۲۰۰هزار زن زیر ۴۵ سال، زندگی «مجردی»دارند/ تمایل به «زندگی مجردی» دلیل افزایش تعداد خانوارها

به گزارش پایگاه عدالت خواهان" میان مفهوم «خانواده» و «خانوار» تفاوت وجود دارد؛ به طوری که بر اساس تعاریف علم جمعیت شناسی، بنیان «خانواده» با ازدواج زن و مرد تشکیل می شود؛ این درحالیست که حتی اگر فردی به تنهایی زندگی کند هم یک «خانوار» را تشکیل می دهد.

۲۵ ذی الحجه روز «خانواده» نامگذاری شده و به همین بهانه ایسنا به سراغ بررسی وضعیت خانواده‌ها از ابعاد مخلتف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از نگاه یک جمعیت شناس رفته است که مشروح آن در پی می‌آید:

رشد ۲.۷ درصدی تعداد خانوار های ایرانی
تمایل به «زندگی مجردی »، از دلایل افزایش تعداد خانوارهای کشور

شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس با اشاره به روند رو به رشد تعداد خانوار ها در کشور گفت: براساس گزارش های مرکز آمار ایران، تعداد خانوارهای کشور در سال ۹۰ ، ۲۱ میلیون بوده است، درحالیکه با افزایش ۳ میلیونی این رقم در سال ۹۵، شاهد افزایش این میزان بوده‌ایم.

این جمعیت شناس افزایش تعداد خانوارها در کشور را تنها به دلیل افزایش جمعیت ندانست و در این خصوص عنوان کرد: بر اساس جدیدترین آمارها، رشد تعداد خانوارها در ایران  ۲.۷  در صد است؛ این درحالیست که رشد جمعیت رقمی در حدود ۱.۲۴ درصد را نشان می دهد. این به این معناست که با رسیدن متولدان دهه ۶۰ به سن ازدواج، آمار مرتبط با تشکیل خانواده افزایش داشته است. از سوی دیگر همزمان با افزایش سن ازدواج، بالا رفتن سن و فوت همسر و همچنین افزایش تمایل به «زندگی تجردی » در مجموع تعداد خانوارهای کشور، با رشد رو به رو بوده‌ایم.

این جمعیت شناس یکی دیگر از دلایل افزایش تعداد خانوارها را افزایش تمایل به «زندگی تجردی»  عنوان کرد و توضیح داد: ممکن است فردی در سنین پایین تر، همراه با خانواده اولیه و پدر و مادرش زندگی کند، اما با بالارفتن سن به لحاظ محل زندگی و همچنین وابستگی اقتصادی از آنها جدا شود. در این حالت این افراد یک خانوار جدید را تشکیل می دهند و مشمول آمار جدید خانوار می‌شوند.

کاهش بعد خانوار های ایرانی به ۳.۳ نفر پس از انقلاب

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به تغییرات سبک زندگی و تأثیر آن بر بعد خانوار تصریح کرد: در حال حاضر  بعد خانوار در ایران در سال گذشته، ۳. ۳ نفر است. این درحالیست که پیش از انقلاب اسلامی بعد خانوار بین ۵ تا ۷ نفر بوده است. این رقم اوایل انقلاب با کاهش رو به رو شد و به ۵.۵ نفر رسید.

کاظمی‌پور یکی از دلایل این تغییر را کاهش نرخ موالید عنوان کرد و افزود: از سوی دیگر در گذشته الگوی زیست خانواده‌ها به شکل « گسترده» بود اما اکنون به سمت الگوی «خانواده هسته‌ای» در حرکت است. یعنی در گذشته پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و یا سایر افراد خانواده زن یا مرد مانند خواهران و برادران با آنها زندگی می‌کردند. همچنین در گذشته معمولا افراد الگوی زندگی تکی را انتخاب نمی‌کردند اما امروزه در صورت فوت همسر یا طلاق، افراد در سنین بالاتر زندگی تنهایی را انتخاب می‌کنند.

