متن کامل گزارش تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شد.
به گزارش عدالت خواهان گلستان متن کامل گزارش تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی، بدین شرح است:
باسمه تعالی
هیأت رئیسه محترم مجلس شورای اسلامی
سلام‌علیکم
با سلام
احتراماً پیرو نامه شماره 26933 مورخ 18/5/1391 درخصوص تقاضای تعدادی از نمایندگان محترم مبنی بر تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی اینک گزارش نهائی آن جهت قرائت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌گردد. با عنایت به تخلفات احراز شده در متن گزارش، مستدعی است به‌منظور اجرای ماده (216) آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی گزارش پیوست را حسب مورد جهت رسیدگی به قوه قضائیه یا مراجع ذی‌‌صلاح ارسال فرمایید.
محمدمهدی زاهدی
رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری
مقدمه:
با در نظر گرفتن جمعیت جوان کشور و تقاضاهای رو به رشدی که برای ورود به دانشگاهها وجود داشت، دانشگاههای دولتی به تنهایی نمی توانست پاسخگوی داوطلبان ورود به دانشگاه ها باشند. از سوی دیگر، وابستگی نظام آموزش عالی دولتی به بودجه دولتی (نفت محور)،مشارکت بخش غیردولتی در سرمایه‌گذاری آموزش عالی، را اجتناب ناپذیر نموده بود. لذا اصل تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی در اوایل انقلاب،آنهم بصورت مردمی و بدون وابستگی به بودجه عمومی دولت از مهمترین اقدامات بشمار میرود. از طرف دیگر، ورود بخش غیردولتی به فعالیت در آموزش عالی می توانست به تنوع، پویایی، رقابت و افزایش کیفیت کمک مؤثری نماید.
به گزارش ایلنا؛ زحمات طاقت فرسای مدیران، اساتید و کارکنان دانشگاه در سطوح مختلف و اقصی نقاط کشور در طول سی و سه سال گذشته در تاسیس و راه اندازی واحدها و شعبات، فراهم سازی امکانات و نیازمندیها، و اداره مجموعه های تازه تاسیس با کمترین مشکلات اجتماعی قابل تقدیر و تحسین می باشد. فلذا تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی دراوایل انقلاب فرصت مغتنمی برای تکمیل ساختار نظام آموزش عالی بشمار می رفت و بیان نقاط ضعف دانشگاه موجب غفلت از این اهمیت و تلاش نمیباشد.
نارسائی‌ها و نقاط ضعف دانشگاه آزاد اسلامی طی دو دهه اخیر در فضای عمومی کشورمطرح بوده، و موجب ورود نهادهای نظارتی و ارائه گزارشاتی از عملکرد دانشگاه به مناسبتهای مختلف شده است. در ابتدای مجلس نهم موضوع تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی مجددا مطرح و در تاریخ 16/8/91 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این گزارش عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی را از منظر عمل به اساسنامه(ها)، امور آموزشی (تاسیس واحدها، رشته‌ها، هیات علمی و واحدهای خارج از کشور و بین الملل)، عملکرد پژوهشی، مسائل اداری و مالی و عمرانی، و فعالیتهای فرهنگی و سیاسی، در بر گرفته و بصورت فشرده تقدیم مجلس شورای اسلامی می‌شود و مستندات لازم بعنوان پشتوانه گزارش در پیوستها ارائه شده است.
1- دانشگاه از منظر اساسنامه‌ها:
ایده اولیه تاسیس دانشگاه بر اساس رویکردی فرهنگی و مردمی متفاوت از رویه‌های جاری و بر مبنای الگوگیری از حوزه‌های علمیه بالاخص در زمینه علوم انسانی، ابتدا توسط آقای هاشمی رفسنجانی بعنوان یکی از شخصیتهای انقلاب در خطبه های نماز جمعه تشریح و مبنای شکل گیری دانشگاه آزاد اسلامی قرار میگیرد.
دانشگاه در فرآیندشکل‌گیری وتوسعه خود درسه مقطع زمانی دارای اساسنامه هایی بوده است:
الف) اساسنامه مصوب هیات موسس در تاریخ 11/9/1361
ب) اساسنامه اصلاحی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 12/8/1366
ج) اساسنامه اصلاحی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ 28/1/1389
هیأت مؤسس اولیه در مورخ 11/9/1361، اولین جلسه را تشکیل داده و ضمن تصویب اساسنامه اولیه، آقای دکتر عبدالله جاسبی را به عنوان رئیس دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب مینماید.
1-1- عدم رعایت مفاد اساسنامه ها در ساختار، سازماندهی و شکل گیری دانشگاه
بر اساس ماده 7 اساسنامه اولیه دانشگاه آزاد اسلامی، عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری دانشگاه را شورای عالی دانشگاه معرفی وترکیب آنرا به شرح زیر تعیین نموده است:
1. هیأت مؤسس یا نمایندگان ثابت آنها
2. نماینده امام امت (درصورت موافقت معظم له)
3. نماینده جامعه مدرسین حوزه علمیه قم یا نماینده جامعه روحانیت مبارز
4. وزیرفرهنگ وآموزش عالی ویا نماینده ثابت او
5. نماینده ثابت ستاد انقلاب فرهنگی یا جانشین قانونی ستاد انقلاب فرهنگی
6. رئیس دانشگاه
نکته مهمی که در اینجا وجود دارد اینست که علیرغم ترکیب مثبت پیش بینی شده،متاسفانه شورای عالی دانشگاه هیچگاه تشکیل نشده و علت عدم تشکیل شورای عالی دانشگاه که می توانسته با حضور نمایندگان اعضای حقیقی و حقوقی تشکیل یابد، چندان روشن نیست.
