آشتی فتح و حماس؛ از طرح تا واقعیت

به گزارش پایگاه عدالت خواهان" به نقل از مهر، در پی درگیری های سال ۲۰۰۷ میان فتح و حماس، فتح از نوار غزه بیروه رانده شد و حماس در ۱۰ سال گذشته کنترل این منطقه را برعهده داشت. درطول این مدت تلاش های این دو گروه برای تفاهم و تشکیل دولت واحد برای اداره نوار غزه و کرانه باختری بی نتیجه مانده است.

جنبش مقاومت اسلامی حماس اخیرا با صدور بیانیه ای اعلام کرد که در راستای حل اختلافات داخلی، کمیته اداری خود در نوار غزه را منحل می کند و با برگزاری انتخابات سراسری در فلسطین موافق است.

فوزی برهوم، سخنگوی جنش حماس در بیانیه ای تاکید کرد که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین باید اقدام فوری برای لغو تمام مصوبات گذشته علیه ساکنان نوار غزه اتخاذ کند.

وی افزود: این درخواست بعد از پاسخ مثبت جنبش حماس به تلاش های مصر و منحل کردن کمیته اداری اش صورت می گیرد. ما از عباس و جنبش فتح می خواهیم تا به دولت رامی الحمد لله اجازه دهد تا به وظایف خود در قبال نوار غزه هر چه سریعتر عمل کند.

نبیل شعث، از رهبران فتح گفته که حماس اولین گام مهم برای پایان دادن به یک دهه اختلاف با دولت خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس را برداشته است.

حازم قاسم در مصاحبه با شبکه تلویزیونی المیادین، درباره اعلام تصمیم جنبش حماس برای انحلال کمیته اداری غزه گفت: این نخستین بار نیست که جنبش حماس گام های مثبتی برای تحقق آشتی بر می دارد. حماس سال ها پیش از حق قانونی خود برای تشکیل دولت چشم پوشی کرد و دولت را به رامی حمدالله واگذار کرد. تشکیل کمیته اداری برای پر کردن خلائی بود که غیبت دولت وفاق ملی ایجاد کرده بود. با توجه به تصمیم حماس برای انحلال این کمیته، دولت وفاق می تواند از امروز به صورت طبیعی فعالیت خود را در نوار غزه از سر بگیرد و به وظایفش در برابر اهالی غزه عمل کند.

قاسم درباره امکان موافقت نکردن جنبش فتح با شرایط مورد نظر جنبش حماس افزود: نباید در این باره بدبین بود. مصر این مسئله را پیگیری می کند و حماس در برابر تلاش های مصر با مسئولیت پذیری کامل عمل کردحماس در برابر تلاش های مصر با مسئولیت پذیری کامل عمل کرد تا آشتی ملی محقق شود و دودستگی فلسطینی ها پایان یابد تا بتوانیم پس از آن آزادسازی سرزمین فلسطین را پیگیری کنیم. حماس پیش شرطی ندارد، اما برای تحقق روند آشتی شرایطی لازم است و باید اتخاذ تصمیمات یکجانبه متوقف شود. بدون شک مسایل مختلف در گفتگوها بین دو طرف بررسی خواهد شد.

وی خاطر نشان کرد: تشکیلات خودگردان باید بپذیرد در برابر این گام بلند حماس، موضع مثبتی اتخاذ کند. اکنون باید دید محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان در پیگیری برای عملی کردن آشتی فلسطین تا چه اندازه جدیت و صداقت دارد.

محمود عباس به شکل تلفنی با اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس که اولین ارتباط تلفنی از حدود یکسال قبل است، گفتگو کرد. نبیل شعث عضو کمیته مرکزی فتح اعلام کرد که رامی الحمدالله قصد دارد به غزه برود و با مسئولان حماس دیدار و گفتگو کند. وی از سال ۲۰۱۵ به غزه نرفته است.

حماس در مارس گذشته کمیته اداری تشکیل داده بود، موضوعی که تشکیلات خودگردان آنرا مغایر با توافق سال ۲۰۱۴ که به موجب آن فتح و حماس درباره تشکیل دولت وفاق ملی به ریاست الحمدالله به توافق رسیده بودند، دانست. چند ماه پس  از توافق ۲۰۱۴ دولت الحمدالله نتوانست به مسئولیت های خود در غزه عمل کند و حماس را متهم به تعطیلی دولت وفاق کرد.

