"با نزدیک شدن به انتخابات مجلس دهم و مجلس خبرگان رهبری، ائتلاف ها و نام های جدیدی از اردوگاه های سیاسی به گوش می رسد و گاهی این نام ها خود محلی برای اختلاف می شود تا اینکه باعث اجماع نظرات شوند. با این حال اصلاح طلبان از سال گذشته، فعالیت های انتخاباتی خود را افزایش داده اند و برخلاف آنچه که در ابتدا نشانه های از ائتلاف و وحدت میان خود بروز دادند اما به مرور زمان اختلافات شدید، جای خود را به امیدهای اولیه داده است.
زمانی که پای قدرت و تکیه زدن به صندلی بهارستان در میان باشد و اصلاح طلبان، چندین دوره در حسرت آن به سر برده باشند، بسیار بعید به نظر می رسید که فداکاری و کنار کشیدن از رقابت برای ورود عده ای خاص وارد فاز عملیتاتی شود. هر چند آنها سعی می کنند، اختلافات را به گونه ای لاپوشانی کنند و به جریان رقیب پاس دهند، ولی با این وجود، آنچه در واقعیت در حال وقوع است، چندان با آمال ها تطابقی ندارد.
در دو ماه اخیر به ویژه، شخصیت ها و گروه های اصلاح طلب، اوج اختلافات خود را در ارائه لیست های مشترک، ائتلاف ها و سرلیستی نشان داده اند. روزی نام عارف برسر زبان هاست، روز دیگر، نام اصولگرایانی چون ناطق نوری و علی لاریجانی. آشفتگی به حدی رسیده که برخی از اصلاح طلبان دست به تکفیر هم طیفی ها خود می زنند و بیشترین شانس پیروزی را تنها برای گزینه های خود قائل هستند.
حزب کارگزاران سازندگی در مسیر دیگر
اما جدی ترین انشقاق احتمالی در اردوگاه اصلاح طلبان مربوط به کارگزاران سازندگی خواهد بود. این حزب نشان داده زمانیکه احتمال کسب قدرت از طریق دیگری امکان پذیر باشد، از اصلاح طلبان دل می کند. جبهه اصلاحات قصد دارد تا سکان هدایت کشتی خود را به دست یکی از جنس خود بسپارد و نام محمدرضا عارف بر سر زبان آنهاست. محمدرضا عارف کسی است که در انتخابات 92 با فداکاری از رقابت های ریاست جمهوری کنار کشید تا حسن روحانی وابسته به جناح راست و نزدیک به هاشمی رفسنجانی، پیروز شود.
اما بار دیگر، نام محمدرضا عارف محل اختلاف شده و برخی با سپردن سکان به دست او مخالفت کرده اند. اظهارنظرهای آنها مبتنی بر این اصل است که هدف تشکیل مجلسی میانه رو است و مهم نیست اگر فردی اصولگرا سر لیست اصلاح طلبان در مجلس شود.
صادق زیباکلام که بارها از ناطق نوری برای پذیرش سرلیستی اصلاح طلبان دعوت کرده در مصاحبه ای با روزنامه روزان در 28 شهریور، با بیان اینکه کارگزاران سازندگی، گزینه های خاص خود را دارند و ممکن است محسن هاشمی یا فاطمه هاشمی سرلیست آنها شود گفته بود: قطعا کارگزاران با عارف همراهی نمی‌کنند و برخی از اصلاح طلبان هم حاضر به همکاری با کارگزاران نخواهند شد این مسئله طبیعی است و بنا نیست نظر همه اصلاح طلبان یکی باشد به همین دلیل هم است که بنده همیشه از ائتلاف صحبت می‌کنم و معتقد به رهبری دست جمعی اصلاح طلبان هستم.رهبری که اگر آقای هاشمی رفسنجانی یا رئیس دولت اصلاحات نباشد معنا ندارد بنابراین باید برای انسجام با اتحاد پیش برویم لذا کارگزاران و دکتر عارف باید نظر جمع را بپذیرند و همه از رهبری اصلاح طلبان حرف شنوی داشته باشیم.
