پایگاه عدالت خواهان گلستان"در بهار و تابستان سال جاری، زمانی که اسناد متعددی در رد ادعای سازمان حفاظت از محیط‌زیست درباره تاثیر بنزین تولید شده با استفاده از ریفرمیت پتروشیمی‌ها در رسانه‌ها منتشر می‌شد، مسئولان محیط زیست کیفیت مطلوب‌تر هوا در بهار و تابستان، نسبت به پاییز و تابستان را به اقدامات خود نسبت می‌دادند و به جای انتشار اسنادی که ادعای آنها را ثابت کند تلاش می‌کردند با حرف زدن و شاهدگرفتن وضعیت هوا این ادعا را ثابت کنند. اما دیر زمانی نگذشت که فصل سرد سال از راه رسید و مسئولان محیط زیست سکوت اختیار کردند و بعضی شنیده‌ها حتی حاکی از آن است که آنها برای زیر سوال نرفتن ادعای خود تقاضای وزارت آموزش و پرورش برای تعطیل کردن دبستان‌ها به دلیل شدت آلودگی هوا را نپذیرفتند.
از سوی دیگر وزارت نفت و زیرمجموعه‌های آن که در ابتدای مسئولیت دولت جدید هیچ یک از ادعاهای محیط زیست را تایید نمی‌کردند ناگهان در تغییر جهتی 180 درجه‌ای باد را در بادبان محیط زیست دمیدند و همان ادعاها را تکرار کردند و گفتند که با واردات بنزین یورو 4 مشکل آلودگی هوا را حل خواهند کرد. اما در روزهای بهار که ناپایداری هوا به کمک تهران آمد و هوا اندکی پاک‌تر شد به جای بنزن یورو4 بنزین پاتیلی ممل و از مواد ممنوعه وارد کشور می‌شد و موعد واردات بنزین یورو 4 مرتب تغییر می‌کرد تا اینکه در نهایت تیرماه به عنوان موعد واردات بنزین یورو 4 تعیین شد. اما همزمان با واردات بنزین یورو 4 آلودگی به تهران بازگشت و بعد هم مشخص شد حتی در همین زمان هم بنزین وارداتی در موارد بسیاری یورو 4 نبوده است.
ورود مجلس به موضوع بررسی بنزین‌های وارداتی و پتروشیمی و دعوت کمیسیون‌های تخصصی از همه دستگاه‌های مسئول و نهادهای نظارتی وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را به تکاپو انداخت تا برای مدعای خود مستنداتی به مجلس ارائه کنند. مستنداتی که همه آنها حاوی آدرس‌های غلطی درباره بنزین وارداتی و پتروشیمی بودند.
برای اولین بار اسنادی را منتشر می‌کند که از ادعاهای خلاف واقع وزارت نفت و پالایش و پخش در مجلس درباره مقایسه قیمت بنزین وارداتی و پتروشیمی، ادامه توزیع بنزین پتروشیمی تا پاییز سال جاری، واردات بنزین غیر استاندارد و آلودگی بنزین پتروشیمی و اسنادی که نفتی‌ها از مجلس پنهان کرده‌اند پرده بر می‌دارد.
الف-مقایسه قیمت بنزین وارداتی و ریفرمیت پتروشیمی
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در گزارش خود به مجلس، جدول زیر را به عنوان سندی برای مقایسه قیمت ریفرمیت پتروشیمی‌ها با بنزین وارداتی ارائه کرده است.
اما آنچه که پالایش و پخش از مجلس پنهان کرده است قرارداد دریافت ریفرمیت پتروشیمی و نحوه محاسبه قیمت ارز در این قرارداد است. سند زیر قرارداد دریافت ریفرمیت پتروشیمی نوری از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی را نشان می‌دهد.
همانگونه که در این سند به صورت واضح مشخص است، برای پتروشیمی نوری به ازای هر واحد کاهش عدد اکتان جریمه‌ای معادل 5 دلار در هر تن در نظر گرفته شده است و مهم‌تر از آن معیار محاسبه ارزش ریالی این قرارداد دلار بر اساس نرخ ارز مرجع بانک مرکزی است. به عبارت دقیق‌تر نه تنها به پتروشیمی نوری ارز پرداخت نمی‌شد بلکه ریال پرداختی به این شرکت نیز بر اساس نرخ ارز مرجع بانک مرکزی و نه نرخ ارز آزاد محاسبه می‌شده است.
