تفریح سالم، بخشی از سبک زندگی مسلمانان به شمار می رود چرا که تفریح سالم از عوامل تامین کننده سلامتی آدمی است که انسان را در تقویت و انجام دیگر امور دینی و زندگی یاری می رساند. سبک زندگي به آداب، مهارت‌ها و فرهنگ زندگي باز مي‌گردد.انسان‌ها آن گونه که مي‌انديشند و اعتقاد دارند رفتار مي‌کنند و سبک زندگي همان روش هايي است که براي رسيدن به اهداف در زندگي اتخاذ مي شود.
در حقیقت تفریح به خودی خود هدف نیست ، تفریح آنگاه پسندیده است كه با انگیزه تجدید قوا، و بدست آوردن نشاط براى فعالیت و تلاش صورت بگیرد، اگر تفریح هدف و غایت قرار گیرد، در حقیقت همان لهو و لعبى است كه در اسلام بسیار مذموم و ناپسند است.
تفریح سالم، غذا و مسكن نیازهای واقعی هستند
نیازهای واقعی؛ به نیازهایی اطلاق می گردد که انسان برای رشد جسمی، ذهنی و روحی به آنها احتیاج دارد. تفریح سالم، غذا و مسكن نیازهای واقعی هستند، اما تفکر غلطِ تفریح با مواد مخدر، فرهنگ غلطی است که فقط سرمایه آدمی یعنی سلامتی او را هدر می‌دهد و هرگز انسان به واسطه این تفریح ناپسند به شادابی ای که مد نظر اسلام است دست نخواهد یافت.
امام علی (ع) در تفسیر آیه « لا تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُنیا» (سوره قصص آیه77 7 )می فرمایند: سلامتی، توانایی، فراغت، جوانی، نشاط، بی نیازی و ثروت خود را فراموش نکن و با بهره گیری[ سالم] از آنها در پی آخرت باش .(الدعوات، ص122)
امیر المؤمنان(ع) می فرمایند: اوقات سرور و شادمانی فرصت مناسبی برای طراوت روح و جان است. (غررالحکم، ص319) نیز می فرمایند: سرور و شادمانی مایه انبساط روان و افزایش طراوت است.(غررالحکم، ص319)
اسلام چه تفریحاتی را سالم و سودمند می داند؟
اسلام تفریحاتی را سالم و سودمند می داند که هیچگونه زیانی برای جسم، روح و فکر یک مسلمان نداشته باشد. یعنی اینکه: در چهارچوب قوانین شرع(واجب، حرام، مباح، مکروه و مستحب) باشد. تعادل در آن مهم است( نه افراط و نه تفریط).فواید عقلی(تکامل و رشد شخصیت اسلامی و انسانی)، جسمی(نشاط و شادابی) و روحی(شجاعت) داشته باشد. بعد اجتماعی در آن لحاظ شود. هر تفریحی که باعث خفت و سبکی عقل شود، حرام است( مانند شرب خمر، مواد مخدر، قمار و موسیقی مبتذل).
امام صادق (ع) می فرمایند: اسراف در اموری است که مال را تباه کند و به بدن زیان رساند.(الکافی،ج4، ص53) در این روایت زیان رساندن به بدن از مصادیق اسراف به شمار می رفته که از گناهان بزرگ است.
متاسفانه امروزه پرداختن به تفريحات جزء سبد هزينه خانواده‌هاي ما نيست و اولويت اول در سبد هزينه خانوار تعيين مايحتاج و نيازهاي اوليه خانواده است، با توجه به هزینه های بالایی که باید صرف تفریح سالم و متنوع در مراکز تفریحی نمود، بنابراين خانواده ها ترجيح مي‌دهند زماني را براي تفريح بگذارند که امکان مالي آن را داشته باشند، اين در حالي‌است که براي روي آوردن خانواده‌ها و جوانان به تفريح سالم بايد امکانات تفريحي با هزينه کم يا به صورت رايگان در اختيار آنان قرار گيرد.
روند صعودی واردات توتون قلیان
متاسفانه چند سالی است که گرایش به استفاده از قلیان در میان نوجوانان و جوانان دختر و پسر در کشور افزایش چشمگیری یافته است. آماری که گمرک ایران در این باره منتشر کرده است نشان از روند صعودی واردات توتون قلیان به ایران از سال89 به بعد دارد. واردات توتون قلیان در سال های 87 و 88 با افت قابل ملاحظه ای روبه رو بوده است. اما اوضاع در سال های 84 تا 86 به گونه ای دیگری بوده است. در این سال ها روند واردات توتون میوه ای به شدت شاهد رشد بوده است. آمار تکان دهنده گویای این موضوع است که رقم دلاری واردات توتون میوه ای، از حدود 2.1 میلیون دلار در سال 1380 به نزدیک 13 میلیون دلار در سال 1391 رسیده است. یعنی طی 11 سال، واردات کالایی مانند توتون میوه ای، حدود 520 درصد رشد کرده است. که البته نشان می دهد که میل مردم همزمان با رشد نجومی این کالا افزایش پیدا کرده است.