اما ریشه های اختلاف میان حماس و فتح چیست و آیا می توان به تلاش های مربوط به آشتی ملی میان این دو جنبش امیدوار بود؟

در واقع ریشه های اختلاف میان این دو جنبش برخی از آنها تاریخی و برخی به دیدگاه های و تفاوت نگرش دو طرف مربوط می شود.

همانطور که در عرصه تحولات فلسطین شاهد هستیم جنبش فتح به ریاست محمود عباس با مقاومت مسلحانه بیگانه است و اعتقادی به آن ندارد و بیشتر مذاکرات ناموفق سازش را مورد توجه قرار می دهد؛ مذاکراتی که درباره قدس چاره ساز نبوده و  مانعی برای ادامه شهرک سازی رژیم صهیونیستی نشده و مشکل آوارگان فلسطینی را حل نکرده است.

در مقابل جنبش حماس ضمن مخالفت با به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی راه آزادی کامل فلسطین و قدس و حل مشکل آوارگان را به مقاومت و مبارزه با دشمن صهیونیست می داند.

اما درباره اینکه می توان امیدی به آشتی میان فتح و حماس داشت باید به تلاش های ناکام قبلی رجوع کرد. مصر در سال ۲۰۱۱ به عنوان میانجی معاهداتی میان این دو گروه به امضا رساند مبنی بر پایان کشمکش و تشکیل دولتی موقت تا پیش از برپایی انتخابات.

اما به اعتقاد برخی تحلیلگران اوضاع شاید اندکی در حال حاضر با قبل تفاوت کرده باشد. به اعتقاد برخی تحلیلگران این گام حماس نیاز به اراده قوی برای از بین بردن موانعی که وحدت ملی را با چالش روبرو کرده است، نیاز دارد و اینکه تصمیماتی که ضد غزه اتخاذ شده است سریعا برداشته شود و گفتگوهای فراگیر برای اجرای آشتی برگزار شود.

هانی المصری از تحلیلگران امور فلسطین به خبرگزاری صفا گفت: انحلال کمیته اداری گامی شایسته است و پرونده آشتی را به شکل جدی و واقعی باز می کند اما به اراده قوی برای رفع همه موانع که آشتی ملی را با مانع روبرو کرده است، نیاز دارد.

وی افزود: این همچنین به قدرت و جرات نیاز دارد و گامهای محدود در این زمینه کفایت نمی کند زیرا فلسطین به وحدت برای مقابله با چالشها و مخاطرات فراوانی که با آن دست و پنجه نرم می کند نیاز دارد. منافع عالی فوق همه منافع حزبی و گروهی است.

المصری درباره گامهای بعدی بیان کرد: دولت وفاق ملی باید سریعا گامهایی در غزه بردارد و گفتگوهای فلسطینی-فلسطینی جدی برای اجرای عملی آشتی شروع شود. فلسطین هم اکنون نیاز به ایستادگی در برابر متغیرات بین المللی دارد زیرا آمریکا طرحی دارد که باید با آن مقابله کرد. با توجه به محاصره ظالمانه صهیونیستها ضد غزه و یهودی سازی کرانه باختری از سوی صهیونیستها، تحقق وحدت ضروری است و باید سرزمین و آرمان و ملت فلسطین مورد توجه جدی واقع شود.

ناجی شراب استاد علوم سیاسی دانشگاه الازهر غزه نیز گفت: انحلال کمیته اداری گام سیاسی مهمی است و پرونده آشتی را از نو فعال می کند.

وی افزود:حماس با این گام ذکاوت سیاسی خود را نشان داد حماس با این گام ذکاوت سیاسی خود را نشان داد و موفق شد که توپ را در زمین فتح، ریاست و تشکیلات خودگردان بیندازد و بهانه ها فتح را از دست آن خارج کند. و اگر همسویی با این اقدام حماس نشود، حماس به سوی سناریوی دوم یعنی بهبود روابط با مصر و جریان اصلاحات دموکراتیک خواهد رفت.

ناجی شراب بیان کرد: آشتی فقط به انحلال کمیته اداری مربوط نمی شود بلکه عمیق تر از آن است زیرا به گامهای دولت وفاق در غزه ارتباط دارد. حماس به حل همه مشکلات موجود میان طرفین به ویژه پرونده کارکنان اصرار دارد در حالی که فتح آمدن به غزه و سپس پرداختن به مشکلات موجود را مورد توجه قرار می دهد. همه تصمیمات اتخاذ شده ضد غزه باید برداشته شود.

عدنان ابوعامر تحلیلگر سیاسی نیز در این باره گفت: اقدام حماس در انحلال کمیته اداری به درخواست مصر گامی مثبت است اما همچنان چالش های زیادی وجود دارد و سئوال های بی جواب زیادی باقی مانده است.

