشه‌های آهنگ‌های انقلابی از چه سالی شروع شد و تمرکز جغرافیایی آن کجاست؟
ریشه موسیقی انقلابی قبل از انقلاب آغاز شد. آن زمان من و آقای احمدعلی راغب (آهنگساز) و آقای حمید سبزواری (شاعر) یک تیم بودیم که قبل از انقلاب فعالیت خود را آغاز کرده بودیم. در آن دوران ما هم مانند همه مردم در راهپیمایی‌ها شرکت می‌کردیم. اوایل انقلاب منزل ما خیابان ایران بود که حضرت امام(ره) درآنجا سکونت داشتند. زمانی که در راهپیمایی‌ها شرکت می‌کردم علاوه بر وظیفه ملی و میهنی خود یک حس هنری داشتم، به صدای مردم و شعارهای آن‌ها گوش می‌دادم تا متوجه شوم آن‌ها چه می‌گویند و چه ملودی‌هایی می‌خوانند. از نفس پاک این مردم و خواندن شعر«الله‌اکبر خمینی رهبر» سرود «بانگ آزادی» ساخته شد. شب‌ها وقتی از راهپیمایی برمی‌گشتیم به همراه آقای راغب این ملودی‌ها را گوش می‌دادیم و برای آن موسیقی می‌ساختیم و آقای سبزواری در کنار آن شعارها، واژه‌ها را در قالب یک شعر فاخر می‌سرودند این بود آغازگر و قالب موسیقی انقلاب؛ البته من بنیانگذار این موسیقی نیستم چون در آن دوران آقای شاهنگیان در حسینیه ارشاد با مرحوم حاج آقا صبحدل در این زمینه فعالیت می‌کردند. همچنین آقای فریدون خشنود نیز در این زمینه همکاری داشتند.
با توجه به فضای سیاسی حاکم در رژیم گذشته چگونه این آثار ساخته می‌شد؟
جمع‌آوری این آثار شبانه و به‌صورت مخفیانه انجام می‌گرفت این کارها سه - چهار ماه قبل از انقلاب ساخته شده بود و ما تنها نت‌ها و شعر را آماده کرده بودیم و فقط باید اجرا می‌شد. بعد از پیروزی انقلاب به رادیو آمدیم و روی نت‌های نوشته شده آهنگ ساختیم و این مقدمه‌ای برای سرودهای انقلابی بود.
امروزه روال این سرودها به کجا رسیده است؟
به صفررسیده است. متأسفانه دیگر کسی به دنبال سرودهای انقلابی نیست مگر مناسبت‌هایی چون سوم خرداد، دهه فجر یا رحلت حضرت امام(ره). تولید این کارها مقطعی و خیلی کم شده است. وزارت ارشاد یکی از بانیان این کار است که باید درچنین مناسبت‌هایی در تالار وحدت کنسرت برگزار کنند.
به نظر شما سرودهای انقلابی و مناسبتی از نظر شعر و امکانات بیانی، دچار گذشت تاریخ تولید و استفاده شده‌اند که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
خیر. مردم با این ترانه‌ها خاطره دارند. «سرود خجسته باد این آزادی»امروزه در دانشگاه‌های امریکا تدریس می‌شود. یکی از دوستان که در دانشگاه سانتیاگو تحصیل می‌کند با من تماس گرفت و گفت در واحد موسیقی بین‌الملل استاد در کلاس پس از صحبت ازموسیقی کشورهای مختلف درباره موسیقی ایران گفت: «موسیقی حماسه‌ای یکی از موسیقی‌هایی است که پس از انقلاب تولید شده و دل‌ها را به هم نزدیک کرده است، یکی از ترانه‌های آن «خجسته باد...» با صدای محمد گلریز است. هنگامی که نام شما را شنیدم از خوشحالی در پوست خود نمی‌گنجیدم. این سرود با پخش تصاویری ازجنگ در مانیتور پخش می‌شد. این آهنگ‌ها در قلب و ذهن مردم نهادینه شده و هیچ گاه از ذهن مردم پاک نمی‌شود چون مقطع آن خاص بوده است.
موسیقی دفاع مقدس چطور؟ به نظر می‌رسد این نوع موسیقی از بطن سرودهای انقلابی است.
بله. سرودهای انقلابی خود یک دفاع مقدس است مردم با این سرودها با طاغوت مبارزه کردند. آن زمان هم دردست مردم اسلحه بود منتهی یکی با سخن یکی با شعر یکی با هنرش.
از تازه‌ترین دیدارخود با رهبرمعظم انقلاب برایمان بگویید.