2-1- عدم برگزاری جلسات هیات موسس
ماده 24 اساسنامه اولیه دانشگاه مصوب هیات امناء در تاریخ 11/9/1361 بیان میکند: «کلیه اقداماتی که تا تاریخ تصویب این اساسنامه توسط هیأت مؤسس انجام گرفته معتبربوده و تا تشکیل اولین جلسه شورای عالی دانشگاه، هیأت مؤسس جانشین شورای عالی(دانشگاه) بوده و به جای آن انجام وظیفه خواهدکرد.» نکته با اهمیت این که اولین جلسه رسمی هیأت مؤسس در تاریخ 11/9/1361 وجلسه رسمی بعدی آن 5/6 سال بعد در تاریخ 20/3/1368 تشکیل شده است. در واقع در این بازه زمانی نه شورای عالی دانشگاه تشکیل شده و نه هیات موسس جلسه ای را برگزار نموده،، فلذا تمامی تصمیمات و اقدامات توسط شخص آقای دکتر جاسبی بعنوان رئیس دانشگاه و بنا به اظهار ایشان آقای هاشمی رفسنجانی اتخاذ و انجام شده است. آقای دکتر جاسبی در پاسخ به ایراد عدم تشکیل جلسات هیات موسس و شورای عالی دانشگاه اظهارمی نمایند:" مسئولیت راهبری و تعیین خط‌مشی‌های کلان در حوزه مدیریت عالی دانشگاه از روز نخست تا کنون بر عهده هیئت موسس که آقای دکتر جاسبی تنها یک عضو و صاحب یک رای در آن بوده است، قرار داشته که به اتفاق رئیس محترم هیئت موسس یعنی آیت الله هاشمی رفسنجانی که وکالت 4 عضو دیگر هیئت را در اختیار داشته است، امور دانشگاه را تمشیت می‌نموده‌اند." این روش مدیریتی توسط 2 نفر به نیابت از 6 نفر از اعضای هیات موسس برای مجموعه علمی بزرگی نظیر دانشگاه آزاد که بسیاری از مسائل علمی و اجتماعی را می تواند تحت تاثیر قرار دهد نه منطقی است و نه قانونی. موضوع وکالت در مسائل حقوقی دارای معنی و مفهوم است، ولی درمسائل مدیریتی آنهم در سازمانهای بزرگ مغایر با متن و روح اساسنامه اولیه دانشگاه و علم مدیریت و قانون است.
3-1- عدم واقع نگری در اهداف اولیه تاسیس دانشگاه
یکی از ویژگی های دانشگاه که دربند ب ماده 4 اساسنامه اولیه آمده بیان می کند:
«برای تحصیل و تعلیم در دانشگاه محدودیتی از نظر سنی و دارا بودن مدارک تحصیلی وجود ندارد، اما داوطلب تحصیل و یا تعلیم بایستی دارای اطلاعات کافی و زمینه‌های علمی لازم باشد.»
و بند ج ماده 4 اساسنامه اولیه دانشگاه نیز تأکید میکند که:
«نظام آموزشی دانشگاه ترکیبی از نظام‌های آموزشی رایج دانشگاهها وحوزه‌های علمیه خواهد بود.»
اساسنامه اولیه هدف اصلی دانشگاه آزاد اسلامی را به عنوان یک مؤسسه آموزش عالی رسمی غیردولتی، بسیج علمی جهت بهره‌وری بیشتر از امکانات آموزشی وعلمی را عهده دار بوده و در صدد صدور مدرک رسمی تحصیلی نمیباشد، بیان می کند.
با شروع بکار واحدهای دانشگاه هدف گذاری غیر واقع بینانه اولیه نشانگر عدم پختگی عمق دیدگاه اصولی در طراحی اولیه دانشگاه بوده است. چرا که با گذشت زمان و تحمیل واقعیات دانشگاه در صدد اصلاح شیوه ها و اخذ مدرک از داوطلبان و ارائه مدرک به دانش آموختگان می گردد. هر چند اصلاح اهداف و رویه ها در حین شکل گیری بسیار پسندیده است، ولیکن بعنوان آرمان ترسیم شده که در کوتاه ترین زمان دچار تغییر شود قابل نقد می باشد.
4-1- راه اندازی و توسعه واحدها و رشته ها بدون مجوز شورای گسترش وزارتین علوم و بهداشت
از بدو تاسیس دانشگاه،گسترش واحدها و دایر نمودن رشته ها با سرعت زیاد و غالبا بدون فراهم شدن زیر ساختهای اولیه و با بی اعتنایی به هماهنگی با مراجع ذیربط (وزارتین فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت و درمان) توسط رئیس دانشگاه تنها با پشتوانه حمایتی آقای هاشمی رفسنجانی انجام شده است. به طوری که در مدت کمتر از ششماه اول، 18 واحد دانشگاهی در سطح کشور راه اندازی و تأسیس شده و 12 واحد دانشگاهی دیگر نیز در دستور کار مسئولین دانشگاه قرار میگیرد. پنج سال بعد یعنی تاپایان سال 1366 تعداد شعب دانشگاه به 85 شعبه می‌رسد. این امر نشانگر شتابزدگی و بی برنامگی مسئولین دانشگاه بوده است.
با شروع بکار واحدهای دانشگاه در اقصی نقاط کشور مسائل اجتماعی گوناگون از جمله موضوع خدمت سربازی دانشجویان دانشگاه و بدنبال ضرورت صدور گواهی تحصیلی و گواهی اشتغال به تحصیل و فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشگاه پدید می آید. دانشگاه ابتدا برای جذب دانشجو اعلام مینماید که الزامی به ارائه مدرک دیپلم برای تحصیل در این دانشگاه وجود ندارد، لذا برخی درسن 16 سالگی در مقطع دبیرستان به راحتی به عنوان دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی پذیرفته شده و شروع به تحصیل نمایند.
به گزارش ایلنا؛ با توجه به مشکلات نوظهور ناشی از راه اندازی واحدهای دانشگاه، تنشهای موجود با وزارتین، اقدام به بازبینی اساسنامه اولیه نموده و پس از تائید جناب آقای هاشمی رفسنجانی درتاریخ 25/10/1365 آن را برای وزارت فرهنگ و آموزش عالی ارسال مینماید. این اساسنامه پس از طرح درشورای گسترش آموزش عالی برای تصویب نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده، که در نهایت درمورخ12/8/1366 تصویب می‌گردد.
اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسمیت دانشگاه آزاد اسلامی را منوط به صدور مجوز از سوی شورای گسترش آموزش عالی دانسته و ایجاد واحدهای وابسته آنرا به تناسب رشته و ظرفیت پذیرش دانشجویان برای هر سال تحصیلی را موکول به اخذ مجوز از دو وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نموده است. با این اصلاح در اساسنامه جنبه قانونی دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1366 تثبیت و پیام اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی حفظ انسجام و هماهنگی و اعمال برنامه ریزی یکپارچه در نظام آموزش عالی کشور می باشد.
اما متاسفانه اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی چندان مبنای کار دانشگاه قرار نگرفته و بدون اعتنا به مواد اساسنامه به گسترش شتابان خود بدون مجوز و بدون تامین هیات علمی و فضاهای آموزشی و امکانات مورد نیاز ادامه یابد.
برای گریز از محدودیتهای مصوب در اساسنامه و حل مشکلات پیش آمده، ریاست دانشگاه به سراغ مجلس شورای اسلامی رفته و در نهایت تصویب ماده واحده ای با 5 تبصره با عنوان " قانون تائید رشته های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی " در تاریخ 14/2/67 به تصویب مجلس می رسد.
تصویب این قانون فصل جدیدی در ادامه فعالیت و رسمیت یافتن مدارک دانشگاه بدون مراعات چارچوبهای وزارتین علوم و بهداشت ایجاد و به نوعی استقلال نانوشته دانشگاه آزاد از نظام آموزش عالی را بستر سازی میکند.
متن ماده واحده و تبصره های 4 و5 آن عبارت است از:
ماده واحده: "وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی بر حسب مورد مکلفند مدارک کلیه دانش آموختگان دانشگاه آزاد اسلامی را که قبل از تصویب رشته های دانشگاهی وارد دانشگاه شده یا می‌شوند، پس از فراغت از تحصیل حداکثر بعد از یکسال با توجه به مواد درسی و سرفصل‌های مربوط طبق ضوابط ارزیابی جاری، مورد ارزیابی قرار داده و مدارک آنان را تائید نمایند و چنانچه کمبودهایی در مواد درسی وجود دارد، اعلام نمایند تا نسبت به رفع آنها اقدام نماید."
" تبصره 4 - کمیته ارزیابی رشته های دانشگاه آزاد اسلامی متشکل است از یک نفر به نمایندگی از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی که ریاست کمیته را بر عهده خواهد داشت، یک نفر به نمایندگی از طرف وزارت فرهنگ و آموزش عالی یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد و یک نفر به نمایندگی از طرف دانشگاه آزاد اسلامی. نتایج این ارزیابی برای کلیه دستگاههای مسئول لازم الاتباع خواهد بود."
"تبصره 5 – آئین نامه اجرایی این قانون ظرف دو ماه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید."
آئین‌نامه اجرایی قانون "تأیید رشتههای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی" که می باید ظرف دو ماه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه و به تصویب هیات وزیران ارائه شود، پس از حدود 2 سال در10/4/1369 به تصویب هیأت وزیران می رسد.
با تصویب آیین نامه اجرایی، ضمن سلب اختیار از شورای گسترش آموزش عالی به کمیته ارزیابی اختیار می دهد علاوه بر ارزشیابی مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان، در مورد تاسیس رشته های جدید دانشگاهی حتی در صورت مخالفت وزارت فرهنگ و آموزش عالی با تاسیس رشته ای در دانشگاه، مستقلا آن را تایید و مجوز تاسیس صادر نماید. با این حال می بایست تقاضای درخواست تاسیس رشته در ابتدا به شورای گسترش آموزش عالی ارسال و در صورت مخالفت مورد بررسی کمیته ارزیابی قرار گیرد.
بررسی محتوایی آیین‌نامه اجرایی نشان می‌دهد که این آیین نامه اجرایی اولا با ماده واحده قانون تأیید رشتههای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی مصوب مجلس شورای اسلامی مغایرت دارد، زیرا بر اساس این قانون، وظیفه کمیته ارزیابی، ارزشیابی مدارک فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی بوده و نه تصویب رشتههای جدید دانشگاهی، ثانیا با ماده 3 اساسنامه دانشگاه آزاداسلامی فعالیت آموزشی و پژوهشی دانشگاه را از حیث مقطع و رشته تحصیلی و ایجاد واحدهای وابسته با مجوز شورای گسترش می داند، مغایرت آشکار دارد.
بررسی سوابق و مدارک نشان می دهد تشکیل جلسات کمیته ارزیابی بر خلاف همین آیین نامه اجرایی با مخالفت دانشگاه آزاد برای برگزاری آن در محل وزارت فرهنگ و آموزش عالی مواجه بوده است. و این کشمکش تا مدتها ادامه داشته که پاسخ رئیس کمیته ارزیابی به نماینده وزارت فرهنگ و آموزش عالی که بر تشکیل جلسات کمیته در محل شورای گسترش اصرار داشته جالب است. در واقع دانشگاه عملا مواردی از مصوبه قانونی مجلس را هم اجرا ننموده است.
5-1- تشکیل هیات ممیزه بر خلاف اساسنامه دانشگاه
مطابق ماده 15 اساسنامه مورخ 12/8/1366 و 24/1/1389:
«تشکیل شورای دانشگاه و شورای دانشکده‌ها و کمیسیون‌های آموزشی و پژوهشی و دانشجویی، حسب مورد طبق ضوابط معمول در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی تابع وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.»
بررسی‌های هیأت تحقیق و تفحص و نیز گزارش‌های متعدد سازمان بازرسی کل کشور نشان می‌دهد که دانشگاه آزاد اسلامی در موارد متعددی، به‌جای رعایت ماده 15 اساسنامه و لحاظ نمودن ضوابط معمول در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی تابع وزارتین علوم و بهداشت اقدام به تنظیم آئین‌نامه‌ها و مقرراتی مستقل از ضوابط آموزشی و پژوهشی آنان نموده است.
