ادبیات کودک و نوجوان و نقش کانون پرورش فکری

ادبیات که خود از جمع ادب می آید به گونه ای از کلام گفته می شود که از حد سخنان عادی بهتر و والاتر باشد و آن نیز خود به 2 گونه تقسیم می شود :

الف : شعر ؛ یعنی سروده یا چکامه , سخنی موزون و خیال انگیز که دارای قافیه باشد و  یا حداقل صنایع و آرایه های ادبی همچون , تشبیه , مراعات نظیر , استعاره و ... در آن بکار رفته باشد.

ب : نثر ؛ یعنی نوشتاری که به رقم عدم دارا بودن ساختار خاص و پیچیده ای به شکل زیبا نوشته می گردد .

در نوشته های ادبی سعی می گردد پیامی به مخاطب رسانده گردد یا مفهومی را به او القاء نمایند که بر همین اساس  به 4 شکل ؛ حماسی – غنایی – نمایشی – تعلیمی  تقسیم می گردد .

در همین حین بزرگسالان متوجه شدند که کودک و نوجوان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که متناسب با سن و سال خودشان باشد، لذا گونه ای از ادبیات را به نام ادبیات کودک و نوجوان مطرح نمودند.

همانگونه که مادران و مادربزرگان برای آرام نمودن و خواباندن کودک خود از شعر، متن های آهنگین و لالایی ها بهره می بردند که در ایران به علت وجود  اقوام مختلف به شکل گویش های متفاوتی در هر قوم بیان می گردد ؛ صاحبان نظر در این حوزه دریافتند کودکان به متن های آهنگین و کوتاه توجه و واکنش نشان می دهند که هر چه سن آنان بیشتر گردد کم کم می توانند داستان های کوتاه که متناسب سن آنان باشد را گوش فرا گیرند .

ادبیات کودک و نوجوان سعی کرده با سطح سواد و درک مخاطب خود هماهنگ باشد و از متن های ساده شروع و آرام آرام زمانی که این کودک ظرف ذهنی خود را با مطالعه بالابرد و سوادش بیشتر گردید به داستان کوتاه، داستانک، رمان کوتاه و رمان بلند روی آورد و بدون آنکه کودک و نوجوان از مطالعه و کتاب خسته و زده گردند به مطالعه آنان بپردازند .(برای این مهم نقش هدایتگری مربی بسیار پر اهمیت می باشد .)

این نکته قابل بیان نمودن است که داستان ها و رمان های مورد علاقه این قشر (بر طبق بررسی های مربیان کانون پرورش فکری) فانتزی، علمی و تخیلی می باشد، اما اگر داستان یا رمانی باشد که احساسات واقع گرایانه زیستی یا اجتماعی نوجوانان را در خود گنجانده باشد، برای آنان جالب و قابل مطالعه می باشد .

معمولاً کودکان و نوجوانان در ابتدای راه نویسندگی به مکتوب نمودن خاطرات خود روی می آورد که این کار می تواند برای آنان لذت بخش بوده و بدون فشار بسیار به ذهن خود و گرفتن ایده و تخیل فراوان تجربه نوشتن را درک نمایند، چرا که او در حال نوشتن گذشته قریب خود، چیزی که تجربه کرده است می باشد .

جدا از این بحث از منظر روانشناسی برای تخلیه افکار و خاطرات منفی یا آزار دهنده می توان آنان نوشت و دور ریخت لذا می توان گفت بخشی از رضایت خاطری که کودکان و نوجوانان از این امر دارند نشأت گرفته از این موضوع می باشد؛ همچنین است افکار محرمانه خود که با فرد دیگری نمی توانند بازگو نمایند را بنویسند و ذهن خود را سبک کنند .

اما چه در حوزه کودک و نوجوان و چه در حوزه بزرگسالان هنگامی می توانیم متن خوبی بنویسیم که چندین برابر آن مطالعه داشته باشیم و سپس تکنیک های نگارش مطلوب را فراگیریم .

هنگامی که ما مطالعه کتابهای مختلف را انجام می دهیم در واقع هم بر علم خود می افزاییم، هم الهام از آنان خصوصاً در داستان و رمان نویسی می گیریم و هم با چگونه نوشتن ؛ چطور شروع کنیم، به چه نکاتی بپردازیم و چگونه داستان را به پایان ببریم آشنا می گردیم .

لذا باید به این نکات توجه کنیم که :

نباید از نوشتن هراسی داشته باشیم

نباید از بازنویسی هراسی داشته باشیم

نباید انتظاری داشته باشیم  مطلبی که بار اول می نویسیم یک متن ادبی خوبی باشد .