برای مراسم بزرگداشت استاد مشفق کاشانی یکی از دوستان با من تماس گرفت و سؤال کردند اثری از آقای کاشانی خواندهام؟ گفتم بله. حدود 30 اثر از آقای مشفق خواندهام. دراین مجلس خصوصی آقای کاشانی غزل زیبایی را در حضور رهبر معظم انقلاب قرائت کرد. هربیتی که می‌خواند حضرت آقا تحسین می‌فرمودند. در پایان حضرت آقا ضمن تقدیر از استاد کاشانی فرمودند: «آثار آقای مشفق را قبل ازانقلاب نیز مطالعه کرده‌ام ایشان برای ادبیات فارسی خدمت بسیاری انجام داده‌اند.» پس از آن، روبه من فرمودند: «شما غزل آقای مشفق را بخوانید.» از آن روز به بعد با آهنگسازی آقای هادی آرزم کار ساخت آن آغاز شد. به اعتقاد من شروع چنین آثاری می‌تواند نقطه عطفی برای اشاعه یک موسیقی فاخرباشد که باید به آن توجه شود. بارها گفته‌ام و بازهم می‌گویم رونق موسیقی ارزشی یکی از راهکارهایی است که می‌توانیم در قالب آن به موسیقی فاخر برسیم. همه مردم به موسیقی ارزشی علاقه‌مند هستند حتی علما. درگذشته متدینین ما گوش دادن به موسیقی را صحیح نمی‌دانستند اما بعد از انقلاب سرودهای انقلابی بدون هیچ مشکلی تولید شد. حضرت آقا بارها فرمودند درمعرض شدیدترین هجمه‌های فرهنگی وهنری قرارگرفته‌ایم یکی ازآنها موسیقی است. ما باید در کنار دیگر آثار موسیقایی به موسیقی ارزشی و فاخر خود ارج بنهیم. اما متأسفانه این روزها دیگر کسی به این نوع موسیقی گوش فرا نمی‌دهد. آثار ماندگاری مانند فیلم امام علی(ع) و مختارنامه آثار فاخر و ماندگاری هستند که هیچ گاه تاریخ مصرف ندارند و باید برای این کارهای با ارزش سرمایه‌گذاری شود.
برخی از اهالی موسیقی می‌گویند وقتی ساز در تلویزیون نمایش داده نمی‌شود و هنرمندان نمی‌توانند براحتی آثارخود را در معرض نمایش قرار دهند چگونه می‌توان از آثارهنری حمایت کرد؟نظر شما درباره این مساله چیست؟
باید سازدر تلویزیون نشان داده شود اما نحوه استفاده و نیز آهنگی که با آن نواخته می‌شود مهم است. البته خود ما هم در این باره بی‌تقصیر نیستیم. در کنسرت‌های موسیقی پاپ حس می‌کنیم در لس‌آنجلس هستیم. ظاهر هنرمندان، نورپردازی و دکورهیچ کدام الگوی مناسبی برای مردم نیستند. یک عده منتظرچنین بهانه‌هایی هستند.البته ناگفته نماند 25 سال پیش در برنامه شبکه یک به همراه ارکستر ایرانی با آهنگسازی آقای راغب همراه با نمایش ساز در تلویزیون، اجرا داشتیم اما دیگر بعد از آن این اتفاق نیفتاد.
چطور شد شما به عنوان خواننده سرودهای انقلابی معرفی شدید و همچنان با این ژانر کاری فعالیت می‌کنید.
تخصص و تحصیلات من آوازهای ایرانی است. سال‌های بسیاری زیر نظراستاد اولم که پدرم بود آموزش دیدم و بعد ازآن با کمک برادرانم همچنین به‌صورت غیر مستقیم از استادان بسیاری آموزش دیدم. سال 53 به رادیو آمدم ودر محضر استاد ادیب خوانساری بودم. بعد ازآن با زنده یاد استاد محمد رضا لطفی و گروه شیدا آشنا شدم. من نخستین خواننده گروه شیدا ونخستین کسی بودم که با آقای لطفی همکاری داشتم و حدود 15 آهنگ با این گروه خواندهام. استاد لطفی علاقه زیادی به موسیقی فاخر ایرانی داشت ودر زمان خودش برای موسیقی ایرانی زحمت بسیاری کشید. وی در زمانی که موسیقی پاپ بیداد می‌کرد، یکی از پایه‌گذاران ارائه موسیقی ایرانی بود؛ اما خیلی جالب است که تا به امروز درباره ارتباط من با استاد لطفی اشاره‌ای نشده است.