این ماده مخدر به عنوان یک تفریح کم هزینه در میان جوانان رایج شده است و در بسیاری از بوستان ها و مراکز تفریحی جزو منو رستوران ها می باشد و تاسف بارتر آنکه در میان بسیاری از خانواده ها نیز هرگز یک ابزار مخدر و زیان آور به شمار نمی رود.
طبق آمار، قیمت تمام شده یک قلیان چه در قهوه خانه یا سفره خانه و حتی در مکان های لوکس و امروزی یا سنتی و قدیمی، در جنوبی ترین نقطه شهر و یا بالای شهر ، برای صاحب قهوه خانه یا سفره خانه هیچ فرقی نمی کند و بیشتر از 1500 تومان نمی باشد. اما صاحبان این قلیان ها هزینه اصلی را با قرار دادن سرویسی در کنار قلیان ها به مشتریان عرضه می کنند تا استفاده از این ماده مخدر برای آنان لذت بخش تر باشد. این سرویس شامل آجیل ، میوه ، نبات و خرما است که هر چقدر سنگین تر و شکیل تر باشد، گرانتر هم هست. با احتساب این ترفند، در بعضی از سفره خانه ها قیمت یک قلیان بین 3 تا 6 هزار تومان است و در بعضی دیگر این قیمت ها تا مرز 250 هزار تومان نیز می رسد.درآمدهای این چنینی برای تنها یک سرویس قلیان واقعا وسوسه کننده است.
بنده با ایجاد محدودیت برای قلیان کشیدن خانم ها، مخالفم
و متاسفانه به دلیل نبود کوچکترین محدودیت در مصرف قلیان و مراکز فروش عرضه کننده آن ، سن مصرف کنندگان استفاده از قلیان هر روز پایین تر می آید و این زنگ خطری است برای سلامتی جوانان که باید امکانات کافی، کم هزینه و نشاط آور برای آنان فراهم آید تا به سمت این هیجانات زیان آور و کم هزینه گرایش پیدا نکنند. اما متاسفانه برخی از صاحب نظران به جای هدایت جوانان، با بیان نظرات خود که سمت و سویی مخالف اهداف و سبک زندگی اسلامی دارد باعث انحراف افکار عمومی می شوند.
"جناب آقای نجفی" که از سوی دولت تدبیر و امید به عنوان وزیر آموزش و پرورش معرفی گردیده بود و خوشبختانه از سوی مجلس موفق به دریافت رأی اعتماد نگردید، در اظهاراتی تاسف بر انگیز می گوید "ببینید چقدر امکان تحرک، تفریح و حتی نفس کشیدن! برای مردم باقی گذاشته ایم؟ بنده موافق قلیانم، اما در محیط های مشخص و با استانداردهای کافی. بنده با ایجاد محدودیت برای قلیان کشیدن خانم ها، مخالفم. حالا بنده با همسرم یا دخترم رفتیم قلیان بکشیم، دو پک هم آن ها بزنند، چه مشکلی دارد؟ می دانم خیلی ها با حرف های من مخالف هستند، اما ببینیم مجموع محدودیت ها قابل دفاع هستند؟ اگر نبود، بدانیم بعضی محدودیت ها را زیاد به مردم تحمیل می کنیم و در تصمیمات، تردید کنیم".
این در حالی است که به اعتقاد جامعه شناسان، قبح استعمال دخانیات در میان اقشار جامعه به خصوص در میان جوانان و حتی بانوان شکسته شده، به همین دلیل است که قلیان می‌تواند زمین ساز مصرف دیگر مواد دخانی باشد، در واقع در سایه قلیان کشیدن مجاز و عادی کردن مصرف مواد دخانی در جوانان که در آنها ایجاد نیاز شدید به نیکوتین می‌کند، امکان آسیب‌های اجتماعی بزرگتر نیز بروز پیدا می‌کند.
مهم‌ترین علت گرایش نوجوانان به قلیان
کارشناسان معتقدند که مهم‌ترین علت گرایش نوجوانان به قلیان نبود شادی و تفریح در جامعه و عدم ارائه جایگزین‌های مناسب از سوی خانواده‌ها، عدم کنترل و نظارت والدین، سرخوردگی جوانان و خانواده‌های بدسرپرست، فشار گروه همسالان، عدم موفقیت تحصیلی و تامین نشدن نیازهای عاطفی است، بطوری که 59 درصد آنها به دلیل تفریح و سرگرمی و نیز کسب لذت به مصرف سیگار و قلیان روی آورده‌اند و بقیه نیز به دلایلی نظیر کنجکاوی، الگوبرداری از افراد ناشناس و تقلید از دوستان است که با توجه به این دلایل اهمیت فرهنگ سازی درست این مهم از سوی آموزش و پرورش، آموزش عالی و نیز رسانه ملی را در این زمینه بیش از پیش نشان می‌دهد.چرا که بسیاری از گرایشات به دلیل نبود آگاهی خانواده ها است که این جهل به فرزندان آنان هم منتقل می گردد.
