شعار از بین بردن فقر مطلق در ایران توسط حسن روحانی، ادعایی بود که در زمان انتخابات بیان شد ولی برنامه عملی برای سنجش اقدامات دولت در دسترس نیست.
به گزارش پایگاه عدالت خواهان" در 22 اردیبهشت 96، رئیس جمهور برنامه اقتصادی خود را در قالب بیانیه ای اعلام کرد که محور اصلی آن نیز رفع مشکلات بیکاران، فقرا و روستاییان بود. یکی از چارچوب های اصلی این بیانیه رفع فقر مطلق بود که گزاره هایی را برای اجرایی شدن چنین ایده ای در بیانیه لیست کرده بودند. " تحقق عدالت درآمدی و زدودن چهره فقر از کشور"، "توانمندسازی روستایان"، "طرح کاروزی"، "طرح اصلاح ساختار سهام عدالت"، " اعمال حمایت مالیاتی از کارمندان دولت و بخش خصوصی" بخش های از برنامه دولت برای از بین بردن فقر مطلق بود.
در حین مناظرات نیز جهانگیری و روحانی وعده از بین بردن فقر مطلق را تا 1400 دادند و رئیس جمهور منتخب در اولین کنفرانس خبری خود بعد از انتخابات بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد: «هدف ما این است که فقر مطلق را تا پایان دولت دوازدهم در سال 1400 از بین ببریم. آنچه گفتیم بر مبنای نظر کارشناسی، برنامه‌ای بوده که به مجلس دادیم و کتاب برنامه دولت دوازدهم بوده است و بر همین مبنا تلاش خواهیم کرد.»
در همین حال تعریف دقیقی از فقر مطلق در ایران وجود ندارد. امری که رئیس کمیته امداد به آن اذعان کرده است. فتاح عنوان کرده: «بسیار مطلوب است دولت موفق به تحقق این شعار شود اما جامعه چهار میلیون و 500 هزار نفری کمیته امداد دارای فقر مطلق هستند. من بسیار مطالعه کردم، تعیین تعریفی از فقر مطلق در کشور بسیار سخت شده است چون اگر بخواهیم تعریف دقیقی ارائه کنیم همراه با بار سیاسی خواهد بود. آیا مسئولان تحمل چنین موضوعی را دارند؟»
رئیس کمیته امداد البته تعداد کسانی را که در خط فقر مطلق به سر می برند بسیار بیشتر تخمین زده است. وی با اشاره به این گفته دکتر نهاوندیان مبنی بر اینکه هم‌اکنون 1,5 دهک جامعه - 10 تا 12 میلیون نفر- در فقر مطلق به سر می برند گفته بود: «به نظر من هم این رقم درست است. البته اگر بخواهیم سطح رفاه مردم را خیلی بالا ببریم این عدد خیلی بیشتر خواهد شد حتی تا 16 یا 20 میلیون نفر هم افزایش خواهد یافت.بنابراین بستگی دارد که برای مردم چه امکاناتی در نظر گرفته شود.»
بررسی برنامه دولت نشان می دهد که طرح کاروزی یکی از محورهای اصلی برای کاهش بیکاری و ریشه کن کردن فقر بود. این طرح که در انتخابات مطرح شد تا به امروز هیچ اقدام عملی برای شروع و ساماندهی بیکاران صورت نگرفته است. یکی از اهداف این برنامه توانمندسازی کسانی بود که توانایی کار کردن را برای تامین معاش دارند و در صورت نبود این توانمندی، به آنها کمک های معیشتی شود.
در گام دوم این برنامه آمده است: «در گام دوم اجرای این طرح از میانه سال 1396 و در صد روز اول شروع بکار دولت دوزادهم، میزان درآمدی را بعنوان حداقل وضعیت رفاه خانوارها متناسب با مناطق مختلف جغرافیایی تعریف و اعلام می‌کنیم و هر خانوار ایرانی که براساس درآمدی که کسب میکند خود را مستحق دریافت مقرری تعیین شده در این طرح می‌داند با مراجعه به سازمان‌های حمایتی ثبت‌نام میکند و پس از بررسی و راستی آزمایی موارد ثبت‌نام شده، مقرری مربوطه را به میزان مابه‌التفاوت درآمد فرد و سطح زندگی تعریف شده، دریافت خواهد کرد.»