از دیدار خود با حضرت امام(ره) و نخستین اجرای خود با نام «برخیزید» تا سرود «دریغا» که در زمان رحلت ایشان اجرا کردید بفرمایید.
خاطرات زیاد است اما نخستین و بهترین خاطره من اجرای سرود «برخیزید» به همراه گروه کر در چند قدمی امام(ره) بود. هنگام اجرای این سرود گریه می‌کردم. جمعیت آنقدر زیاد بود که زبان قاصر از بیان آن ابهت و شکوه است. حال عجیبی داشتم و جالب آن است که در این جمعیت سکوت عجیبی به پاس حرمت شهدا برقرار شده بود. بعد ازآن هم سرودهای زیادی چون «بانگ آزادی»، «شهید مطهر» و... اجرا شد. البته نکته جالب این است که حاج احمد آقا به‌صورت کامل آهنگساز، خواننده، ترانه سرا و تنظیم‌کننده را معرفی می‌کردند وحضرت امام رحمئ‌الله علیه به خوبی گوش می‌دادند و تأیید می‌کردند. این افتخار بزرگی است که به عنوان نخستین و آخرین خواننده در رابطه با موسیقی خدمت ایشان رسیدم و پس از رحلت امام خمینی(ره)سرود «دریغا دریغا» را خواندم که این سرود یکروزه ساخته شد هر چند که پیش از آن با اعلام رسانه‌ها و رادیو و تلویزیون همه در جریان کسالت امام بودند. خاطرم هست یک روز از محل کارم که در خیابان مفتح بود از جلوی دانشسرا می‌گذشتم دیدم دانشجویان زیادی آنجا تجمع کرده‌اند و رادیو گوش می‌دهند وقتی نزدیک‌تر شدم متوجه شدم متأسفانه امام رحلت کردند. همه گریه می‌کردند. هیچ گاه جمله آقای حیاتی که اعلام کردند روح حضرت امام به ملکوت اعلا پیوست از خاطرم پاک نمی‌شود. روز خیلی بدی بود همان جا از خدا خواستم بتوانم کاری انجام بدهم تا مرهمی برای دل‌های رنجیده مردم باشد. زمانی که به خانه رسیدم خبر دادند از تالار وحدت با من تماس گرفته‌اند و خواسته‌اند که سریعاً خود را به آنجا برسانم. آن زمان آقای شکوهی معاون واحد هنری و موسیقی بودند. وقتی رسیدم دیدم ایشان مشغول صحبت با تلفن هستند و اشک می‌ریزند پس از اتمام صحبت‌هایشان متوجه شدم ایشان با استاد سبزواری صحبت می‌کردند. آقای سبزواری شعری را برای رحلت حضرت امام (ره) سروده بودند و ما همان شب مجوز آن را گرفتیم و بعد در استودیو صبا این آهنگ ضبط شد. ساعت 2 نیمه شب شخصاً به شبکه دو بردیم تا این آهنگ پخش شود. درچهلمین روز رحلت حضرت امام(ره) هم قطعه «غم فراق» با آهنگسازی هادی آرزم ساخته شد همچنین «درغم خورشید» و «نماز آخر» دیگر آثاری بود که در سالروز رحلت امام رحمه‌الله علیه ساخته شد. بنده هر سال یک اثر برای حضرت امام خواندهام. سال گذشته نیز یک کارزیبا و جدید با نام «دلدادگان روی دوست» اجرا کردم. در مراسم امسال نیز قرار است در جماران چند سرود را بدون موسیقی اجرا کنم.
فرمودید اوضاع و شرایط موسیقی در آن زمان مساعد نبود پس شما چگونه اجرا داشتید؟
موسیقی شرایطی دارد که اگر جمع شود این موسیقی حرام است. اجراهای ما در قالب موسیقی انقلابی و به تأیید حضرت امام (ره) بود مانند سرود شهید مطهری که از آن به بعد باعث شد دست آهنگسازان بزرگ باز شود و در این ژانرکاری فعالیت کنند. سرودهایی مانند شهید مطهری و پیش ازآن باعث شد ذهن‌ها عوض شود و علمای بسیاری وقتی تأیید امام را دیدند موسیقی را پذیرفتند. حضرت امام خواسته‌هایشان برای اسلام و
انقلاب بود.
حدوداً 35 سال از انقلاب می‌گذرد جایگاه موسیقی ما کجاست؟
به اعتقاد من در مورد موسیقی فاخر جفا شده و حفظ نشده است. موسیقی فاخر هیچ گاه زیر سؤال نبوده و همیشه مورد تأیید بوده است اما متأسفانه بخاطر حمایت نکردن کارهای ماندگار کمتری تولید شده است.
