مروری بر سوابق و مواضع معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور

به گزارش عدالت خواهان گلستان"از ابتدای روی کار آمدن دولت جدید برخی حاشیه‌ها و مسائل جنجال آمیزی مطرح شد که با وجود صبقه غیر سیاسی آن، ماهیت و رنگ و بویی سیاسی به خود گرفت. موضوعاتی مانند کیفیت بنزین تولید شده توسط پالایشگاه‌های داخلی و ریزگردهای استان خوزستان از مهم ترین این مسائل بوده است. برخی معتقدند که علت سیاسی شدن این موارد حضور فردی سیاسی همچون معصومه ابتکار در سمت  معاون رئیس جمهور و ریس سازمان محیط زیست بوده است. به همین منظور و برای فهم ریشه‌های رفتار سیاسی ابتکار، سوابق و مواضع سیاسی وی را مرور می کنیم.

دوران کودکی و جوانی

نیلوفر ابتکار که بعدها با نام معصومه شناخته شد در سال 1339 در تهران به دنیا آمد. پدر او دکتر تقی ابتکار و مادرش فاطمه برزگر است. معصومه ابتکار از سه سالگی تا نه سالگی خود را در ایالت پنسیلوانیا ایالت متحده امریکا گذرانده است. علت این سفر ادامه تحصیل پدر او در مقطع دکتری رشته مکانیک بوده است. معصومه ابتکار با بازگشت به ایران تحصیلات خود را در مدرسه بین المللی ایران زمین ادامه می‌دهد. او در سال 56 و در اوج مبارزات انقلابی وارد دانشگاه پلی تکنیک در رشته مهندسی پتروشیمی شد اما در سال 60 تغییر رشته داد و لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی در رشته تکنولوژی پزشکی و فوق لیسانس و دکترا را در رشته ایمنی‌شناسی  (ایمونولوژی)  از دانشگاه تربیت مدرس کسب کرد. این رشته تحصیلی هم اکنون هم حوزه کاری ایشان را در دانشگاه تربیت مدرس به عنوان عضو هیت علمی شکل داده است. معصومه ابتکار با سید محمد هاشمی ازدواج کرد که ماحصل این ازدواج دو فرزند بوده است.[1]

تسخیر لانه جاسوسی

در جریان تسخیر لانه جاسوسی معصومه ابتکاربه عنوان یکی از چهره های مطرح  جریان دانشجویان پیرو خط امام (ره) شناخته شد. او با تسلط داشتن بر زبان انگلیسی به عنوان مترجم در بین  کارکنان سفارت آمریکا  با نام «sister mery» یا (خواهر مری) شناخته می شد. خاطرات این دوران بعدها به زبان انگلیسی با نام «Takeover in Tehran» توسط خانم ابتکار نوشته شد. این کتاب بعدها به عربی و فارسی هم ترجمه شد.[2]

البته بعدها در مواضع ابتکار در رابطه با تسخیر سفارت آمریکا تغییراتی رخ داد و وی در مراسم روز دانشجو در دانشگاه امیرکبیر  گفت که  شرایط آن زمان با حال حاضر متفاوت است.[3]

فعالیت های مطبوعاتی و مسائل مربوط به  امور زنان

ابتکار در سال‌های ریاست سید محمد خاتمی در موسسه کیهان به این موسسه پیوست و در حدود دو سال سردبیری کیهان انگلیسی بر عهده داشته است. وی بعد از اتمام دوران ریاست‌اش بر کیهان انگلیسی اقدام به فعالیت در مسائل مربوط به حقوق زنان می‌پردازد. وی  در سال ۱۳۷۲ پس از نمایندگی دولت جمهوری اسلامی ایران در سومین کنفرانس جهانی زن در نایروبی، به همراه جمعی از بانوان به تاسیس مرکز مطالعات و تحقیقات مسایل زنان و انتشار فصلنامه فرزانه به عنوان اولین نشریه مطالعات و تحقیقات مسایل زنان به دو زبان فارسی و انگلیسی اقدام کرد. 

عمده فعالیت ابتکار در این دوران به بیان نابرابری های موجود علیه زنان و حقوق تضییع شده آنان در ایران معطوف  بوده است. فعالیت این سال ها با هدف حضور هرچه موفق تر زنان در جامعه و ایجاد برابری در حقوق زنان شکل گرفته است.وی همچنین در سال های ۷۶- ۱۳۷۵ مسئول پروژه ایجاد رشته مطالعات زنان در دانشگاه تربیت مدرس  شد.