متاسفانه از میانه سال 96 نیز حدود دو ماه گذشته هیچ برنامه ای برای اعلام میزان درآمدها و تطبیق آن برای دریافت مستمری ها صورت نگرفته است. هرچند به نظر می رسد دولت حتی برای ارائه گزارش 100 روزه رئیس جمهور نیز تمایلی نداشته و با وجود گذشت صد روز از شروع به کار دولت خبری از آن نشده است.
در ضمن بحث پرداخت سود سهام عدالت که با اخبار و گزارش های متعددی مبنی بر پرداخت مابه التفاوت سهام عدالت توسط مردم است گره خورده است. هرچند مبلغ پرداختی سود سهام عدالت نیز عددی بسیار اندکی است که نمی تواند معضلات و مشکلات معیشتی مردم به خصوص اقشار کم درآمد و فقیر را پوشش دهد. در این میان برخی از نمایندگان مجلس به دولت پیشنهاد داده اند به جای پخش نقدینگی در میان مردم، این بودجه را به سمت امور زیربنایی و طرح های تولیدی اشتغالزا هدایت کند. از این رو در صورت پرداخت یا عدم پرداخت سود سهام عدالت، نمی توان هیچ انتظاری برای کاهش فقر در ایران داشت. این اعداد تنها مسکن های فوری برای چند روز هستند و توان درمان ریشه ای مشکلات را ندارند.
چشم انداز برنامه دولت برای ریشه کن کردن فقر مطلق با توجه به اقدامات صورت گرفته و بسیاری از برنامه هایی که تنها بر روی کاغذ اجرا شده اند! بسیار خوش بینانه است: «در مرحله سوم نیز استاندارد زندگی تعریف شده متناسب با رشد اقتصادی و و بهبود وضعیت اقتصادی کشور افزایش پیدا میکند. آهنگ افزایش‌ها به‌گونه‌ای خواهد بود که در پایان سال 1399 سطح متوسط معیشت حدود 10 میلیون نفر از فقیرترین افراد جامعه حداقل به میزان 5 برابر وضع موجود ارتقا خواهد یافت.»
در کنار چنین چشم اندازی، زیرساخت ها و شاخص های اقتصادی کشور برای حرکت به سمت ریشه کن کردن فقر مطلق در سال 1400 به هیچ وجه آماده نیستند. نرخ بیکاری همچنان در مدار 12 درصد سیر می کند، رکود اقتصادی همچنان دامن گیر بخش تولیدی کشور است و ضریب جینی در سال ۱۳۹۵ به عدد ۰.۴۰۴۶ افزایش یافته که بالاترین رقم از سال ۱۳۸۲ تاکنون است. به عبارت ساده‌تر، وضعیت شکاف طبقاتی در سال ۱۳۹۵ به بدترین شرایط خود از سال ۱۳۸۲ بدین سو رسیده است.
افزیش فقر، اعتیاد، طلاق، بزهکاری و حاشیه نشینی، شاخص هایی هستند که از سوی وزارت کشور و نمایندگان مجلس به آن اذعان شده و یکی از اولین اقدامات برای تلاش جهت ریشه کن کردن فقط مطلق، کاهش وخامت شاخص هایی است که نام برده شد. در همین حال درگیر شدن دولت دوازدهم در سیاست خارجی و منطقه ای با تلاش برای حفظ برجام و عدم توانایی در جذب سرمایه گذاری خارجی با توجه به سیاست های اعلامی، تمرکز از بهبود اوضاع اقتصادی و از بین بردن فقر مطلق به سوی مباحث تکراری و زمان بر گرایش پیدا کرده است.
بنابراین هرچند در زمان انتخابات و روزهای پس از آن هیجان و انرژی بسیاری برای بیان برنامه هایی چون ریشه کن کردن فقر مطلق عنوان شد ولی تلاش های صورت گرفته در ماههای اخیر یا در همان مرحله طرحریزی باقی مانده اند یا آنکه برنامه ها به سمت پخش پول آنهم به صورت مقطعی چون سهام عدالت خلاصه شده است. باید منتظر ماند تا برنامه های عملی و ریشه ای دولت آغاز شود یا آنکه همچنان مقامات دلخوش به آمارسازی خواهند بود!
