29سال قبل و در حالیکه تنها 3 سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذشت، تدا اسکاچپل جامعه شناس سیاسی آمریکایی طی مقاله اي ناکارآمدی نظریه گذشته خود پیرامون علل وقوع انقلاب ها را پذیرفت و نوشت: "اگر بتوان گفت که يک انقلاب در دنيا وجود داشته که عمدا و آگاهانه توسط يک نهضت اجتماعي توده اي ساخته شده است تا نظام پيشين را سرنگون سازد، به طور قطع آن انقلاب، انقلاب ايران عليه شاه است. انقلاب آنها صرفا نيامد، بلکه به صورت آگاهانه و منطقي ساخته شد. اين انقلاب مرا وادار مي سازد تا به درک خود درباره نقش بالقوه و محتمل سيستم ها، عقايد و ادراکات فرهنگي در شکل بخشيدن به کنشهاي سياسي عمق و وسعت بيشتري ببخشم. اين انقلاب مطمئناً شرايط يك انقلاب اجتماعي را دارا مي‌باشد. مع الوصف وقوع آن به ويژه در جهت وقايعي كه منجر به سقوط شاه شدند انتظارات مربوط به علل انقلاب‌ها را كه من قبلاً در تحقيق تطبيقي ـ تاريخي‌ام در مورد انقلاب‌هاي فرانسه، روسيه و چين تكامل و توسعه بخشيده‌ام زير سؤال برد." 1
بدون تردید اعتراف اسکاچپل از آن جهت مهم بود که وی به عنوان یکی از جامعه شناسان سرشناس غربی، عمق انقلاب ایران را دریافته بود و برخلاف گذشته که معتقد بود انقلاب‌ها محصول اراده و فكر انسان‌ها نیستند و به صورت جبرگرايانه معلول ساختارهاي عمدتاً بيرون از قدرت انسان ها هستند، این بار به نقش توده های مردم در انقلاب ایران تاکید ویژه داشت و بدین ترتیب انقلاب اسلامی ایران را مثال نقضی برای نظریه خود دانست.
24 سال پس از اعتراف اسکاچ پل، واقعه تاریخی دیگری نشان داد که جمهوری اسلامی و ملت ایران باز هم چندان طبق تئوری های رایج جامعه شناسی سیاسی و علوم سیاسی رفتار نمی کنند. نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران با حضور احمدی نژاد، رضایی، قالیباف، کروبی، لاریجانی، معین، مهرعلیزاده و هاشمی رفسنجانی برگزار شد و نهایتا محمود احمدی نژاد با کسب اکثریت آرای ملت، به عنوان ششمین رییس جمهور تاریخ جمهوری اسلامی انتخاب گردید. لکن فارغ از گرایش های سیاسی 8 نامزد این دوره از انتخابات، احمدی نژاد به عنوان "انقلابی ترین" کاندیدا در حالی گوی سبقت را از رقبای خویش ربود و توانست با شعارهای اول انقلاب توجه مردم را به سمت خود جلب کند که این اتفاق فراتر از واقعه ای تحت عنوان انتخاب یک رییس جمهور بود و این بار یکی از نظریه های کلاسیک علوم سیاسی تحت عنوان "ترمیدور" یا همان حرکت دوری انقلاب ها مورد تردید جدی صاحب نظران این عرصه قرار گرفت 2 و این چنین بود که بار دیگر مردم ایران نشان دادند چندان در قالب تئوری های پوزیتیویستی و تجربی غرب نمی گنجند و هر میزان و معیاری جز مکتب اعتقادی آنان، عمق رفتار آنها را درک نخواهد کرد.
