به گزارش پایگاه عدالت خواهان"آیت الله سید محمد خامنه‌ای (متولد ۳ دی ۱۳۱۴ در مشهد) رئیس بنیاد ایران شناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا است. ایشان برادر بزرگتر مقام معظم رهبری و پسر حضرت آیت الله العظمی سید جواد خامنه‌ای است.
محمود احمدی‌نژاد در ۱۷ تیرماه سال ۹۲ طی حکمی ایشان را به ریاست بنیاد ایران شناسی منصوب کرد.
معظم له در زمان انقلاب در مدرسه نهضت آزادی کمال و کارآموز درس می‌داد. در بنیاد حکمت اسلامی صدرا که توسط خود وی تاسیس شده است مجله تخصصی فلسفه را به اسم «خردنامه صدرا» منتشر کرد و در حال حاضر علاوه بر آن مجله تاریخ فلسفه را نیز منتشر می‌کند.بنیاد حکمت اسلامی صدرا دارای بخشهای علمی زیادی است و حدود ۲۰ سال از فعالیت آن میگذرد.
محتویات
تولد و تحصیلات
آیت الله سید محمد خامنه ای در ۳ دی ۱۳۱۴ در خانواده‌ای روحانی و اهل علم در مشهد به دنیا آمد. نسب خانواده او با کمتر از سی واسطه به امام سجاد علیه السلام و امام حسین علیه السلام می‌رسد . آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای تحصیلات خود را در زادگاهش، مشهد ، آغاز کرد. مدتی در مکتب خانه ای درس خواند و سپس به مدرسه غیردولتی و عربی رفت و همزمان با تحصیل در آن مدرسه، فراگیری علوم دینی را نزد پدر پی گرفت. در کنار آن به یادگیری تجوید و مفاهیم قرآن پرداخت. از آن جایی که پدرش علاقه داشت وی به کسوت روحانیت در آید در دوازده سالگی لباس طلبگی پوشید و از آن به بعد کسب و فراگیری علوم دینی را در مدرسه نواب در حوزه علمیه مشهد در نزد اساتیدی چون آیت‌الله سید محمد هادی میلانی ، آیت‌الله شیخ هاشم قزوینی ، آیت‌الله آقا میرزا جواد تهرانی و دیگر اساتید بزرگوار حوزه ادامه داد. هم زمان با آن، دروس جدید را نیز فرا گرفت و دوره دبیرستان را در همان سالها به صورت متفرقه طی کرد و دیپلم گرفت و به فراگیری زبان های فرانسه و انگلیسی نیز همت گمارد. در سال ۱۳۳۴ به پیشنهاد برخی از علما و فضلای قم عازم این شهر شد و در مدرسه حجتیه
و حوزه علمیه آن شهر به تکمیل تحصیلات دینی و حوزوی پرداخت و در محضر اساتیدی چون آیت‌الله العظمی بروجردی و آیت‌الله العظمی خمینی ، آیت‌الله حائری یزدی و آیت‌الله مجاهدی تبریزی و فلسفه را نزد علامه طباطبایی تلمذ کرد. او در ۱۳۴۳ در رشته حقوق قضایی دانشکده حقوق دانشگاه تهران وارد شد و در ۱۳۴۷ لیسانس خود را اخذ کرد.
فعالیتهای سیاسی
عضویت در شورای تدوین قانون اساسی
ایشان که از اعضای شورای تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به فرمان امام خمینی(ره) در سال ۱۳۵۷ بود، در نگارش پیش‌نویس قانون اساسی با حسن حبیبی و دیگران نقش داشت. ایشان پیش از سال ۵۷ یعنی حدود سال ۱۳۵۴ موسسهٔ تحقیقاتی حقوق اسلام را با سی نفر از طلاب و سرمایه‌گذارهای بازار راه‌اندازی کردند و پس از آن وکیل دادگستری شد. هفته اول انقلاب، مدرسه رفاه با تمام تشکیلات دست وی بود. بعد در دادسرای انقلاب و مجلس خبرگان فعالیت داشت. وی پیش‌نویس طرح آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در قرارداد الجزایر بین ایران و آمریکا را نیز نوشت.