نمونه‌هایی از این دست موارد در گزارش‌های سازمان بازرسی کل کشور ارائه شده است. از جمله این موارد تشکیل هیأت ممیزه مستقل در دانشگاه آزاد اسلامی می باشد.
به گزارش ایلنا؛ پس از تصویب و ابلاغ اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی در مورخ 27/8/1366، دانشگاه میبایست به استناد تبصره 4 ماده 12 اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی مصوب پرونده‌های متقاضیان عضویت در هیأت علمی این دانشگاه را مطابق ضوابطی که در بالا بدان اشاره شد، به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ارسال داشته تا روند لازم خود را مطابق با قانون طی نماید.
اما مستندات موجود در دبیرخانه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نشان می‌دهد که چنین امری از سوی دانشگاه آزاد اسلامی صورت نگرفته و این دانشگاه بدون توجه به قوانین مصوب، به گزینش علمی داوطلبان عضویت در هیأت علمی خود را راسا اقدام نموده است.
شورای برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد در جلسه مورخ 27/12/1367، آئین‌نامه تشکیل و حدود اختیارات هیأت ممیزه دانشگاه را در 14 ماده و 8 تبصره و 20 بند و بدون اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و آموزش عالی و شورای عالی انقلاب فرهنگی (برخلاف ماده 15 اساسنامه دانشگاه)، تصویب مینماید. دانشگاه آزاد از این تاریخ به بعد روال گزینش علمی متقاضیان عضویت در هیأت علمی و نیز ارتقای آنان را بر اساس این آیین نامه انجام داده است.
وزیر فرهنگ و آموزش عالی وقت، در تاریخ 6/8/1368 به رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی (و رئیس هیأت مؤسس و هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی)، اعلام می‌دارد که دانشگاه آزاد اسلامی با گذشت بیش از 18 ماه از تصویب و ابلاغ اساسنامه‌اش، از اجرای قانون خودداری کرده است.
نکته در اینجاست که حتی پس از ارسال نامه فوق به رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی هیچ تغییری در عملکرد خارج از ضوابط دانشگاه آزاد اسلامی مشاهده نگردیده است!
6-1- تشکیل کمیسیون بررسی و تائید نشریات علمی بر خلاف اساسنامه و ضوابط وزارتین
مستندات نشان می‌دهد که حدود 7 ماه پس از صدور بخشنامه مورخ 18/12/1381 که در آن اعلام شده بود که کمیسیون‌های بررسی مجلات علمی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تنها مراجع معتبر تعیین رتبه مجلات در کشور هستند، معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی طی بخشنامه‌ای غیرقانونی و مغایر با مفاد اساسنامه دانشگاه در مورخ 28/7/1382 به کلیه واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی، اعلام مینماید که با توجه به تأیید ریاست عالیه دانشگاه و به منظور حمایت از فعالیتهای تحقیقاتی در سال پژوهش، سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، کمیسیونی تحت عنوان «کمیسیون بررسی و تأیید نشریات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی» راه‌اندازی کرده است که این کمیسیون وظایف «کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور» مستقر در وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را انجام داده و بنابراین مراحل اخذ مجوز رتبه علمی از وزارتخانه‌های علوم و بهداشت از آئین‌نامه نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی حذف می‌گردد.
بنابراین با صدور بخشنامه یاد شده، مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی طی یک رویه مغایر با بخشنامه وزارت علوم و بر خلاف اساسنامه و مقررات آموزش عالی کشور، خود را از اجرای مقررات و آئین‌نامه‌های وزارتخانه‌های علوم و بهداشت و نیز از نظارت علمی وزارتخانه‌های مذکور خارج کرده، وظایف «کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور» را به کمیسیون خود خوانده «کمیسیون بررسی و تائید نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی» واگذار می نمایند.
2- ارزیابی حوزه آموزش دانشگاه
1- 2- راه اندازی واحدها و رشته ها بدون اخذ مجوز
در فاصله زمانی 14/2/1367 (تاریخ تصویب ماده واحده در مجلس) تا 24/7/1369(تاریخ تصویب آیین نامه اجرایی)، بسیاری از رشته ها راه اندازی می‌شود که مشخص نیست توسط کدام مرجع قانونی تائید شده است. به دنبال تصویب قانون " تائید رشته های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی " وتصویب آئین نامه اجرایی آن، کمیته سه نفره ارزیابی درتاریخ 6/11/1369 و در غیاب نماینده سوم یعنی نماینده وزارت فرهنگ و آموزش عالی ضوابط جدیدی را برای تصویب رشته های دانشگاهی دانشگاه آزاد تصویب مینماید، که در نوع خود جالب و منحصر بفرد می باشد.
شورای گسترش وزارت فرهنگ وآموزش عالی پیرو درخواستهای دانشگاه آزاد ضوابط حداقلی(حداقل هیات علمی، امکانات آزمایشگاهی و...) را برای راه اندازی برخی رشته ها مد نظر قرار می دهد، که با مخالفت دانشگاه آزاد مواجه می گردد. به عنوان مثال شورای گسترش آموزش عالی برای تأسیس دوره کاردانی وجود حداقل سه عضو هیأت علمی تمام وقت با مرتبه مربی در رشته موردنظر و برای تأسیس دوره کارشناسی حداقل دو عضو هیأت علمی تمام وقت با مرتبه استادیاری در رشته موردنظر را از شروط صدور مجوز تعیین کرده بود،ولیکن کمیته ارزیابی براساس ضوابط خود برای راه اندازی هر رشته درهرمقطع وجودسه عضو هیأت علمی تمام وقت با هر مرتبه علمی را کافی دانسته است! با تمامی اشکالات وارد به ماده واحده مصوب مجلس شورای اسلامی و آیین نامه اجرایی آن و نیز ضوابط مصوب کمیته ارزیابی، عجیب اینجا است که همین ضوابط هم در تأسیس بسیاری از رشتههای تحصیلی دانشگاه رعایت نشده است.