با توجه به اینکه نسبت نرخ ارز مرجع یا مبادلاتی بانک مرکزی نسبت به نرخ ازاد همواره کمتر از 0.8 بوده لذا قیمت های فوق باید حداقل در 0.8 ضرب شود بعنوان مثال نسبت میانگین 25650ریال( نرخ ارز مبادله ای) به32800ریال (نرخ ارز ازاد)در سال 92 قیمت تمام شده ریفرمیت نوری 847 دلار در تن و قیمت تمام شده پتروشیمی بندر امام براساس نرخ حق العملکاری 854 دلار در تن خواهد بود که نشان دهنده ارزانتر بودن 115 دلار برای هر تن ریفرمیت پتروشیمی نوری و 109 دلار برای هر تن ریفرمیت دریافتی از پتروشیمی بندر امام نسبت به بنزین وارداتی بوده است. در سالهای قبل که نرخ ارز مرجع 12260 ریال بوده است این اختلاف بیشتر از این بوده است.
از سوی دیگر، گزارش کمیسیون بهداشت مجلس نشان داد که متوسط قیمت خرید بنزین وارداتی با مشخصات یاد شده که استانداردهای ملی و یورو 4 را نداشته است در هر بشکه 5 تا 12 دلار بالاتر از نرخ بنزین یورو 4 فوب خلیج فارس بوده است.
با توجه به آنکه اغلب این محموله ها مشخصات استانداردهای بین المللی را نداشته و باید با قیمت های نازلتر از بازار خلیج فارس خریداری می شده که نشانگر خرید بنزین از طریق واسطه ها و سود سرشار آنها از این طریق بوده است. جدول زیر مقایسه قیمت بنزین وارداتی نسبت به قیمت های رسمی اعلام شده در خلیج فارس و قرارداد تامین ریفرمیت پتروشیمی ها در سال 2014 را نشان می‌دهد.
ب- مقایسه آلایندگی ریفرمیت پتروشیمی‌ها با ریفرمیت پالایشگاه‌های داخلی
بخش اعظم بنزینی که در کشور مصرف می‌شود فارغ از واردات در 9 پالایشگاه داخلی تولید می‌شود و ریفرمیت(ماده اولیه تولید بنزین) پتروشیمی‌ها حداکثر 10 درصد از بنزین مصرف شده در کل کشور را شامل می‌شده است. وزارت نفت در یک مغلطه آشکار به جای مقایسه کیفیت ریفرمیت پتروشیمی با ریفرمیت پالایشگاه‌ها، ریفرمیت پتروشیمی را با بنزین نهایی پالایشگاه‌ها مقایسه کرده است.
جدول زیر مقایسه کیفیت ریفرمیت پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها در 3 شاخص عدد اکتان، محتوای بنزن و محتوای مواد آروماتیک را نشان می‌دهد.
همانطور که اعداد جدول نشان می‌دهد ریفرمیت تولیدی در پتروشیمی نوری که بیش از 70 درصد از اکتان افزای دریافتی از پتروشیمی‌ها را شامل می‌شود از نظر کیفیت از ریفرمت اغلب پالایشگاه‌های کشور مرغوب‌تر و در سطح ریفرمیت تولیدی پالایشگاه امام خمینی ( ره) شازند به عنوان پیشرفته‌ترین پالایشگاه کشور است. در عین حال ترکیب نسبت‌های دریافتی ریفرمیت پتروشیمی نوری و بندر امام مشابه ریفرمیت تولیدی در پالایشگاه بندر عباس است که 10 میلیون لیتر از بنزین تولیدی کشور را تامین می‌کند.
به همین دلیل در صورت صحت ادعای الودگی بنزین ریفرمیت پتروشیمی‌ها باید عرضه بنزین ریفرمیت پالایشگاه‌های بندر عباس، اصفهان و تهران نیز در کشور قطع می‌شد.
توضیح این نکته نیز ضروری است که که بالا بودن بنزن ریفرمیت پترروشیمی بندر امام به علت کیفیت نامطلوب خوراک نفتایی است که اجبارا از پالایشگاه ابادان تامین می شود. کارشناسان فنی پالایشگاهی می‌گویند با ایجاد تغییرات کوچکی در شرایط عملیاتی پالایشگاه آبادان امکان تامین خوراک نفتای مطلوب و اصلاح درصد بنزن آن وجود دارد اما ظاهرا واردات بنزین برای شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی نسبت به اصلاح تولید داخل در اولویت قرار دارد.
ج-سند واردات بنزین غیر استاندارد بعد از تاریخ اعلام شده از سوی وزارت نفت
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی که در زمستان سال گذشته مدعی بود بنزین یورو 4 به جای ریفرمیت پتروشیمی وارد کشور خواهد شد، به نمایندگی از وزارت نفت با حضور در کمیسیون‌های تخصصی مجلس اعلام کرد قبل از اردیبهش 93 بنزین با استاندارد یورو 2 و یورو 3 و محتوای بنزن 5 درصد به کشور وارد شده و از اردیبهشت 93 به این سو بنزین یورو 4 وارد کشور شده است. تصویر زیر از سوی پالایش و پخش به مجلس ارائه شده است.