اگرچه محمدرضا عارف امید دارد که به عنوان سرلیست اصلاح طلبان وارد انتخابات مجلس دهم شود اما برخی از بزرگان این طیف گویا نظر دیگری دارند به طوری که یکی از همین چهره های شاخص اصلاح طلب در گفتگویی با خبرگزاری آریا گفته بودکه بزرگان اصلاح طلب موافق سرلیست شدن محمدرضا عارف نیستند.وی که نخواسته بود نامش فاش شود تاکید داشت آقای عارف یکی ازچهره های شاخص اصلاح طلب است و به برخی از استان ها هم برای سخنرانی سفر کرده است و برای شرکت در انتخابات اعلام آمادگی کرده اند. نباید فراموش کرد که آقای عارف شخصیت با گذشتی است که در انتخابات 92به نفع آقای روحانی کنار رفت و کنار رفتن ایشان در پیروزی آقای روحانی بسیار موثر بود اما بسیاری از بزرگان و عقلای اصلاحات نظرشان این است که ریاست مجلس آینده در اختیار گزینه دیگری باشد ضمن اینکه ما برای همه احترام قائلیم و نمی دانیم چه پیش خواهد آمد اما ما همیشه طرفدار تعادل و اعتدال هستیم و راهی در پیش می گیریم که حوادث گذشته پیش نیاید.
هر چند اختلافات بر سر سرلیستی و ریاست مجلس دهم بالا گرفته و حتی نام علی لاریجانی به وسط آمده، اما اختلافات تنها به این بخش از فعالیت های انتخاباتی اصلاح طلبان محدود نماند و مناقشه در مورد افرادی که باید در حوزه های مختلف نامزد شود نیز بالا گرفته است. در این موضوع نیز کارگزاران نظری متفاوت با اصلاح طلبان دارند و آنها خواهان حضور افرادی هستند که علاوه بر توان عبور از فیلترها، شانس رای بیشتری نیز داشته باشد و به همین از اصلاح طلبان می خواهند افراد خود را در برخی از حوزه ها وارد رقابت ها نکنند تا شانس رای معتدل ها بالا رود.
به این صورت، کارگزاران که نزدیکی بیشتری به دولت یازدهم دارند، می توانند گزینه های مدنظر خود را در هماهنگی با دولت، وارد کارزار رقابت ها کنند و همچنین از پتانسیل نیروهای اجتماعی جبهه اصلاح طلب به نفع خود بهره ببرند. در این بین قدرت لابی آنها با هاشمی رفسنجانی به کارگزاران این امتیاز را می دهد تا چانه زنی آنها در لیست ها و ائتلاف ها بالا رود و از نفوذ هاشمی در دولت و میان اصلاح طلبان به نفع خود استفاده کنند.
در میان این کارزار، نام هاشمی ها نیز پررنگ شده و فرزندان هاشمی رفسنجانی نیز اعلام آمادگی کرده اند. محسن و فاطمه هاشمی به صورت جدی از آمادگی خود برای انتخابات مجلس گفته اند که این حضور می تواند به عنوان سهمیه کارگزاران در لیست های مربوط به اصلاح طلبان در نظر گرفته شود. هر چند محسن و فاطمه هاشمی عنوان کرده اند به صورت مستقل حاضر خواهند شد اما غلامعلی دهقان سخنگوی حزب اعتدال و توسعه عنوان کرده از فاطمه هاشمی برای سرلیست خود در انتخابات مجلس استفاده خواهند کرد. حزب اعتدال و توسعه، حزبی است که نوبخت، سخنگوی دولت در آن حضور دارد.
دولت به سمت میانه روها یا اصلاح طلبان غش می کند؟
با وجود اختلافات عدیده در میان اصلاح طلبان، آنها با چالش دیگری در رسیدن به وحدت رویه با حامیان دولت و میانه رو ها روبه رو هستند. روز یکشنبه اعلام شد شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان تشکیل و دکتر محمدرضا عارف به ریاست این شورا انتخاب شد. همچنین موسوی لاری و موسوی تبریزی به عنوان نواب رئیس و کولایی و فخاری به عنوان منشی‌های شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان انتخاب شدند. این حرکت هر چند برای عارف می تواند رو به جلو باشد اما در اصل اختلاف ها پس از اجماع بخشی از اصلاح طلبان بر روی وی بالا خواهد گرفت.