در دومین جلسه هیأت امنای دانشگاه در مورخ 8/4/1371 پیشنهادی از سوی اعضای سازمان مرکزی مبنی بر تعیین شرایط جدید برای تأسیس واحدهای دانشگاهی مطرح می شود که اکثریت هیأت امنا با شرایط مطرح‌شده به دلیل سخت‌گیرانه بودن تأسیس واحدها مخالفت می‌نمایند و همان روال قبل(بی ضابطه) را در تأسیس واحدهای دانشگاهی مبنای عمل قرار می‌دهند.
مستندات دیگر نیز نشان می دهد مقامات دانشگاه آزاد اسلامی هیچ الزامی برای خود جهت تصویب رشتههای تحصیلی در شورای گسترش آموزش عالی و حتی در کمیته سه نفره ارزیابی نداشته و بر خلاف قانون و بدون بررسی نیازهای علمی، آموزشی و فرهنگی، در مقاطع مختلف خودسرانه تاسیس رشته های واحدها را تصویب و برای آنها دانشجو پذیرش کرده اند. این رویه مورد اعتراض دفتر گسترش آموزش عالی قرار میگیرد. دفتر گسترش در مورخ 10/5/1374خطاب به آقای دکتر جاسبی ریاست وقت دانشگاه آزاد اسلامی اعلام می دارد:
«از جمع 267 رشته اعلام شده برای کنکور سراسری دانشگاه آزاد اسلامی در سال 74، اولاً هیچ کدام از آنها دارای مجوز از دفتر گسترش آموزش عالی نبوده و ثانیاً 168رشته از 267 رشته محل اعلام شده، حتی از کمیته ارزیابی سه نفره نیز مجوز ندارند!»
به گزارش ایلنا؛ در بررسی بعمل آمده در فاصله زمانی سالهای 1366 تا انتهای 1373 وضعیت دانشگاه آزاد اسلامی از حیث هیأت علمی، فضای آموزشی و امکانات در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار داشته است به طوری که اکثر واحدها و شعبات نه تنها حداقلهای شرایط مورد نظر دفتر گسترش آموزش عالی را نداشته، بلکه حتی حداقلهای مورد نظر کمیته ارزیابی را نیز نداشته اند. دانشگاه نه تنها هیچ اقدامی در زمینه اصلاح مشکلات فوق انجام نداده بلکه از عمل به مقررات آموزش عالی کشور و نیز اساسنامه خود نیز عدول کرده است. به طوری که دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورخ 25/3/1379 خطاب به رئیس هیأت امنای دانشگاه به عدم اخذ مجوز کلیه واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به جز واحد خمین اشاره مینماید.
هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی در بیستمین جلسه خود در مورخ 2/8/1379، در اقدامی عجیب و به استناد بند «و» ماده 152 برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و بدون توجه به ماده 3 اساسنامه مصوب سال 1366، واحدهایی را که تا انتهای سال 1378 تأسیس نموده و همگی فاقد مجوز شورای گسترش بوده‌اند را، مصوب تلقی مینماید. البته دراین جلسه تصریح می‌شود برای سایر واحدها و مراکز دانشگاهی که از این تاریخ به بعد تأسیس می‌شوند میبایست مطابق ضوابط عمل گردد. در نتیجه، 138 واحد و مرکز دانشگاهی علاوه بر واحدهایی که تا آن زمان در مصوبات هیأت امنا ذکر نشده‌اند(؟!)، در این جلسه از سوی هیأت امناء مصوب اعلام می گردد. در واقع هیأت امنا واحدهایی را که قبل از سال 1379 راه‌اندازی شده و حتی مجوز هیأت امنا نداشته‌اند و دانشگاه مطابق اساسنامه میبایست برای واحدهایی که قبل از تصویب اساسنامه تأسیس شده اند،از شورای گسترش آموزش عالی مجوز اخذ نماید، را مصوب اعلام می‌کنند.
حتی گزارشات نهادهای نظارتی داخل دانشگاه هم نشان می‌دهد بسیاری از واحدها و مراکز دانشگاهی از نظر امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی اوضاع نامناسبی دارند به ویژه در واحدهایی که با نام علوم و تحقیقات بعد از سال 1387 ایجاد و اقدام به جذب دانشجویان تحصیلات تکمیلی نموده‌اند وضعیت و امکانات آموزشی غیر قابل قبول است.
گزارشات دانشگاه نشان می دهد، در سال 1391 با وجود گذشت سالها از تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی، حداقل 63 شعبه دارای کمتر از 3 عضو هیأت علمی تمام وقت می‌باشند. یعنی این شعب حتی شرایط داشتن یک رشته دانشگاهی در مقطع کاردانی را نیز ندارند.در حالیکه، تعداد قابل ملاحظه‌ای رشته در این شعب دایر شده و دانشجویان زیادی در آنها مشغول به تحصیل می‌باشند. گزارشات حکایت می‌کنند در 23 واحد علوم و تحقیقات در کشور، بدون داشتن حداقل یک هیأت علمی تمام وقت 35115 دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی در سال 1391 مشغول به تحصیل بوده‌اند.
به گزارش ایلنا؛ سند ارائه شده مورخ 15/4/92 از سوی معاونت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی نشان می دهد 25 مرکز دانشگاهی فاقد موافقتنامه اصولی وزارت علوم می‌باشند و حتی یک عضو هیأت علمی تمام وقت نیز در آنها وجود ندارد. متأسفانه در اکثر واحدهای علوم و تحقیقات که فقط دانشجویان تحصیلات تکمیلی دارند، در حالی که باید حداقل مرتبه مدرسین حق التدریس استادیار باشد، از اساتید حق التدریس با مرتبه مربی و بعضا مربی آموزشیار استفاده می‌شود.