ایشان اظهارنظر کرده بود:
ایران تنها کشوری است که به دور از دیکتاتوری و توسط مردم اداره می‌شود
واکنش به ماجرای مک‌فارلین
آیت الله سید محمد خامنه‌ای یکی از هشت نماینده مجلس بود که پس از افشای ماجرای مک‌فارلین به این اتفاق اعتراض کرد و علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت را مورد سوال قرار داد. در بخشی از این سوال آمده بود: «شنیده می شود افرادی خارج از کادر وزارت امور خارجه با هیات آمریکایی تماس گرفته و مذاکره نموده اند، لطفاً اعلام دارید که این افراد ماموریتی از جانب وزارت امور خارجه داشته اند یا خیر.»
دیگر فعالیتهای سیاسی بعد از انقلاب
ایشان در انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان قانون اساسی از سوی مردم مشهد به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافت و در مجلس مزبور از طراحان اصول قانون اساسی بود. او بر سر اصل مهم «ولایت فقیه» تأکید داشت. او همچنین اصول مربوط به سیستم اقتصادی و قضایی را از تصویب گذراند و طراح اصلی شورایعالی قضایی و چند اصل مهم دیگر بود [۱۲]. او همچنین در نخستین دورة مجلس شورای اسلامی از سوی مردم مشهد به مجلس راه یافت و به عنوان رئیس کمیسیون قضایی فعالیت کرد. او درعرصة مجلس نخستین کسی بود که به طور جدی به طرز کار بنی‌صدر ولیبرالها و برخورد آنها با مجلس اعتراض کرد و موضع قاطعانه گرفت. او در جلسه بررسی عدم کفایت سیاسی رییس جمهور، ابوالحسن بنی صدر، در مخالفت با رییس جمهور و گروه های مدافع او سخن گفت . او در دوره دوم مجلس شورای اسلامی هم بار دیگر از سوی مردم مشهد به نمایندگی برگزیده شد.
مبارزات سیاسی قبل از انقلاب
آیت الله سید محمد خامنه‌ای فعالیت های سیاسی خود را حدود سالهای ۱۳۳۲- ۱۳۳۰ آغاز کرد. وی در جریان ملی شدن صنعت نفت در کوران مبارزات سیاسی افتاد و به دلیل آشنایی با افکار و اندیشه های آیت‌الله کاشانی رسماً پشتیبانی از جناح روحانیت را برگزید. او چون مدافع و موافق ملی شدن صنعت نفت بود، این افکار را بین طلبه‌های مدرسه نواب اشاعه می‌داد و در بیشتر سخنرانی‌ها و
میتینگ‌های نفتی شرکت می‌کرد.مدتی بعد از آن نیز به دلیل آشنایی با فداییان اسلام و نواب صفوی انگیزه فعالیت های سیاسی در او قوت بیشتری گرفت و زیر پوشش انجمن های خیریه علوی (مرتضوی) و امثال آن، فعالیت سیاسی و مبارزاتی می‌کرد. با شروع مبارزات امام خمینی(ره)، با آن همگام شد و گاهی نیز به نمایندگی از سوی امام پیام ها و نامه‌های ایشان را به مراجع مشهد می رساند. همچنین در قم با تشکیل گروه های مخفی مبارز در نشر و توزیع گسترده نوارهای سخنرانی و اعلامیه های امام در قم و تهران و مشهد کوشا بود که به خاطر آن تحت تعقیب ساواک قرار گرفت. با تشدید روند مبارزات گروه سری یازده نفره را تشکیل دادند. گروه سری یازده نفره گروهی بودند که تحت پوشش اصلاح حوزه تلاش می‌کردند مرکزیتی برای مبارزه با رژیم به وجود آورند. افراد این جمعیت عبارت بودند از حضرات آیات آیت الله سیدعلی خامنه‌ای ، آیت الله علی مشکینی، آیت الله احمد آذری قمی، آیت الله سیدمحمد خامنه‌ای، آیت الله اکبرهاشمی رفسنجانی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله عبدالرحیم شیرازی، آیت الله مهدی حائری تهرانی، آیت الله علی قدوسی، ابراهیم امینی آیت‌الله سید محمد خامنه ای مسئولیت تنظیم و تدوین اساسنامه گروه را برعهده