وی افزود: برخی این اقدام حماس را به نوعی محبت نسبت به مصری ها دانسته اند زیرا حماس می توانست قبلا کمیته اداری را منحل کند.

عبدالمنعم سعید رئیس مرکز مطالعات راهبردی الاهرام مصر در این باره گفت: ببدون وحدت سیاسی فلسطین آنچه «قرارداد قرن» آمریکا نامیده می شود محقق می شوددون وحدت سیاسی فلسطین آنچه «قرارداد قرن» آمریکا نامیده می شود محقق می شو.

اما جزییات توافق میان فتح و حماس به موجب آن حماس کمیته اداری را منحل کرد عبارت است از؛

-دولت وفاق ملی نشستی در غزه با هدف بررسی اوضاع و ارزیابی فراگیر شرایط میدانی برگزار می کند.

-دولت پس از آن گزارش مفصلی در نشست میان فتح  و حماس در قاهره ظرف ۱۰ روز ارائه می دهد و این با مشارکت و نظارت مصر است و همه پرونده های باقیمانده از جمله امنیت، معابر، کارکنان و برق و نیز سازوکارهای تحقق آشتی بر اساس توافق سال ۲۰۰۵ قاهره و توافق آشتی ۲۰۱۱ بررسی می شود.

- پس از آن طرفین بر برگزاری نشست فراگیر دیگری با مشارکت گروههای فلسطینی با هدف بررسی پرونده های مشترک از جمله انتخابات، ریاست و برخی دیگر توافق می کنند.

اما عبدالباری عطوان تحلیلگر معروف جهان عرب در این باره با بد بینی نگاه می کند و می نویسد: علت بدبینی که به توافقات آشتی میان فتح و حماس وجود دارد این است که ما از یک سوراخ بارهای گزیده شده ایم واینکه اعتماد میان طرفین بسیار پایین است.

وی می افزاید: دو طرف از حالت بحران عربی و بین الملی و فلسطین رنج می برند و به دنبال راه خروجی هستند. آنها به برگه قدیمی و بدون افکار جدید روی آورده اند و هدف وقت کشی و خشمگین نکردن مصر که به دنبال راضی کردن دو طرف است، هستند.

عطوان بیان کرد: اوضاع از سال ۲۰۱۱ و توافق آشتی قاهره بسیار فرق کرده است و اطلاعات مصر که بر این پرونده نظارت دااشت فرق کرده است و خالد فوزی جانشین عمر سلیمان شده است. حماس نیز تفاوت کرده و دفتر سیاسی با رهبران با صلابت تر و پراگماتیسم تر شده است. تنها عاملی که فرق نکرده است رهبری فتح و تشکیلات خودگردان فلسطین است که چهره ها همان است و خط مشی همان و رئیس نیز همان است.

عطوان تاکید کرد: حماس از قدرت مانور بیشتری در مقایسه با همتای خود در رام الله برخوردار است. روابط خود را با مصر ترمیم کرده و شکاف بزرگی در دیوار فتح هنگامی که به گفتگو با جریان دحلان روی آورد، گشود. حماس با سرپرستی مصر به تفاهم با دحلان رسید و روابط و ائتلاف با ایران وحزب الله را از سرگرفته است و در آستانه از سرگیری روابط با سوریه است. در مقابل جنبش فتح مرتکب اشتباهات وحشتناک شد و برای مجازات حماسی ها، ساکنان غزه را تحت فشار قرار داد که نتایج آن برای فتح کاملا برعکس بود.

این تحلیلگر می نویسد: مشکل این است که تشکیلات خودگردان با متغیرات عربی و بین المللی بیگانه است و فکر می کند که هنوز قوی است و اوضاع دهه هفتاد را دارد. حماس تاکنون سه بار رهبران و دفتر سیاسی اس را تغییر داده است اما فتح و رهبران پا به سن گذاشته آن بدون تغییر مانده اند.

عطوان در پایان می نویسد: دوست داریم که خوش بین باشیم اما این خوش بینی چند هفته  یا ماه به طول می انجامد؟ سازوکارهای عملی آن چیست؟ شکل دولت جدید چگونه خواهد بود؟ آیا تضمین برای اصلاحات واقعی در همه زمینه ها وجود دارد؟».

به هر حال باید منتظر ماند و مشاهد کرد که روند تحولات آشتی میان دو جنبش فتح و حماس به کدام سمت و سو حرکت می کند و همانطور که تحلیلگران اعلام کرده اند این به جدی بودن طرفین بستگی دارد.

انتهاي پيام/