غده تیروئید بزرگترین غده درون‌ریز بدن است که در قسمت جلوی گردن قرار دارد. بیماری‌های این غده به 3 گروه تقسیم می‌شوند؛ کم‌کاری، پرکاری و بزرگ شدن غده تیروئید که می‌تواند به دلیل بزرگ شدن گره تیروئید یا گواتر ساده باشد. مهم‌ترین این بیماری‌ها کم‌کاری تیروئید است که بعد از دیابت شایع‌ترین بیماری غدد درون‌ریز محسوب می‌شود که مردم به آن مبتلا می‌شوند. در مبتلایان به کم‌کاری تیروئید، ترشح هورمون کاهش می‌یابد یا کاملا قطع می‌شود.
نقش غده تیروئید در بدن چیست؟
غده تیروئید فعالیت خود را از دوران جنینی آغاز می‌کند و تا آخر عمر فعالیت آن ادامه دارد. این غده در دوران جنینی نقش فوق‌العاده مهمی دارد؛ در 8 هفته ابتدای جنینی رشد مغز کاملا وابسته به هورمون تیروئید مادر است. بعد از تولد هم اگر کم‌کاری تیروئید در نوزاد ادامه یابد، عوارض بسیار مهم و گاه جبران‌ناپذیری بر جای می‌گذارد. کمبود هورمون تیروئید در هر دوره‌ای از زندگی عارضه‌ای خاص را بر جای می‌گذارد.
چرا غده تیروئید کم‌کار می‌شود؟
شایع‌ترین علت کم‌کاری این غده، وجود بیماری‌های خودایمنی است. در این بیماری بدن به دلایل ناشناخته نسبت به غده تیروئید واکنش نشان می‌دهد و شروع به ترشح آنتی‌بادی و موادی در خون می‌کند که بافت غده را از بین می‌برد. این بیماری اصطلاحا «هاشیماتو» نام دارد که شایع‌ترین نوع کم‌کاری و از نوع مادام‌العمر است. علت دیگر، جراحی‌هایی است که روی تیروئید انجام می‌شود؛ مثلا فرد دچار توموری در غده یا پرکاری شدید است که برای درمان باید با جراحی قسمتی یا تمام تیروئید او برداشته شود. طبیعی است که چنین بیمارانی بعد از جراحی دچار کم‌کاری خواهند شد. درمان با ید رادیواکتیو یا کم‌کاری‌های مادرزادی غده تیروئید، مصرف بعضی از داروها، کم‌کاری غده هیپوفیز در مغز و کمبود ید دریافتی نیز از علت‌های دیگر کم‌کاری تیروئید به شمار می‌روند. البته کم‌کاری ید دریافتی در کشور ما کمتر مطرح است چون در نمک مصرفی ما ید کافی وجود دارد.
کمبود ترشح غده تیروئید در بزرگسالان چه علائمی دارد؟
این هورمون تقریبا در همه نقاط بدن تاثیر می‌گذارد به همین دلیل کمبود آن نشانه‌های متنوعی را ایجاد می‌کند. بزرگسالان مبتلا به کم‌کاری تیروئید دچار سردی اندام‌ها، خشکی پوست، ریزش موهای سر و ابروها، افزایش وزن، اختلال قاعدگی در زنان، درد دست‌ها و پاها، ضعف، بی‌حالی، خواب‌آلودگی و افسردگی و… هستند.
آیا این بیماران کاملا درمان می‌شوند؟
بله، تقریبا درمان طبی بیشتر بیماران کودک یا بزرگسال موفق است اما اغلب بیماران به درمان‌های دائمی نیاز دارند؛ مثلا بیماری که ید رادیواکتیو دریافت کرده و تیروئیدش تخریب یا با جراحی غده تیروئیدش خارج شده، باید درمان شود. درمان دارویی است. بهتر است دارو ناشتا و نیم‌ساعت قبل از صبحانه استفاده شود تا خوب جذب شود. بیماری قابل تشخیص و قابل‌درمان است و هیچ تاثیری در کیفیت زندگی بیمار نمی‌گذارد. با مصرف دارو همه علائم بیماری از بین می‌رود.
اهمیت تشخیص زودرس کم‌کاری تیروئید در نوزادان
نوزادانی که با کم‌کاری تیروئید متولد می‌شوند، اغلب خواب‌‌آلود، با شکم‌های برجسته، فتق نافی، صورت پف کرده و شلی بدن، یبوست و حتی زردی طول کشیده هستند. این بیماری در بدو تولد باید تشخیص داده شود چون اگر اقدام به موقع انجام نشود، رشد مغزی و جسمی کودک متوقف می‌شود و ممکن است باعث عقب‌ماندگی ذهنی، ضریب هوشی پایین، کوتاه قدی و… شود. امروزه برای همه نوزادان در بدو تولد غربالگری برای تشخیص کم‌کاری تیروئید انجام می‌شود. غربالگری با گرفتن نمونه خون از پاشنه پای نوزاد در روزهای 5-3 بعد از تولد و آزمایش آن انجام می‌شود.