داشت . او برای رعایت مسائل امنیتی اساسنامه را به زبان عربی به نگارش درآورد . گروه مزبور پس از مدتی فعالیت توسط ساواک شناسایی شد و برخی از اعضای آن دستگیر شدند. همچنین آیت الله سیدمحمد خامنه‌ای دوره خدمت سربازی خود را در سپاه دانش گذراند و پس از آن نیز تدریس در دبیرستان های تهران را پی گرفت . او در سال ۱۳۵۱ «موسسه تحقیقاتی ـ حقوق اسلام» را در سطحی عالی به کمک عده ای از بازاریان و فضلای قم تأسیس کرد که در سال ۱۳۵۴ به دلیل دستگیری برخی از اعضای هیئت امنا تعطیل شد. در همان سالها به پیشنهاد شهید آیت الله دکتر مطهری برای احیای حسینیه ارشاد نیز دعوت شد و در همین مدت علاوه بر تحقیقات اسلامی، با تألیف کتاب هایی در فقه، فلسفه، حقوق و تفسیر، در هر کار تحقیقی که می توانست همکاری و مشارکت داشت. آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای در اوج مبارزات مردمی به عنوان وکیل پایه یک دادگستری عهده دار وکالت زندانیان سیاسی به ویژه دانشجویان مبارز بود. وی از راه جمعیت حقوقدانان ایرانی و کمیتة دفاع از زندانیان سیاسی که خود از مؤسسین آن و عضو هیئت اجرائی آنها بود، به کمک روابط بین‌الملل و مصاحبه با جراید دنیا به افشاگری رژیم پرداخت.او در شمار روحانیانی بود که پای بسیاری از اعلامیه هایی را که برای محکوم کردن اقدامات رژیم از سوی علما صادر می شد امضا کرده و خود نیز بارها در حمایت از حرکت های
مردمی به صدور بیانیه و اعلامیه پرداخته است.نمونه بارز آن صدور اعلامیه در محکومیت سرکوب اعتصاب کارکنان شرکت نفت در ۱۳۵۷، امضای اعلامیه صادر شده از سوی روحانیت مبارز در محکومیت اقدام رژیم پهلوی در حمله به حرم رضوی ، امضای اعلامیه صادر شده از سوی روحانیت مبارز در تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ در محکومیت اقدام رژیم در حمله به راهپیمایی های مردمی و ... است
ترور نافرجام
سال ۱۳۶۰ از جمله سال‌هایی است که شخصیت‌های زیادی در آن ترور شدند. در یکی از این ترورها، آیت الله سید محمد خامنه ای، در ۲۰ دی ۱۳۶۰، به عنوان نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، قصد عزیمت به مجلس را داشت که مورد حمله قرار گرفت. در این حادثه، وی بر اثر تیراندازی مهاجمان از ناحیه کمر جراحاتی برداشت اما دو محافظ ایشان به شهادت رسیدند. و افراد مسلح با اتومبیل متواری شدند. در پی این سوء قصد، آیت الله سید محمد خامنه ای در بیمارستان بستری شد.
فعالیتهای علمی
آیت الله سید محمد خامنه ای پس از پایان دور دوم مجلس شورای اسلامی عرصه سیاست را به دیگران واگذار کرد و به تحقیق و پژوهش در امور فرهنگی، به‌ویژه فلسفه و حکمت اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۷۸ با تأسیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا فعالیت های علمی خود را در آن بنیاد متمرکز ساخت. او علاوه بر فعالیت های علمی و پژوهشی ، در دانشگاه های مختلفی مانند دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه روابط بین‌الملل (وزارت امور خارجه)، دانشگاه الزهرا و دانشگاه آزاد اسلامی در رشته‌ها و علوم مختلف به کار تدریس نیز اهتمام ورزیده است . از آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای آثار زیادی اعم از تألیف و ترجمه و تصحیح منتشر شده است. علاوه بر کتابهای زیر بیش از ۱۰۰ مقاله علمی نیز از وی منتشر شده است.
