تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی در روزهای آغازین پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام خمینی (ره) مطرح شد و نیروهای انقلابی برای تحقق این خواسته بنیانگذار انقلاب اسلامی از همان روزهای ابتدایی ساختار سازی نظام جمهوری اسلامی اقدام به تشکیل سپاه پاسداران کردند.
درآن دوران دولت موقت به ریاست مهدی بازرگان قوه اجرایی کشور را بر عهده داشت و شورای انقلاب نیز پالایش فرهنگ حاکم بر سازمان‌های کشور را انجام می‌داد. در این شرایط بحث تاسیس سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی مطرح می‌شود که دولت موقت به شدت مخالفت می‌کند و به دنبال آن بودند که نهادهای انقلابی زیر نظر دولت فعالیت کند ولی نیروهای انقلابی در مقابل این خواسته دولت ایستادند تا اینکه پس از بحث‌ها و جلساتی که با نمایندگان دولت داشتند، مقرر می‌شود که سپاه پاسداران برای حفاظت از انقلاب اسلامی و زیر نظر ولی فقیه تشکیل شود. بلافاصله نیز امام خمینی (ره) طی فرمانی تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به شورای انقلاب اعلام کردند.
شاید در آن روزهای نخست که هدف سپاه را پاسداری از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن مطرح می‌کردند، تصور نمی‌رفت که چه مسئولیت سنگین و رسالت خطیری به عهده این تشکیلات تازه تأسیس خواهد بود. اما از آنجا که محرک حضور در این نهاد خدمت بی‌شائبه به انقلاب اسلامی و اطاعت محض و عاشقانه از مقام والای ولایت فقیه بود جملگی به عنوان بازوی توانمند ولایت فقیه، خویشتن را برای هر نوع مأموریت محوله آماده کرده بودند.
بر این اساس فعالیت‌های سپاه فرای مباحث نظامی در نظر گرفته می‌شود و امام خمینی (ره) نیز در این باره می‌گوید:" سپاه پاسداران که رکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان علیه السلام، نجات‌بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب‌های تاریک و ظلمانی ستم‌شاهی بوده و در پاسداری از انقلاب و هدف‌های آن عاملی مؤثر و رکنی رکین بوده و هست».
همچنین جواد منصوری عضو مؤسس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید: « جواد منصوری، عضو هیئت مؤسس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درباره فعالیت‌های سپاه می‌گوید: «فرای بحث نظامی بود و به‌عبارت دیگر تشکیلاتی برای حفظ انقلاب، حفظ انقلاب ممکن است در کارهای فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و یا نظامی باشد و یا ترکیبی از این‌ها باشد، در واقع هرچه انقلاب ایجاب کند. امروز می‌بینید که سپاه در سازندگی وارد می‌شود، سپاه در کارهای خدماتی هم وارد می‌شود، اگر زلزله می‌آید وارد می‌شود و کمک می‌کند یا اگر سیل بیاید همین‌طور، یعنی خود را محدود به یک کار مشخص نمی‌کند. از این رو به‌دلیل اهمیت موضوع باید زیر نظر ولی فقیه قرار می‌گرفت».
ابراهیم محمدزاده از مؤسسین سپاه پاسداران نیز درباره چرایی تأسیس سپاه می‌گوید: «سپاه چیزی جز سازماندهی مردم برای تداوم انقلاب و پاسداری از دستاوردهای آن نبود، ولی متأسفانه از همان ابتدا توسط دولت موقت با این دیدگاه مخالفت می‌شد، یعنی دولت موقت معتقد بود که ما ارتش داریم، شهربانی و ژاندارمری هم داریم، بنابراین کمیته‌ها و سپاه به‌طور موقت تا زمانی که این نیروها بتوانند تجدید سازمانی پیدا کنند باید وجود داشته باشند و بعد از آن از صحنه پاسداری از انقلاب در عمل کنار بمانند. بنابراین نقطه آغاز انقلاب بین مؤسسین سپاه و دولت موقت از همین جا ریشه گرفته بود. دولت موقت می‌گفت: شما می‌خواهید حکومتی در حکومت به وجود بیاورید و قدرت را از دست دولت بگیرید، اما نظر ما این بود که مگر نه این است که همه ما این انقلاب را مدیون ولایت فقیه و رهبری می‌دانیم. آنجا که ولایت فقیه این حرکت‌ها را صحیح بداند، انجام می‌دهیم و آنجا که صحیح نداند مسلماً انجام نخواهیم داد. این قدرتی در درون دولت نیست، بلکه آماده داشتن مردم در مقابله با هرگونه انحراف [است]».
از سوی دیگر در دوران تشکیل سپاه دولت موقت برای اینکه مخالفت خود را با سپاه نشان دهد از اختصاص بودجه به این نهاد انقلابی خودداری می‌کرد تا جایی که سردار حاج محسن رفیق دوست درباره اوضاع بودجه و حمایت‌های مالی سپاه در خاطراتش اظهار داشته است: «در شش ماه اول سپاه پاسداران که تشکیل شد هیچ نهادی از ما پشتیبانی مالی نمی‌کرد و منابع مالی ما بیشتر از سوی نیروهای انقلابی مردمی تأمین می‌شد مثلاً فردی بود به نام حاج آقا جابر انصاری که در خیابان شریعتی لوستر فروشی داشت و هر وقت در تنگنا قرار می‌گرفتیم، از او پول می‌گرفتیم. البته چون کسانی که عضو سپاه بودند حقوقی دریافت نمی‌کردند تا حدودی خرجمان هم کمتر بود و اعضای اولیه سپاه شب و روز در محل سپاه می‌خوابیدند و هیچ حقوق و مزایایی هم نداشتند.»
جواد منصوری عضو هیئت موسسه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز می‌گوید: " اولین حکم شورای فرماندهی سپاه، توسط شورای انقلاب و با تایید امام صادر شد. از اینجا بود که دولت موقت در مقابل سپاه موضع‌گیری کرد، زیرا خودش یک سپاه را تشکیل داده بود ولی چون این سپاه عملا در این سپاهی که مورد تایید قرار گرفت ادغام شد، دولت موقت در مقابل سپاه پاسداران موضع‌گیری کرد و نه بودجه می‌داد و نه حمایت می‌کرد و مرتبا علیه سپاه صحبت می‌کرد که سپاه در کار ما دخالت می‌کند و برای ما ایجاد مشکل می‌کند و الی آخر."
علاوه بر کارشکنی‌ها و اقدامات دولت موقت برای مقابله با سپاه اما نیروهای انقلابی با تمام توان و تلاش خود در مقابل تجزیه طلبان در دوران ابتدایی انقلاب اسلامی ایستادند. در سال 58 سپاه در خوزستان، گنبد، کردستان و ... وارد جنگ با تجزیه طلب‌ها شده بود تا از مرزهای انقلاب اسلامی دفاع کند و از تجزیه آنها جلوگیری کندو این در حالی بود که دولت موقت هیچ برای مقابله با تجزیه طلب‌ها هیچ کمکی به سپاه نمی‌کرد و حتی از تجهیز نیروهای مسلح که زیر نظر دولت بودند نیز خودداری می‌کرد.