به فاصله 31 سال پس از انقلاب اسلامی ایران، دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه 88 برای تعیین کابینه دهم برگزار شد. انتخاب محمود احمدی نژاد با آرای قریب به 25 میلیون ایرانی پیام های متعددی داشت و به واقع نظام سیاسی ایران بار دیگر آشکارا نشان داد حرکتش چندان با تئوری های غربی و شرقی جامعه شناسی سیاسی، علوم سیاسی و ... قابل پیش بینی نیست و نه تنها تطابقی با آنان ندارد بلکه به عنوان مثال نقضی در این زمینه عمل می کند و این بار نیز برخلاف بسیاری از تعابیر و پیش بینی های مختلف که از انتخابات دهم و حوادث پس از آن به عنوان نقطه عطفی جهت تضعیف حاکمیت در ایران نام برده می شد و شکاف میان ملت و به تبع آن حاکمیت و مردم مطرح می گشت، در عمل پیوند میان طبقات مختلف جامعه و به مراتب اولی، میان حاکمیت و مردم دستاورد اصلی این مقطع تاریخی در جمهوری اسلامی بود و روند حوادث 8 ماهه پس از انتخابات نیز بخوبی نشان داد "تجدید حیات نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران" جامع ترین تعبیر برای وصف تحولات این برهه حساس پس از انقلاب می باشد.
* * *
1. 1388 سالی «تاریخ ساز» بود. به زعم نگارنده معنای این سخن را باید در دهه های آینده جستجو نمود. آنگاه که برای ریشه یابی و آسیب شناسی بسیاری از حوادث هنوز حادث نشده، علل و ریشه های آن را ناگریز باید در سال مورد اشاره کندوکاو کرد و با اندکی تسامح باید از آن به عنوان «آینه ای تمام قد از 31 سال تاریخ انقلاب» یاد کرد. سالی که 8 ماه از آن 30 سال را در خود جای داد.
1388 هم تجدید حیاتی برای 13 آبان ها و 16 آذرها و 22 بهمن ها بود و هم منشاء و مبداء تحولات نوینی چون 22 خرداد و 9 دی بود. آنچه که در 8 ماه از 1388 گذشت، بدون اغراق شایسته عنوانی چون «8 ماه نبرد مقدس» است. عنوانی که در دل خود هزاران حرف گفته و ناگفته دارد و تردیدی نیست که هیچ قلمی از وصف کامل آن بر نمی آید.
2. 22 خرداد تا 22 بهمن روزشمار 30 سال انقلاب بود. «ریزش ها و رویش ها» 3 چکیده این 8 ماه بود، لکن اوج تجلی جنگ ناتمام «فقر و غنا» در این مدت به وقوع پیوست. آن روزی که روح الله (ره) در پیام قطعنامه نوشت «کمربندهایتان را ببندید که هیچ چیز تغییر نکرده است» 4 کمتر کسی تصور می کرد برای معنای این جمله گذشت 21 سال زمان نیاز باشد تا تقابل تمام عیار دو اسلام متضاد با یکدیگر اتفاق افتد. اسلامی که در آن مستضعفین و توده های مردم محور هستند و اسلامی که در آن مرفهین بی درد و اشراف گرداننده همه چیز هستند. 8 ماه نبرد مقدس به خوبی نشان داد «بحث مبارزه و رفاه و سرمایه، بحث قیام و راحت طلبی، بحث دنیاخواهی و آخرت جویی دو مقوله ای است که هرگز با هم جمع نمی شوند و تنها آنهایی تا آخر خط با ما هستند که درد فقر و محرومیت و استضعاف را چشیده باشند.» 5
3. اثر پیش رو، روزشماری است از 22 خرداد تا 22 بهمن ماه 88. در حین جمع آوری این مطلب همواره سعی ام بر آن بوده تا حق توصیف مردمی که خالصانه نشان دادند «بهتر از ملت حجاز در عهد رسول الله - صلي الله عليه و آله- و کوفه و عراق درعهد اميرالمومنين و حسين بن علي- صلوات الله و سلامه عليهما - مي باشند» 6 را ادا کنم. شخصا معتقدم «بی طرف» بودن برای یک مسلمان معنایی ندارد و به تبع آن «بی طرفانه» نگاشتن هم بی معناست، چرا که اگر حق و باطلی وجود دارد نباید سکوت کرد و با قوت تمام به نصرت جریان حق پرداخت، اما در عین حال تلاشم بر آن بوده تا در دام تحریف واقعیت گرفتار نشوم، لذا از نقل بدون منبع نقل قول ها و وقایع دوری نموده ام و در تمامی موارد راه پیگیری جهت صحت و سقم آنها مفتوح است و در عین حال شاید یکی از ویژگی های منحصر به فرد این مجموعه در قیاس با دیگر اثرات مشابه، میزان چشمگیر استفاده از منابع خارجی و هم چنین رسانه های اصلی اصلاح طلبان باشد.