کتاب های منتشر شده:
اسرار زمین (در قرآن)، ترجمه از انگلیسی،بی‌تا
آیات برگزیده (جلد ۱و ۲)، تهران: انتشارات بعثت.بی تا.
ترجمه «تفسیر المیزان» جلد چهارم (هشتم فارسی)، قم: انتشارات رجاء، ۱۳۳۴: چاپ ششم ۱۳۷۶.
دین و دین باوری، (خداشناسی)، تهران: ۱۳۵۰: انتشارات بعثت.
بیمه در حقوق اسلام، تهران: ۱۳۵۹: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حج از نگاه حقوق بین‌الملل، تهران: ۱۳۷۱: انتشارات کیهان.
علی و صلح جهانی، تهران: ۱۳۷۷: آوای نور.
مقدمه و تصحیح المظاهر الالهیه ملاصدرا، تهران: ۱۳۷۸ : بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
زندگی، مکتب و شخصیت صدرالمتألهین، تهران: ۱۳۷۹:بنیاد
حکمت اسلامی صدرا.
سیر حکمت در ایران و جهان، تهران: ۱۳۸۰: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
علم قاضی، تهران: ۱۳۸۲: انتشارات تولید کتاب.
«مقدمه بر اسفار الاربعه ملاصدرا» در ملاصدرا، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه(جلد۱)، تهران: ۱۳۸۳: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
اقطاع؛ حقوق تقسیم اراضی دولتی، تهران: ۱۳۸۳:انتشارات تولید کتاب.
حکمت متعالیه ملاصدرا، تهران: ۱۳۸۳: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
القواعد الفقهیه فی احادیث الکاظمیه، تهران: ۱۳۸۴: انتشارات تولید کتاب.
روح و نفس، تهران: ۱۳۸۴: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
علم القاضی و مدی جوازه فی الأحکام، تهران: ۱۳۸۴: انتشارات تولید کتاب.
میرداماد، تهران: ۱۳۸۴: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
فلسفه زن بودن؛ مقدمه‌یی بر حقوق زن، تهران: ۱۳۸۵: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا، هرمنوتیک و فهم کلام الهی، تهران: ۱۳۸۵: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
انسان در گذرگاه هستی (۴جلد)، تهران: ۱۳۸۶: بنیاد حکمت اسلامی صدرا [مجموعه مقالات/ج۳: ۱۳۹۰].
فریاد جرس؛ وصیتنامه امیرالمؤمنین امام علی (ع)، تهران: ۱۳۸۶: انتشارات تولید کتاب.
مالکیت عمومی، تهران: ۱۳۸۶: انتشارات تولید کتاب.
«نکات و اسراری از اسرارالآیات ملاصدرا (مقدمه)، در ملاصدرا، اسرار الآیات و انوار البینات، تهران: ۱۳۸۸: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ویژگیهای جهانبینی اسلامی، تهران: ۱۳۸۸: انتشارات تولید کتاب [ترجمه/ اثر سید قطب].
«مقدمه بر تفسیر ملاصدرا» در ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم (جلد۱)، تهران: ۱۳۸۹: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
حقوق جزای عمومی؛ جلد اول: کلیات، تهران: ۱۳۸۹: انتشارات تولید کتاب.
قرآن و حقایقی پیرامون آن، تهران: ۱۳۹۱: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
کتابهای ترجمه شده
۱۳۷۹: Development of Wisdom in Iran and in the World, translated by A. Haqiti Qazwini, Tehran: SIPRIn [۲۰۰۰].
۱۳۸۰: Woman’s Human Rights, translated by P. Rahimi, Tehran: SIPRIn [۲۰۰۲].