۴۴ درصد زنان سرپرست خانوار، «تنها» زندگی می‌کنند
۸۷ درصد خانوارهای ایرانی مردسرپرست هستند

کاظمی پور تعداد خانوارهای مرد سرپرست را  نزدیک به ۲۱ میلیون نفر ( ۸۷ درصد از خانوارها) و این آمار در خصوص زنان را ۳ میلیون نفر (حدود ۱۳ درصد) عنوان کرد و افزود: مردان سرپرست خانواری که به شکل تکی زندگی می کنند ۶۹۰ هزار نفر  از ۲۱ میلیون مرد سرپرست خانوار، (۳.۲ درصد) تشکیل می‌دهد اما این رقم در مورد زنان با تفاوت زیادی رو به رو است، چرا که زنان سرپرست خانواری که به «تنهایی» زندگی می کنند یک میلیون و ۳۶۰  هزار نفر  از ۳ میلیون نفر ذکر شده هستند که این رقم حدود ۴۴ درصد می‌شود.

مردان تمایل بیشتری به ازدواج مجدد دارند
۲۰۰ هزار نفر  از زنان زیر ۴۵ سال زندگی «مجردی» دارند

وی در ادامه دلایل کمتر بودن آمار مربوط به زندگی تکی مردان را ناشی از این دانست که مردان معمولا تمایل بیشتری به ازدواج مجدد بعد از جدایی دارند و بعد از طلاق یا فوت همسر  کمتر زندگی خود را به تنهایی ادامه می دهند.

این جمعیت شناس با تفکیک این آمار در دو گروه سنی بالای و زیر ۴۵ سال ادامه داد:  ۱۵ درصد از زنان زیر ۴۵ سال به تنهایی زندگی می کنند؛ اما ۸۵ درصد از باقی مانده این جمعیت به دلایلی مانند طلاق، فوت همسر و یا دخترانی که با افزایش سن در تجرد قطعی به سر می برند، بالای ۴۵ سال سن دارند.

وی با بیان اینکه بیش از ۲۰۰ هزار نفر از  افراد زیر ۴۵ سال « تجرد زیستی » دارند اظهار کرد: این رقم بیشتر شامل زنان و مردانی است که مطلقه هستند و یا جوانانی که به دلیل کار یا تحصیل از محل زندگی خانوادگی خود جدا شده اند و در شهر یا مکانی دیگر سکونت دارند.

پنجره جمعیتی ایران؛ فرصت یا تهدید
اشتغال کمتر زنان فرصت شکوفایی اقتصادی را کاهش می دهد

کاظمی پور با اشاره به تراکم جمعیت در بخش میانی هرم سنی جمعیت در ایران گفت: هرم سنی جمعیت در ایران اصطلاحا « خمره ای» است. یعنی قاعده این هرم به دلیل کاهش باروری و بخش بالایی آن هم به دلیل کاهش مرگ و میر جمع تر هستند و بخش میانی نیز به دلیل تراکم جمعیت جوان، از تراکم بیشتری برخوردار است.

۲۵ درصد جمعیت مردان نتوانسته‌اند اشتغال کامل داشته باشند
۷۰ درصد ایرانیان ۱۵ تا ۶۵ سال دارند

وی با اشاره به شرایطی که به آن « پنجره جمعیتی» گفته می شود ادامه داد: در این حالت ۷۰ درصد از جمعیت ایران در سنین ۱۵ تا ۶۵ سال و ۲۳ درصد نیز در سنین زیر ۱۵ سال قرار دارند. باقی مانده جمعیت نیز که در بالای ۶۵ سال سن دارند نزدیک به ۶ یا ۷ درصد از جمعیت را شامل شده اند. زمانیکه بیش از دو سوم جمعیت در سنین کار و فعالیت اقتصادی باشند و در اشتغال کامل به سر ببرند شرایطی برای کشور فراهم می شود که می تواند به شکوفایی اقتصادی برسد.

وی با انتقاد از نبود توجه کافی به شرایط پنجره جمعیتی اظهار کرد: اما در حال حاضر با توجه به اینکه نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می دهند و این گروه نیز به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادی نتوانسته اند در شرایط اشتغال کامل قرار بگیرند، این فرصت تبدیل به تهدیدی برای جامعه شده است. این درحالیست که حتی ۲۵ درصد جمعیت مردان نیز موفق نشده اند اشتغال کامل داشته باشند.

میانگین سنی افراد در ازدواج حدود ۴ سال افزایش یافته است

این جمعیت شناس با اشاره به اینکه در سال های بعد از انقلاب میانگین سنی افراد در ازدواج نزدیک به ۴ سال افزایش یافته است تصریح کرد: در سال ۹۵ میانگین سنی مردان در ازدواج ۲۸.۸ و  و زنان ۲۴ سال بوده است. این درحالی است که نزدیک به ۴۰ سال گذشته این میانگین برای مردان ۲۴.۵ و زنان ۲۴ سال بوده است.