باید بارها و بارها بنویسیم , دوباره بنویسیم تا یک متن ادبی قابل ارائه گردد .

نباید از مورد نقد قرار گرفتن متن ادبی خود هراسی داشته باشیم , اینکار به تقویت ما در نگارش کمک می کند .

در حوزه کودک بار سنگین آشنا نمودن آنان با کتاب و جادوی آن بر دوش بزرگسالان می باشد .

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال 1344 فعالیت خود را آغاز نمود و پس از انقلاب اسلامی سال 1357 با نگرشی نو بر گرفته از اهداف و ارزش های انقلاب اسلامی به فعالیت خود ادامه داد .

این سازمان که به طور اختصاصی در حوزه کودک و نوجوانان فعالیت می نماید دارای کتابخانه تخصصی این حوزه، با تفکیک کتاب های کودک از کتاب های نوجوان می باشد و کار کشف و پرورش استعداد های اعضاء خود با ارائه فعالیت های مختلف که در 5 چهارچوب ؛ فرهنگی , هنری , ادبی , علمی و مذهبی با محوریت کتاب و کتابخانی به مخاطبین خود که همان قشرکودک و نوجوان که آینده سازان ایران عزیز می باشد ارائه داده و کارهای فرایند محوری که نتایج این فرهنگسازی را بتوان به طور محسوس در این قشر سپس در خانواده ها و در نهایت در جامعه مشاهده نمود .

کانون پرورش فکری این وظیفه سترگ را از طریق مربیان متعهد و متخصص خود در غالب مربیان فرهنگی، مربیان هنری و مربیان ادبی به طور کاملاً تخصصی وارد هر یک از این حوزه ها و کار با اعضاء مراکز کانون انجام می دهد .

تجربه 52 ساله کانون پرورش فکری نشان می دهد که عموم کودکان و نوجوانان مخاطب کانون پس از کشف استعداد و پرورش آن تغییرات شگرفتی در آنان به وجود می آید و به رشد و بالندگی با کمک مربیان خود می رسند .

برگزاری کارگاه های ادبی، شاهنامه خوانی، منقبت خوانی، نقد کتاب، کارگاه نویسندگی، نشست ادبی، برنامه های دوپنجره  و... در مراکز کانون پرورش فکری توسط مربیان آن به پرورش نویسندگانی در این حوزه از اعضاء خود می پردازند .

کانون پرورش فکری با دارا بودن انتشارات و فروشگاه های عرضه کتاب و محصولات فرهنگی در چاپ و انتشار این آثار به اعضاء خود کمک می کند .

همچنین در راستای تخصصی نمودن مراکز خود و بارز نمودن فعالیت خاصی از مجموعه فعالیت های چهل و دو گانه  بر طبق شرایط مرکز و تخصص مربیان و دارا بودن انجمن های مختلف، در بحث ادبی نیز ما شاهد مراکز تخصصی ادبی در استان های مختلف می باشیم که در کنار فعالیت های دیگر در بحث ادبی و پرورش نخبگان این حوزه به شکل کاملاً تخصصی وارد شده و آموزش اعضاء را به عهده می گیرد.

در پایان لازم است توجه همگان را به این نکته جلب کنم که :

کشور عزیز ما ایران نیاز به نویسندگان زیادی برای مخاطبین هر قشر خصوصاً قشر کودک و نوجوان است تا بتواند انتقال فرهنگ خود را به نسل های آینده دهد؛ مشاهیر خود را با زبان داستان بیان کنندو شخصیت های افسانه های ایرانی داستان های کهن خود را به کودک و نوجوان امروز و فردای کشور معرفی کنند .

اما علی رقم  تمام تلاش های کانون پرورش فکری و دیگر فعالین این حوزه ما شاهد افزایش ترجمه آثار خارجی و کاهش نوشتن داستانهای ایرانی در جامعه می باشیم و اگر این سیر همین گونه ادامه یابد، دور از انتظار نیست در آینده نزدیک فرزند ایران زمین با مشاهیر، شخصیتها و افسانه های بومی خود آشنا نبوده و شخصیت های بیگانگان را بشناسد و بجای فرهنگ ایرانی – اسلامی فرهنگ خارجی در او نهادینه گردد .

لذا خواهان توجه همگان به این حوزه و سازمان کانون پرورش فکری محوری ترین دستگاه در حوزه کودک و نوجوان هستیم