۱۳۸۲ : Mulla Sadra’s Transcendent Philosophy, translated by Roya Khoii, Tehran: SIPRIn.
۱۳۸۵: The Qur’anic Hermeneutics of Mulla Sadra, Tehran: SIPRIn.
۱۳۸۶: Philosophy of Being a Woman,translated by Roya Khoii, Tehran: SIPRIn [۲۰۰۷].
۱۳۸۸: Imam Ali (‘a) and the World Peace, translated by Roya Khoii, Tehran: SIPRIn [۲۰۰۹].
۱۳۸۸: Mulla Sadra’s Life, Character, and Philosophy, translated by Roya Khoii, Tehran: SIPRIn.
۱۳۹۰: Man on
the Path of Being, translated by Roya Khoii, Tehran: SIPRIn.
سیر حکمت در ایران و جهان، برگردان به زبان بلغاری از پروفسور واسیلینوف، تهران: ۱۳۸۲: بنیاد حکمت اسلامی صدرا [۲۰۰۴].
مقدمه بر المشاعر ملاصدرا، برگردان به زبان چینی به همراه اصل کتاب از ما پینگ، تهران: ۱۳۸۴بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا و حکمت متعالیه، برگردان به زبان چینی از حسین ماشینگوی، تهران: ۱۳۸۴: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
الملاصدرا والحکمه المتعالیه، تعریب: حیدر نجف، تهران: ۱۳۸۵: بنیاد حکمت اسلامی صدرا [۲۰۰۷].
مسار الفلسفه فی ایران و العالم، تعریب: حیدر نجف، تهران: ۱۳۸۵: بنیاد حکمت اسلامی صدرا [۲۰۰۶].
فلسفه الأنوثه، مع «رسالة حقوق المرأه فی الاسلام»، تعریب: حیدر نجف، تهران: ۱۳۸۶: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا و حکمت متعالیه، برگردان به زبان کره‌یی از اکبر مختاری، تهران: ۱۳۸۶: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
الانسان فی رحله الوجود، تعریب: حیدر نجف، تهران: ۱۳۸۷: بنیاد حکمت اسلامی صدرا [۲۰۰۸].
حکمت متعالیه و ملاصدرا، برگردان به زبان پرتغالی از شیخ طالب حسین الخزرجی،۲۰۱۲: برزیل.
فعالیتهای اجرایی
از مهمترین فعالیت های اجرایی آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ۱. صاحب امتیاز مجله مسایل ایران ۲. صاحب امتیاز و مدیر مسئول و سردبیر مجله فلسفی و تخصصی خردنامه صدرا ۳. رییس انجمن بین‌المللی ملاصدرا ۴. رییس انجمن علمی تاریخ فلسفه ایران ۵. مدیر مسئول مجله فلسفی تخصصی تاریخ فلسفه ۶. رئیس خانه حکمت و فلسفه ایران ۷. عضویت در موسسه گفتگوی بین ادیان ۸. رئیس بنیاد ایران شناسی
تجلیل از کوروش و ایران باستان
آیت الله سیدمحمد خامنه ای تحقیقاتی زیادی درباره حکمت و فلسفه در ایران قبل از اسلام انجام داده است که در قالب کتاب «سیر حکمت در ایران و جهان» منتشر شده است. او پس از تصدی ریاست بنیاد ایران شناسی ، در سخنانی ضمن تجلیل از کوروش گفت:
در ایران قدیم، چه دولتهای آریایی و چه دولتهای بومی ایرانی (مثل ایلامی ها یا کاسپین‌های شمال یا تمدن‌های مانائی و نواحی مرکزی در کاشان و کرمان) همه، پایه‌گذار فرهنگهای غنی و تولید علم و هنر و نوعاً مروج توحید و اخلاق بوده‌اند. مثلاً کورش و فرزندش با جهاد فرهنگی به ظاهر نظامی خود، توحید را در بین‌النهرین و سومر و مصر و آتن (یونان) گسترش دادند و روحانیون آن زمان هم بزرگترین دانشمندان علوم مختلف و فیلسوفان عصر خود بودند.