در حالیکه کماکان بر سر لیست ها و سرلیست ها اختلاف ها باقی مانده، تمرکز بخش هایی از اصلاح طلبان بر عارف، انشعاب ها در آستانه انتخاب ها را افزایش خواهد داد. هر چند احتمال این فرضیه نیز وجود دارد که همچون انتخابات 92، پس از آنکه محمدرضا عارف بخش قابل توجهی از نیروهای اجتماعی را به نفع خود بسیج کرد و در نهایت مجبور به کنارگیری گردید، در این انتخابات نیز، تا روزهای آخر وی به عنوان سکان دار انتخابات مجلس، آرای افکار عمومی را بسیج کند اما در نهایت موج ایجاد شده با دستور از بالا (یعنی بزرگان اصلاح طلب و کارگزاران) به سمت لیست خاصی هدایت شود که تا پیش از آن مورد اجماع کامل در میان اصلاح طلبان نبود.
بدین صورت حتی با حضور محمدرضا عارف در مجلس بعدی، ترکیب وارد شده به مجلس، به ریاست او رضایت ندهد و بر گزینه مورد توافق دولت و نیرهای حامیش گرایش داشته باشند. احتمال این فرضیات با توجه به تجربیات گذشته و اظهارات کنونی کنشگران اصلاح طلب و میانه رو، بسیار بالاست. دولت یازدهم در خط مشی خود نشان داده که مایل با همکاری با مجلسی است که از طیف های میانه رو اصلاح طلب و اصولگرا تشکیل شده باشد. نزدیکترین گروه های نزدیک به این رویه منتسب به کارگزاران، حزب اعتدال و توسعه و برخی از شخصیت های اصولگرای مدنظر دولت است. در این میان اصلاح طلبان تنها بخش کوچکی از لیست ها را می توانند به خود اختصاص دهند و حتی ممکن است برای ایجاد ائتلاف و اجماع، مجبور به قبول اصولگرایان در لیست های خود شوند.
این رویه تا کنون با مقاومت اصلاح طلبان روبه رو شده و به همین خاطر است که در اظهارات خود با سرلیستی ناطق نوری یا علی لاریجانی مخالفت می کنند و تنها عارف را دارای ویژگی های سرلیستی و ریاست مجلس دهم می دانند. به گمان آنها سرلیست شدن عارف، این قدرت را به آنها می دهد تا نامزدهای مورد نظر خود را در لیست های مشترک بیشتر جای دهند.
تجربه حذف عارف از رقابت های سال 92 و پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، تجربه ای شیرینی برای طیف های اصلاح طلب در آن زمان بود. اما تجربه نشان داده که پس از هر پیروزی در انتخابات برای دوره بعدی اختلافات شدت می گیرد و جریان پیروز دچار انشقاق و انشعاب می شود. دولت حسن روحانی که بنابر ذات شعارهای خود، سرمایه اجتماعی اش را از جریان های مختلفی وامدار است اما در دو سال اخیر به نظر می رسد به نقطه ای از اعتماد به نفس رسیده باشد که استقلال رای بیشتری احساس کند و بتواند خود نیز جریان ساز باشد. بی نیاز دیدن خود نسبت به اصلاح طلبان، آنها را به سمت نیروهای حامی خود با خلوص بیشتر مانند کارگزاران هل خواهد داد و قدرت چانه زنی را از اصلاح طلبان بر سر لیست ها و ترکیب آن خواهد گرفت.
از این رو اصلاح طلبان ممکن است به کسب حداقل ها رضایت دهند و بین گزینه های حداکثری و حداقلی، به دومی رای دهند. اما تجربه این انتخابات با انتخابات 92 می تواند به سبب تعدد نیروهای دخیل و نامزدها متفاوت باشد. اصلاح طلبان یا باید قید ائتلاف با میانه روها و حامیان دولت را بزنند و به صورت مستقل لیست بدهند یا باید از نیروهای مدنظر خود عبور کرده و بر لیست مورد قبول حامیان دولت رضایت دهند و حتی در صورت لزوم، از عارف بخواهند بار دیگر فداکاری کنند و بر روی گزینه ای مانند ناطق، لاریجانی و حتی محسن هاشمی و محمدعلی نجفی اجماع کنند.