تنها در یک سال (یعنی سال1389)،19 واحد علوم و تحقیقات در سطح کشور تأسیس می‌شود که 45 درصد کل واحدهای علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی از بدو تأسیس این دانشگاه تا سال 1391 است. این واحدها مشابه غالب واحدهای علوم و تحقیقات که به دلیل نداشتن شرایط لازم نتوانستند از وزارت علوم موافقت اصولی اخذ نمایند، مدارک دانش آموختگان آنها به نام سایر واحدهای دانشگاه صادر می‌شود. این موضوع بدلیل رواج آن رویه ای نهادینه تبدیل شده است، یعنی واحدی بدون مجوز اقدام به پذیرش دانشجو نموده، ولی مدرک واحد دیگری به دانشجو ارائه می‌شود.
از پیامدهای توسعه سریع دانشگاه، عدم انجام کار کارشناسی برای راه‌اندازی شعب جدید است. بسیاری از شعب در هیأت امنا دانشگاه مصوب شده ولی تا سالها پس از تصویب اقدامی برای راه‌اندازی آنها صورت نگرفته و بعضاً حتی پس از صرف هزینه‌هایی از فعالیت شعبه مذکور ممانعت بعمل آمده، یا اساساً شعبه مذکور نتوانسته اقدام به جذب دانشجو نماید. به عنوان نمونه وجود تنها 4 واحد برون مرزی فعال از 17 واحد مصوب هیأت امنای دانشگاه، قابل ذکر است.
اعلام 135 واحد ضرر ده از سوی ریاست جدید دانشگاه آزاد که اخیراً این عدد به 200 واحد افزایش یافته است بی‌شک از نشانه‌های عدم کارکارشناسی در راه‌اندازی شعب از سوی مسئولین گذشته بوده است.
اصل توسعه واحدهای دانشگاه و تلاش برای گسترش آن امری پسندیده است ولی اقدامات عجولانه و برنامه ریزی نشده، موجب گردیده تا تلاشها عمدتا معطوف به تصاحب زمین و امکانات از طریق مسئولین محلی و منطقه ای شده و عملا دانشگاه را از ریل موسسه ای آموزشی به بنگاه اقتصادی متمایل ساخته است.
هیأت امنای دانشگاه سالها پس از راه اندازی واحدهای عدیده، برای اولین بار در سال 1380، شرایط تأسیس واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه را تصویب مینماید. نکته جالب توجه آن که بسیاری از واحدها و مراکز تأسیس شده از این تاریخ به بعد هم نه تنها شرایط مندرج در مصوبه اخیر هیأت امناء را نداشته بلکه در حال حاضر هم فاقد این شرایط می‌باشند.
بررسی جمعیت دانشجویی و جمعیت شهر محل تأسیس مراکز و واحدها نشان می‌دهد که دانشگاه حتی در بخش‌هایی که جمعیت آنها بسیار کمتر از 50 هزار نفر بوده و بعضاً حتی کمتر از 6 هزار نفر بوده است نیز اقدام به تأسیس مرکز نموده است، که این اقدام حتی با مصوبات هیأت امنای دانشگاه مغایر میباشد.
2- 2- عدم توجه به نیازهای کشور در راه اندازی رشته ها و جذب دانشجو
بی توجهی به نیاز کشور برای ایجاد رشته محل‌های دانشگاهی و افزایش تعداد بی رویه پذیرش دانشجویان نیز از موضوعات اساسی است که نسبت به آن غفلت کامل صورت گرفته است. بعنوان نمونه پذیرش دانشجو بدون برآورد نیاز کشور در رشته های رشته های مدیریت، حقوق، مترجمی زبان انگلیسی در تعداد زیاد و...ازجمله رشته هایی هستند که با ظرفیت فوق العاده در همه واحدها جذب دانشجو داشته ودارند. مثلا تعداد فارغ التحصیلان رشته مترجمی زبان انگلیسی در یکی از واحدها، در سال 1370، 456 نفربوده و در سال 1373 به 707 نفرافزایش داشته است.
نکته قابل انتقاد دیگر در مورد برخی رشته هایی است که مجوز یکبار پذیرش داشته اند، متاسفانه بدون اخذ مجوز جدید کماکان به پذیرش خود ادامه می دهند.
3-2- وضعیت هرم هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی
نسبت هیأت علمی به دانشجو یکی از شاخص‌های مهم ارتقاءکیفیت درآموزش عالی است. هر چه نسبت دانشجو به استاد کمتر باشد، امکان برقراری ارتباط متقابل میان استاد و دانشجو بیشتر خواهد بود. در اینمورد در واحدها و مراکز دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاههای دولتی دو دستورالعمل متفاوت مبنای محاسبه نسبت هیات علمی به دانشجو وجود دارد که دستورالعمل دانشگاه آزاد در مقایسه با دستورالعمل وزرات علوم، حالت سهل‌گیرانه‌‌تری دارد. در دانشگاه آزاد از اصطلاح هیات علمی معادل تمام‌وقت استفاده می‌شود که بنوعی شامل افراد پاره وقت و حق التدریس می گردد.خلاصه نتایج حاصل از بررسی این نسبت در دانشگاه آزاد اسلامی نشان می دهد:
الف- در هرم سنی اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیش از 870 هیأت علمی دارای سن بالاتر از 70 سال می‌باشند. ضمناً از آنجایی که عمده فعالیتهای علمی و پژوهشی دانشجویان مقطع دکتری با اعضای هیأت علمی با مرتبه علمی دانشیاری و استادی می باشد،کهولت سن این اعضا عدم کارایی مناسب آنان را جهت هدایت تعداد زیاد دانشجویان مقطع دکتری و نیز مقطع کارشناسی ارشد را بدنبال دارد، و در نتیجه کیفیت آموزشی و پژوهشی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه از سطح قابل قبولی برخوردار نمی باشد.