وی با اشاره به دلایل افزایش سن ازدواج در دختران و پسران تصریح کرد: این مساله به دنبال تغییرات فرهنگی، توسعه شهرنشینی، تغییر کیفیت زندگی و افزایش تمایل به زندگی مجردی و در مواردی ازدواج سفید ایجاد شده است.

کاظمی پور در ادامه به حضور سالمندان در بعد خانوار ایرانی اشاره کرد و گفت: نزدیک به ۵ میلیون نفر از جمعیت ایرانی را سالمندان بالای ۶۵ سال تشکیل می دهند؛ همچنین۱۳ درصد از جمعیت ۲۱ میلیونی مردان سرپرست خانوار، بالای ۶۵ سال سن دارند و این نشان دهنده تعداد خانواده هایی است که در کنار خود سالمندی را دارند.

زندگی ماشینی اعضای خانواده را با وجود نزدیکی فیزیکی از یکدیگر دور کرده است
نوع جدید روابط خانوادگی عصر حاضر با شرایط اجتماعی جدید سنخیت بیشتری دارد

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه به تغییر الگوی اقتصادی خانواده ها در گذر زمان اشاره کرد و گفت: در گذشته همچنین الگوی زندگی کشاورزی بود که شیوه معاش اصلی در کشور محسوب می شد، الگوی اقتصادی «اشتغال خانوادگی» را تقویت می کرد. اما امروزه جوان‌ترها سالیان درازی را مشغول تحصیل هستند و در نهایت نیز با تخصصی شدن مشاغل، به انتخاب شغلی متفاوت از شغل پدری خود روی می آورند و در نتیجه می توان گفت محل کار از محل زندگی افراد جدا شده است.

کاظمی با انتقاد از تغییرات فرهنگی خانواده‌ها تصریح کرد: در حال حاضر الگوی زیست جمعی خانواده ها با تغییر مواجه شده است. این به آن معناست که  تعامل اجتماعی و فرهنگی اعضای خانواده کاهش یافته است. ورود فضای مجازی به داخل خانواده ها نیز در این تغییر تاثیرگذار بوده است و همانطور که می بینیم اعضای خانواده علی رغم حضور فیزیکی در کنار یکدیگر بیشتر سرگرم استفاده از تلفن های همراه هستند.

وی در ادامه به رواج الگوی ارتباط یک طرفه در خانه و خانواده اشاره کرد و افزود: حتی در فعالیت جمعی مانند تماشای تلویزیون تمام اعضای خانواده به شکل یک طرفه مشغول دریافت اطلاعات از این رسانه جمعی هستند و با یکدیگر گفتگو نمی کنند. در نتیجه خانواده از محلی برای به اشتراک گذاشتن ابعاد مختلف زندگی اعضای خود فاصله گرفته است. در واقع زندگی ماشینی باعث شده است تا اعضای خانواده با وجود نزدیکی فیزیکی از یکدیگر دور باشند.

این جمعیت‌شناس ادامه با اشاره به تغییر ساختار روابط در الگوی خانوادگی جدید اظهار کرد: به دنبال تغییرات سبک زندگی نوع ساختار روابط نیز تغییر می کند. در نتیجه مقایسه روابط خانوادگی و بین نسلی گذشته و عصر حاضر نمی تواند درست باشد. برای مثال گاهی گفته می شود نوع روابط بزرگترها و کوچک‌تر ها در گذشته توام با احترام بیشتری بوده است. اما در حقیقت باید پذیرفت که ساختارهای جدید الزامات جدیدی را نیز به همراه می آورد و نسل جدید دیگر پذیرای روابط توام با تحکم نخواهد بود. بهتر است بگوییم نوع جدید روابط خانوادگی عصر حاضر با شرایط اجتماعی جدید سنخیت بیشتری دارد.

وی در ادامه به ضرورت شکل گیری روابط همراه با تعامل و گفتگو بین نسل‌ها تاکید کرد و گفت: باید تلاش کرد همراه با تغییرات زندگی خانوادگی، الگوی روابط خانوادگی را به سمت احترام و صمیمیت بیشتر هدایت کنیم و از خانواده ها بخواهیم تا روابط دوستانه‌تری را بین اعضای خود برقرار کنند./ایسنا

انتهای پیام/