ابتکار همچنین مسئولیت دفتر هماهنگی سازمان های غیردولتی زنان و نایب رییسی کمیته ملی چهارمین کنفرانس جهانی زن در سال ۱۳۷۴ را بر عهده داشت. این اقدامات منجر به  به تشکیل شبکه سازمان های غیردولتی زنان در ایران در سال ۱۳۷۵ شد که ریاست این تشکیلات را هم دکتر ابتکار بر عهده داشتند.[4]

عیادت فتنه گران از معصومه ابتکار

دولت اصلاحات

با روی کارآمدن دولت اصلاحات، ابتکار با توجه به سابقه همکاری اش با سید محمد خاتمی به عنوان معاون ریس جمهور و ریس سازمان محیط زیست معرفی می شود. این اولین حضور یک زن  پس از انقلاب در کابینه دولت  است. او این مسئولیت را در طول هشت سال ریاست جمهوری سید محمد خاتمی بر عهده داشت.

ابتکار در سال 84 مـرکز صلح و محیط زیست به عنوان یک سـازمان غیردولتی را تأسیس کرد و به غیر از این  عضو آکادمی علوم زنان برای جهان سوم ، عضو هیات موسس و امنای موسسه مطالعات وتحقیقات زنان، عضو هیات امنای موسسه گفت و گوی تمدن ها ، عضو هیات امنای بنیاد زینب کبری  و عضو شورای دستور کار جهانی گفت و گوی اسلام و غرب مجمع جهانی اقتصاد است.

کتاب (خوشه های خورشید) دومین کتاب خاطرات دکتر ابتکار است که خاطرات سال های 1374 تا 1384 او را در برمی گیرد. او در این کتاب سعی کرده است تا سیاست های محیط زیستی وفعالیت های  خود را در این زمینه توضیح بدهد.

اقدامات سیاسی در شورای شهر

ابتکار در سال 1385 با حضور در لیست اصلاح طلبان به شورای شهر تهران راه یافت. وی بلافاصله بعد از حضور در شورای شهر اقدام به تاسیس کمیته ای در زمینه محیط زیست کرد.

یکی از مسائل حاشیه‌ای و جنجال آمیز که ابتکار در دوران نمایندگی خود در شورای شهر مطرح کرد و  مورد توجه رسانه های خارجی واقع شد بحث آسیب زا بودن پارازیت‌ بود. ابتکار از ارسال امواج که بر سلامتی انسان و سلول‌های بدن تاثیر منفی می‌گذارد  اظهار نگرانی کرده بود. عمده این انتقادات متوجه امواجی بود که به عنوان پارازیت برای اختلال در برنامه های ماهواره ای استفاده می‌شد. خانم ابتکار این امواج را  موجب اختلال در سیستم ایمنی بدن انسان معرفی کردند. به نظر دکتر ابتکار با توجه به مصوبه شورای شهر در مورد لزوم ساماندهی آنتن ها و دکل های مخابراتی موضوع پارازیت‌ها هم در حوزه کاری شورای شهر قرار دارد و این شورا باید به آن رسیدگی کند.[5]

علی رغم اینکه ابتکار نتوانست اسنادی قابل توجه مبنی بر مضر بودن این پارازیت‌ها ارائه کند در سال های آتی نیز این مسله که بیشتر رنگ و بویی سیاسی داشت توسط وی تکرار شد و اینبار ادعای سرطان زا بودن امواج پارازیت توسط وزیر بهداشت دولت یازدهم هم تکذیب شد.[6]

انتخابات ریاست جمهوری و فتنه 88

ابتکار در این انتخابات در ابتدا قصد حضور به عنوان کاندیدا را داشت که  با ورود میرحسین موسوی به انتخابات از این مسله صرف نظر کرد و به حمایت از میرحسین موسوی به عنوان کاندیدای مورد نظر خود بسنده کرد. وی همچنین در تهییه دومین مستند انتخاباتی میرحسین موسوی مشارکت داشت و به عنوان یکی از حامیان وی در این مستند به طرفداری از میرحسین موسوی پرداخت.

بعد از انتخابات و در جریان حوادث فتنه نیز برخی اقدامات وی در راستای ادامه مسیر شبهه افکنی و دروغ پراکنی‌های جریان فتنه قرار داشت. در این دوره به گفته علیرضا زاکانی، ابتکار به همراه محمد علی نجفی به دیدار مجروحان حوادث رخ داده می‌رفتند و به آن ها می گفتند چرا در قبال شهدایی که داده اید مدعی نمی شوید.[7]

دوران حضور ابتکار در شورای شهر بعد از رد صلاحیت شدن‌اش و عدم حضور در انتخابات شورای شهر به پایان رسید.