نیازسنجی سازمان های فرهنگی و فراهم کردن تفریحات سالم و شایسته جوانان مسلمان ایرانی
نکته مهم ديگر در بحث تفريحات سالم توجه به روحيات و نياز هاي نوجوانان و جوانان است.هر مرحله از زندگي و هر رده سني تفريح خاص خود را مي‌طلبد و با توجه به اينکه خصلت انسان‌ها همواره زياده خواهي و برتر خواهي است بايد بتوان خواسته‌هاي جوانان و نوجوانان را مديريت کرد و تفريحات سالم متناسب با گروه سني شان را به آنان معرفي کرد.بايد زمينه‌هاي تفريح کردن در جامعه و محيط فراهم باشد و محرک‌هاي بيروني، تشويق پدر و مادر، اعتماد به فرزندان و ايجاد فرصت براي جوانان از زمينه‌هاي تفريح کردن در جامعه‌اند و تنها کافي است تا نظارت توسط خانواده‌ها و مديران و مسئولان انجام گيرد.
تفريحات بايد تا حد امکان متنوع باشند تا پس از يک دوره زماني، زدگي را در فرد ايجاد نکنند و همواره تازگي خود را حفظ نمايند و بدون شک این امکانات می تواند از سوی شهرداری ها، سازمان ورزش و جوانان تامین گردد. که البته نیازمند مدیریتی جهادی دارد تا با توانمندی بتواند نیازها را شناسایی و تقسیم بندی کند.
- به عنوان مثال تدارک اردوهای یک روزه تفریحی توسط شهرداری که در این اردوها می توان بخش کوتاهی از آن را به بیان مباحث تربیتی جذاب اختصاص داد.
- فراهم نمودن مکان های تفریحی با امکانات و تجهیزات ورزشی به صورت انفرادی و یا گروهی که ارگان های گوناگون آموزش و پرورش، شهرداری ها و سازمان جوانان با همکاری یکدیگر و با توجه به امکانات و بودجه هایی که دارند جوانان و نوجوانان را در این مراکز با مدیریت یکی از ارگان ها در طول فصل تابستان اداره کرده و گروه های سنی مختلف را به صورت هفته ای، ماهانه و یا فصلی ثبت نام و سازمان دهی کنند و در کنار فعالیت های ورزشی، از جوانان تاثیرگذار دینی و علمی دعوت کنند تا با جوانان و نوجوانان در این فضاهای فرهنگی ارتباط برقرار کنند، تا به صورت غیر مستقیم با یک الگوی مناسب آشنا شوند و از سبک زندگی او تاثیر بگیرند.
- گسترش خانه ورزش که در برخی از مناطق از سوی شهرداری به بهره برداری رسیده است ، این مکان سالم در تمام نقاط کشور به عنوان مراکز ورزشی کم هزینه اما با کیفیت و متنوع ایجاد گردد،کمبود مکان های ورزشی در بسیاری از مناطق تهران و دیگر شهرها احساس می شود.
- اختصاص دادن زمان هایی خاص در بوستان های شهر به برگزاری مسابقات ورزشی انفرادی و گروهی مانند فوتبال ، والیبال، بسکتبال و یا شطرنج برای رده ای مختلف سنی دختر و پسر و اهداء جوایزی فرهنگی و ورزشی به برندگان این مسابقات برای ترغیب بیشتر افراد .
- برگزاری کلاس ها و کارگاه های آموزشی برای خانواده از سوی وزارت آموزش و پرورش ، تا بدین وسیله آنان را از خطرات این ماده مخدر آگاه نمایند و در ضمن در این کلاس ها به تبلیغ فعالیت های فرهنگی- ورزشی خود و آشنا نمودن آنان با تفریحات سالم نیز بپردازند.
نیاز به تفریح طبیعی و فطری است
از مسائل مهم زندگی ، تفریح است. نیاز به تفریح طبیعی و فطری است و باید در تمام دوران عمر برآورده شود و برآورده شدن آن برای مردم لذت بخش و نشاط آور است. هر چه كارها و فعالیت های اجتماعی ، تلاش های تحصیلی بیشتر باشد، احتیاج به تفریح شدیدتر احساس می شود. كه آدمی نیروی تازه همراه با نشاطی نوین به دست می آورد و آمادگی بیشتری برای كار و فعالیت به دست می آورد. بی توجهی به این مسئله مهم و حیاتی ، خطرات زیادی را به همراه خواهد آورد زیرا اگر وسائل تفریح سالم به قدر احتیاج در دسترس مردم نباشد، اكثر مردم به نام تفریح به راه های زیانبار: مانند قلیان و دیگر مواد مخدر كشانده می شوند.
امید است مراکز فرهنگی، با مدیریت خود در بحث بودجه و نیازسنجی روحی ، فکری و فرهنگی اقشار مختلف جامعه، بتوانند با فرهنگ سازی، آگاه سازی و جایگزین کردن تفریحات سالم و متنوع ، قلیان و دیگر مواد مخدر را از میان تفریحات ناسالم و خطرناک جوانان و نوجوانان خارج کنند.