4. وقایع مورد اشاره در این مطلب نه تمام اتفاقات این 8 ماه، که مهم ترین آنهاست و نه تمام مهم ترین اتفاقات بلکه آن دسته از مطالبی است که در شکل دهی و جهت گیری اتفاقات این مدت مستقیم و غیر مستقیم موثر بوده اند و ثبت آن ها برای آیندگان راهگشا خواهد بود. لذا از نقل وقایع و نقل قولهایی هر چند مهم پیرامون موضوعات دیگر در این 8 ماه از جمله پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران، سفرهای استانی و ... خودداری شده است و در مقابل وقایع و نقل قولهایی که مستقیم و غیر مستقیم در پیشبرد و یا توقف روند فتنه نقش داشته اند مورد اشاره قرار گرفته اند.
5. اخبار نقل شده در این کتاب مجموعا به 2 دسته تقسیم می شوند. نخست آنهایی که منبع خبری آنها مستقیما ذکر شده است و با مراجعه به منبع خبری مورد اشاره می توان صحت و سقم آنها را مورد بررسی قرار داد و دوم نیز اظهارات، نقل قولها و بیانیه ها و اطلاعیه هایی که به صورت علنی در جمع در جمع خبرنگاران و یا به طور مکتوب در اختیار پایگاه های اطلاع رسانی متعدد قرار گرفته است که با توجه به مشخص بودن زمان هر یک از آنها می توان با مراجعه به منابع متعدد خبری داخلی و خارجی به اصل آن اظهارات و یا بیانیه ها و اطلاعیه ها دسترسی پیدا کرد.
6. اثر حاضر حاصل 3 ماه تلاش شبانه روزی می باشد. در حین گردآوری این مطلب ناخواسته به مطالعه ده ها هزار خبر داخلی و خارجی روی آوردم. بیش از 100 منبع خبری مختلف داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفت که مهم ترین آنها روزنامه های اعتماد، اعتمادملی، آفتاب یزد، حیات نو، ایران، جوان، کیهان، وطن امروز و...، خبرگزاری ها و سایت های داخلی همچون ایلنا، ایسنا، ایرنا، فارس، مهر، کلمه، سحام نیوز، رجانیوز، پارلمان نیوز، آینده نیوز، جهان نیوز، جمهوریت، شبکه ایران، خبرآنلاین، عصر ایران، تابناک، آفتاب نیوز، الف، نوروز، قلم نیوز و ...، منابع خبری خارجی چون بی بی سی فارسی، میدل ایست آنلاین، رادیو فردا، رادیو زمانه، صدای آمریکا، گویا نیوز، خبرگزاری فرانسه، آسوشیتدپرس و ...، پایگاه های اطلاع رسانی آیات عظام خامنه ای، مصباح یزدی، نوری همدانی، موسوی اردبیلی، جوادی آملی، مکارم شیرازی، سبحانی، منتظری، صانعی و هم چنین مجمع تشخیص مصلحت نظام، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، وزارت کشور، شورای نگهبان، قوه قضاییه و ... بوده اند. لذا به نظر می رسد جامع ترین اثر مکتوب به جا مانده از انتخابات دهم ریاست جمهوری و حوادث بعد از آن کتاب پیش رو می باشد که تا جای ممکن بر مبنای روایت وقایع مختلف خبری و نقل قولهای گوناگون به نقل از منابع داخلی و خارجی گردآوری شده است و حتی خلاصه ای از بسیاری از برنامه های رادیویی و تلوزیونی نیز در این مجموعه منعکس شده است و در نهایت این مجموعه در بیش از 260 هزار کلمه در قالب نزدیک به 2000 عنوان خبر مستند تدوین گشته است و در مجموع از میان 244 روز (22 خرداد تا 22 بهمن) تنها 11 روز حاوی اتفاقات مهم و قابل ذکری نبوده است که طبعا نامی از آنها به میان نیامده است لکن در مجموع 233 روز از این فاصله زمانی به طور مفصل و مشروح مورد بررسی قرار گرفته است و این جدا از فرصت 21 روزه اول تا بیست و یکم خردادماه (بازه ی زمانی رسمی فرصت تبلیغات کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری دهم) است که به صورت جداگانه و تحت عنوان ضمیمه کتاب مورد کندوکاو قرار گرفته است.