اسناد زیر که بخشی از آنها برای ارائه به کمیسیون‌های تخصصی مجلس حذف شدند نشان می‌دهد بعد از اردیبهشت 93 هم بنزین غیر استاندارد و حاوی مواد ممنوعه به کشور وارد شده است. این محموله‌های خارج از پالایشگاه‌ها و با استفاده از اکتان‌افزاهای ممنوعه تولید شده‌اند.
در سند زیر محموله بنزین وارداتی از شمال کشور علیرغم نداشتن استانداردهای لازم در محتوای گوگرد ، گام ، خورندگی و دامنه تقطیر با امضای معاون وزیر نفت تخلیه شده است.
اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. وزارت نفت یک بار دیگر هم تاریخ واردات بنزین یورو 4 را تغییر داد و اعلام کرد از نیمه تیرماه به بعد قطعا بنزین یورو 4 به کشور وارد خواهد شد. بررسی اسناد بنزین وارداتی نشان می‌دهد حتی بعد از تاریخ یاد شده هم بنزین غیر استاندارد به کشور وراد شده است. سند زیر نشان می‌دهد محموله بنزین وارداتی در شهریور ماه بر اساس استانداردهای قدیمی سنجیده شده و بدون تایید نهاد نظارتی وزارت نفت وارد کشور شده است.
د-بنزین پتروشیمی هنوز هم توزیع می‌شود
اما جالب‌ترین نکته در این باره تداوم توزیع ریفرمیت پتروشیمی‌ها لااقل تا پاییز سال جاری بوده است. یعنی علیرغم آنکه وزارت نفت از زمستان گذشته اعلام کرد تولید بنزین پتروشیمی متوقف شده است و بیژن زنگنه هم در خرداد ماه سال جاری تاکید کرد توزیع بنزین پتروشیمی به طور کامل متوقف شده است اما بر اساس اسناد داخلی پالایش و پخش توزیع بنزین پتروشیمی لااقل تا پاییز سال جاری ادامه داشته است و با توجه به مشکل جدی پالایش و پخش برای تامین اکتان‌افزا که باعث بالا بردن حجم استفاده از اکتان‌افزای MTBE به میزان 15 تا 16 درصد از حجم بنزین شده است استفاده از ریفرمیت پتروشیمی احتمالا هنوز هم ادامه دارد.(استفاده از MTBE به دلیل آلایندگی در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع شده است)
این سند نشان می‌دهد از ابتدای سال جاری لااقل تا مهرماه روزانه 2.8 میلیون لیتر ریفرمیت پتروشیمی در کشور توزیع شده است.
3 کمیسیون مجلس یعنی کمیسیون‌های اصل 90، بهداشت و انرژی بعد از بررسی‌های مفصل و دعوت از همه طرف‌ها و نهادهای مسئول و سازمان‌های نظارتی ادعاهای محیط زیست و نفت را درباره بنزین وارداتی و پتروشیمی رد کردند.
شاید امروز و پس از سرکوب تولید ملی از سوی نهادهای مسئول، این نهادها بتوانند پاسخ دهند که واردات بنزین و توقف تولید ریفرمیت پتروشیمی‌ها دقیقا به سود چه کسی بوده است؟ آیا مردم و بودجه عمومی کشور از این مساله سود برده است یا دلالانی که نام آنها به زودی از طریق انتشار گزارش تحقیق و تفحص مجلس فاش خواهد شد؟
شاید امروز نهادهای مسئول بتوانند پاسخ دهند که چرا در دهه 80 برای تامین اکتان افزای پالایشگاه‌ها به تناوب ریفرمیتی با کیفیت کاملا مشابه ریفرمیت تولیدی در شرکت‌های پتروشیمی از طریق واردات از هند و کشور های جنوب شرق اسیا تامین شده و بعضا ریفرمیت صادراتی پتروشیمی نوری در کشورهای حاشیه خلیج فارس به بنزین تبدیل و وارد کشور شده است اما امروز استفاده از این ریفرمیت در داخل کشور منطقه قرمز محسوب می‌شود.
شاید امروز نهادهای مسئول بتوانند پاسخ دهند که چرا نسبت به توزیع بنزین پیرولیز که آلایندگی آن اثبات شده است در دوره اصلاحات هیچ حساسیتی نداشته‌اند اما ریفرمیت پتروشیمی‌ها را که ابدا قابل مقایسه با بنزین پیرولیز نیست و کیفیتی مشابه ریفرمیت پالایشگاه‌ها دارد آلاینده و سرطانزا می‌دانند؟/فارس