بازگشت به ریاست سازمان محیط زیست

دکتر روحانی در شهریور سال 92 ابتکار را به ریاست سازمان محیط زیست منصوب کرد. این حکم خانم ابتکار را برای دومین بار به سمت معاونت رئیس جمهور منصوب کرد. صبقه سیاسی و جناحی وی در این دوران نیز باعث مطرح کردن چند موضوع جنجالی و حاشیه ساز شد. یکی از اولین موضوعاتی که مورد توجه ایشان قرار گرفت موضوع کیفیت بنزین تولیدی در پالایشگاه های داخلی بود. ابتکار بنزین تولید داخل را فاقد کیفیت معرفی کرد و استفاده از این بنزین بی کیفیت را علت آلودگی هوای شهر تهران بیان کرد. نکته ای که در این میان جالب توجه است راه حل های ارائه شده توسط خانم دکتر ابتکار است. ایشان به خانواده هایی که کودک بیمار یا خردسال دارند توصیه کرد از تهران بروند که این راه سریع ترین راه برای گریز از آلودگی هواست.

در این مورد کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در حدود دو ماه به بررسی و تفحص پرداخت. نتایج این بررسی ها نشان می داد که ادعای ابتکار در مورد کیفیت بنزین تولید داخل بی اساس و کذب است. در کنار این اظهارات، وزیر بهداشت هم کیفیت بنزین تولید داخل را تایید کرد. با تمام این مباحث وزارت نفت اقدام به  جایگزینی  بنزین وارداتی به جای بنزین تولید داخل کرد که این امر هم تاثیری در میزان آلودگی نداشت. این مساله بی اساس بودن ادعای ابتکار را محرز می کند.[8]

موضوع بعدی که خبرساز شد، موضوع تکراری سرطان زا بودن امواج پارازیت بود. ابتکار پرونده  این موضوع را که بیشتر رنگ و لعاب سیاسی داشت دوباره به جریان انداخت. این بار هم این موضوع با واکنش مسئولان امر مواجه شد. وزیر بهداشت دولت یازدهم، دکتر هاشمی این ادعا را فاقد اثبات علمی خواند و آن را تکذیب کرد. دکتر مرندی، عضو شاخص کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی هم ، درباره شایعه بیماری‌زا بودن پارازیت‌ها بیان کرد که کمیسیون بهداشت چندین جلسه با حضور نمایندگان و کارشناسان وزارت بهداشت، کارشناسان بهداشت محیط با تخصص اشعه، متخصصان مخابرات و صدا و سیما برگزار کرد و همه به اتفاق به این نتیجه رسیدند که این پارازیت‌ها سرطان زا نیست. دکتر مرندی علت این مباحث را به طور کامل سیاسی دانستند و این جنجال را نوعی سیاسی کاری دانستند.[9]

اما موضوع سومی که این روزها هم بسیار قابل توجه مردم ورسانه ها بوده است اما با بی مهری خانم ابتکار مواجه شده است مساله ریزگردهای استان خوزستان بوده است. دکتر ابتکار در اوج وضعیت نامساعد جوی در استان خوزستان به این استان سفر نکرد و حتی مشاور خانم ابتکار سفر وزیر بهداشت به این استان را مورد انتقاد قرار داد و این کار وزیر بهداشت را بی ربط به وظایف وزارت بهداشت خواند. علی رغم اعتراض مشاور سازمان محیط زیست به سفر وزیر بهداشت به خوزستان و بی ارتباط خواندن این مسائل با وظایف وزیر بهداشت، ابتکار خود در انجام امور غیر مریوط به سازمان محیط زیست گوی سبقت را از بقیه ربوده است. به عنوان مثال دیدار با قربانیان اسیدپاشی در استان اصفهان که به طور قطعی کار نیکی بود اما در حوزه وظایف سازمان محیط زیست نبود یکی از این موارد است.[10] دیدار بعدی با شیخ یوسف صانعی بود[11] که مورد انتقاد برخی نمایندگان مجلس واقع شد و به خانم ابتکار تذکر دادند که وظیفه ایشان رفع معضل ریزگردهای استان خوزستان است نه دیدار با چهره های سیاسی نزدیک به جریان اصلاحات.[12]

نتیجه گیری

علی رغم خدمات و اقدامات مثبتی که معصومه ابتکار در چند سال مسئولیت خود در جمهوری اسلامی داشته است اما در بیشتر این سالها هویت سیاسی و عمل بر مبنای مقتضیات جناحی بر عملکرد وی سایه انداخته است. به نظر دیدبان این مساله را می‌توان در مواضع ایشان در مورد پارازیت ها و مساله بنزین و برخی اقدامات در جهت تشدید فضای شک و تردید در فتنه سال 88 به خوبی مشاهده کرد. به نظر می رسد ریشه بسیاری از اقدامات امروز وی نیز همین غلبه نگاه سیاسی باشد که بدون شک این می تواند مسئولیت وی در سازمانی تخصصی را تحت الشعاع مسائل سیاسی قرار دهد.