7. اما شاید علاوه بر کاربرد در زمینه ی مطالعات پژوهشی پیرامون انتخابات دهم و حوادث پس از آن، مطالعه این اثر در عرصه های گوناگون نیز بتواند مثمر ثمر باشد؛ اینکه چه کسانی درطول 8 ماه نبرد مقدس به عرصه آمده و موضع گیری کردند، چه کسانی سکوت را بر موضع گیری در مقاطع حساس ترجیح دادند، چه کسانی با مواضع دو پهلو در ادامه یافتن فضای غبارآلود و مبهم نقش موثری ایفا کردند، چه کسانی علنا مواضع ضد انقلاب را در داخل کشور تکرار کردند و در نهایت چه کسانی پس از ماه ها و با مشخص شدن بسیاری از مسایل لب به سخن گشودند و سعی کردند تا خود را در زمره مدافعان اصیل انقلاب نشان دهند؟ در همین راستا نگارنده بر این باور است که علاوه بر سوابق مبارزاتی قبل از انقلاب و 8 سال دفاع مقدس، آنان که از این پس در عرصه سیاسی کشور مدعی هستند و حرفی برای گفتن دارند، قبل از هر چیز باید از سابقه ی خود در «8 ماه نبرد مقدس» سخن بگویند، برهه ای که همچون غربالی برای بسیاری از السابقون و مدعیان انقلاب عمل نمود.
8. در پایان جا دارد از تمامی بزرگوارانی که در کمک به تدوین اثر حاضر پیشقدم بودند تشکر کنم، هم چنین از مرکز اسناد انقلاب اسلامی و ریاست محترم آن که زحمت انتشار این مجموعه را به گردن گرفتند و استاد گرانقدر و عزیزم جناب دکتر غلامحسین الهام که قبول زحمت نموده و مقدمه ای بر این کتاب نگاشتند.
9. اما در نهایت باز هم آنچه که تردیدی در آن نیست عیب و قصور فراوان اثر پیش رو است که نتوانسته است به خوبی نقش پر رنگ توده های مردم و به خصوص رهبر معظم انقلاب را در خاموش شدن شعله های فتنه روایت کند لذا این نقائص جز با چاشنی نقد و بررسی ژرف خوانندگان محترم برطرف نخواهد شد و انشالله در چاپ های آینده اصلاحات لازم مدنظر قرار خواهد گرفت.
10. به پاس وظیفه و ادب اثر حاضر را به همه آنهایی تقدیم می کنم که خالق این 8 ماه بودند. آنهایی که گرد و غبار فتنه لحظه ای مرددشان نساخت و با عشق به صاحب الزمان (عج) و نایب بر بر حق او، فصل دیگری بر افتخارات مکتب خمینی (ره) افزودند.
امیرحسین ثابتی – آبان ماه 1389