ب- بر اساس مصوبات دانشگاه مقرر بوده در ابتدای دهه 80 میبایست نسبت استادبه دانشجو به نسبتی کمتر از 30 برسد، این امر محقق نشده و در مقایسه دانشگاه آزاد اسلامی با دانشگاههای برتر کشور، به روشنی مشاهده می‌شود که دانشگاه آزاد با دارا بودن نزدیک به 40 درصد دانشجویان کشور، از نظر شاخص نسبت دانشجو به هیأت علمی در کلیه مقاطع تحصیلی بخصوص در تحصیلات تکمیلی،وضعیت نامناسب داشته و بر خلاف ادعاهای چندین باره مسئولین دانشگاه که خود را در زمره دانشگاههای برتر ودرسطح بین‌المللی می‌پندارند، نتوانسته‌اند حتی با وجود جذب اساتید با مرتبه‌های علمی پایین و استفاده‌ی مجدد از اساتید بازنشسته، سطح کیفی خود را در این زمینه به تراز دیگر دانشگاههای کشور برسانند.
در بررسی واحدهای تهران و حومه، نسبت دانشجو به هیأت علمی بالاتر از 100 بوده و دستورالعمل ابلاغی دانشگاه برای بهره جستن از هیأت علمی حق‌التدریس نیز نتوانسته این نسبت را پایین بیاورد.
به گزارش ایلنا؛ در واحد علوم و تحقیقات، که به عنوان واحد سرآمد و برجسته دانشگاه شناخته می‌شود، نسبت هیات علمی به دانشجو65 میباشد. جالب‌تر آنکه حدود64 درصد اعضای هیأت علمی این واحد را هیأت علمی حق‌التدریس تشکیل داده و تنها 23 درصد اعضای هیأت علمی تمام وقت می‌باشند. که امکان و زمان کافی و مناسب برای راهنمایی و مشاوره دانشجویان را در اختیار ندارند.
ج - حق الزحمه اساتید تمام وقت، نیمه وقت و حق التدریس در دانشگاه آزاد به مراتب کمتر از دانشگاه های دولتی است. هر چند بسیاری از اساتید دانشگاه های دولتی بعنوان کمکی به منبع درآمد خویش، ساعاتی را در دانشگاه آزاد تدریس می‌کنند. لذا در واقع اعضای هیات علمی در کشور دو یا چند برابر نشده بلکه اشتغال اساتید بعنوان حق التدریس بیشتر شده است. بنا به اظهارات آقای دکتر میرزاده در حال حاضر پس از گذشت بیش از 30 سال از عمر دانشگاه 70% از هیات علمی دانشگاه آزاد را مربیان تشکیل می دهند. نکته بسیار حائز اهمیت اینکه، بر اساس مقایسه لیست اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد با دانشگاه های دولتی مشخص شد که تعداد قابل توجهی از اساتید تمام وقت دانشگاه های دولتی بعنوان تمام وقت در لیست دانشگاه آزاد ارائه می‌شوند که این عمل خلاف قانون است.
4-2- وضعیت واحدهای برون مرزی و بین الملل دانشگاه
هدف از تاسیس واحدهای برون مرزی جذب دانشجویان خارجی بخصوص از کشورهای همسایه و یا ایرانیان مقیم در خارج، و تبادل استاد و دانشجو با دانشگاه های خارجی و نتیجتا افزایش کیفیت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی بوده است.
الف- واحدهای برون مرزی
هیات امناء دانشگاه 17 واحد برون مرزی را از سال 71 الی 89 تصویب نموده در حالی که پس از تصویب تمامی واحدهای فوق الذکر، ضوابط تاسیس واحدهای دانشگاه در خارج از کشور در جلسه 2/6/1390 هیات موسس پس از بیست سال به تصویب می رسد. بنا به گزارش عملکرد معاونت بین الملل در سال 92 از 17 واحد مصوب در حال حاضرفقط 4 واحد امارات، لبنان، آکسفورد و افغانستان فعال هستند.این عملکرد نشان می دهد که حداقل نیازسنجی و امکان سنجی در زمان تصویب صورت نگرفته است.
ارزیابی واحدهای فعال برون مرزی نشان می دهد، قریب به تمامی دانشجویان این واحدها ایرانی وساکن داخل کشور هستند.
پذیرش و جذب دانشجو بنام واحدهای برون مرزی نظیر امارات، لبنان و آکسفورد انجام شده و بلا فاصله به واحدهای داخل کشور ابتدا بصورت مهمان و سپس انتقال دائم داده می‌شوند. این دانشجویان شهریه را به صورت ارزی(ریال معادل ارز) پرداخت و مبلغی نیز بابت مهمانی به داخل کشور از آنان دریافت شده، و در نهایت مدرک یکی از واحدهای داخلی به آنان داده می‌شود.
در واقع واحدهای برون مرزی عمدتا بعنوان پوششی برای پذیرش بیشتر دانشجو (از طریق آزمون و یا بدون آزمون) و افزایش درآمد دانشگاه می باشد. تعداد دانشجویان پذیرش شده وثبت نام شده آنهم در مقطع تحصیلات تکمیلی خارج از تصور است. در سال 92 در واحد امارات 1897 نفر در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پذیرش شده و تعدادی از آنان یعنی 1546نفر به واحدهای داخل کشور بصورت مهمان انتقال یافته اند. این در شرایطی است که همه واحدهای داخل قبلا بیش از ظرفیت خود اقدام به پذیرش نموده بودند یا این واحدها بعنوان واسطه برای ارسال دانشجو به دانشگاه های خارج عمل نموده‌اند (واحد آکسفورد).
1- واحد آکسفورد
هیات امناء در 8/4/71 تاسیس واحد انگلستان را تصویب و حدود 10 سال بعد در 17/7/81 با تاسیس واحد آکسفورد موافقت اصولی نموده است. از هویت علمی واقعی واحد انگلستان اطلاعات درستی در دست نیست. مکاتبات رئیس وقت واحد آکسفورد در سال 84 نشان می دهد،این واحد در جذب دانشجو با مشکل جدی مواجه بوده است. و تلویحا اذعان می دارد که آکسفورد فاقد حداقلهای لازم در حد یک واحد دانشگاهی است. 51 دانشجوی دکتری این واحد همگی از اعضای هیات علمی یا بورسیه دانشگاه آزاد اسلامی در داخل کشورند،که بدون استثنا به سایر دانشگاههای طرف قرارداد در انگلیس معرفی و در آنجا ادامه تحصیل می دهند. تعداد104 نفر دانشجوی خارجی جذب شده بنام این واحد نیز به دانشگاههای انگلیس معرفی شده اند. بعلاوه واحد آکسفورد از سال 87 تا کنون در 17 رشته دکتری پذیرش داشته که هیچیک دارای مجوز از شورای گسترش نیستندو تنها در 3 رشته کارشناسی ارشد دارای موافقت اصولی و در 5 رشته کارشناسی مجوز جذب دانشجو را اخذ نموده است.
هر چند اطلاعات کافی از سوی دانشگاه دراختیار هیات تحقیق و تفحص قرار داده نشده، ولی با توجه به اظهارات ریاست سابق دانشگاه، واحد آکسفورد بدلیل تعداد بسیارکم دانشجو عملا امکان تشکیل کلاس درس را ندارد و تمامی دانشجویان به دانشگاههای همکار معرفی می‌گردند. با این حال تعداد 11 نفر هیات علمی در واحد آکسفورد حضور دارند که از ماموریت حقیقی آنان اطلاعی در دست نیست. لیست پرداختهای صورت گرفته به برخی افراد قابل توجه و نیازمند بررسی بیشتر می باشد.
2- واحد لبنان
واحد لبنان بدلیل عدم اخذ مجوز فعالیت از دولت لبنان، بعنوان شاخه ای از واحد تهران مرکز فعالیت نموده و دانشجویان می بایست از این واحد فارغ التحصیل شوند. این واحد در 32 رشته کارشناسی و کارشناسی ارشد پذیرش دارد که 12 رشته آن صرفا مجوز یکبار پذیرش را داراست. واحد لبنان فاقد هیات علمی تمام وقت و عمدتا از اساتید دیگر دانشگاهها بصورت حق التدریس استفاده می کند.
مدارک موجود نشان می دهد قریب 80% دانشجویان این واحد در داخل کشور هستند که بدون حضور در واحد لبنان بلافاصله به داخل، مهمان یا منتقل می‌شوند، ولیکن شهریه را بصورت ارزی(یا ریال معادل ارز) می پردازند. این واحد در سال 92، تعداد 570 نفر دانشجوی ایرانی مهمان یا انتقالی به داخل داشته است. تاکنون 1174 نفرفارغ التحصیل این واحد هستند.
3- واحد امارات
راه اندازی واحد امارات در 11/5/71 در هیات امناء مصوب و با کمال تعجب 8 روز بعد در 19/5/71 آغاز بکارمی‌نماید.این واحد برای رشته کاردانی علمی-کاربردی کامپیوتر و کارشناسی مدیریت بازرگانی دارای مجوز قطعی از شورای گسترش بوده و برای دو رشته کارشناسی مجوز یکبار پذیرش داشته است. در حالی که واحد امارات در نیمسال 93-92 در 48 رشته گرایش و مقطع 2636 نفر دانشجو داشته، که از این میان تنها 21 نفر غیر ایرانی هستند.
برای این واحد 21 نفر هیات علمی اعلام شده که فقط 4 نفر از آنان درلیست اعضای هیات علمی دانشگاه قرار دارند. واحد امارات نیز نظیر سایر واحدهای برون مرزی اقدام به پذیرش دانشجویان داخل کشور از طریق (آزمون و حتی بدون آزمون)، نموده و بلافاصله آنان را به واحدهای داخل کشور مهمان یا منتقل مینماید. در سال 92 تعداد1897نفر در واحد امارات پذیرش و بدون اینکه واحد امارات را دیده باشند، به داخل منتقل شده‌اند.
4- واحد افغانستان
تاسیس واحد افغانستان در 3/6/83 مصوب شده و تا سال 91 در لیست پذیرش دانشگاه نبوده است. رئیس واحد در سال 92 بیان می دارد که اساتید واحد همگی حق التدریسی بوده و فاقد هیات علمی تمام وقت یا نیمه وقت می باشد. از تعداد دانشجویان اطلاعاتی به هیات ارائه نشده فقط لیست 149 نفر متقاضی انتقال به واحدهای داخل کشورمشاهده شده است.
ب - واحدهای بین الملل
در مورخ 25/2/80 دربیست وسومین جلسه هیات امناء تاسیس واحدهای بین الملل با انگیزه پذیرش دانشجویانی که در آزمون داخل پذیرفته نمی‌شوند، به خارج از کشور نروند مصوب می‌شود.
فقدان ضوابط برای مشخص نمودن ویژگیهای مراکز و واحدهای بین الملل سبب می‌شود که عبارت بین الملل به راحتی به نام یک مرکز افزوده و بعضا از نام آن حذف گردد. اداره کل نظارت و ارزیابی دانشگاه در سالهای 88، 90 و 92 کمبود هیات علمی، تدریس اساتید با مدرک کارشناسی، تدریس مربی برای مقطع کارشناسی ارشد، تدریس اساتید در دروس غیر تخصصی، کمبود امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی،سرانه کتاب و فضای آموزشی را از مشکلات این واحدها ذکر نموده است.کمبود هیات علمی به نحوی است که برگزاری کلاس یک استاد از ساعت 8 صبح تا 8 شب در یک روز در سایت واحد منعکس شده است.
مروری به وضعیت برخی از این واحدها ضروری است:
1- واحد بین‌المللی قشم:
تاسیس واحد قشم در تاریخ 3/6/83 مصوب و 6 سال بعد یعنی درسال 89 راه اندازی می‌شود. برای مرکز بین الملل قشم بصورت مستقل هیات علمی جذب نشده، بنا به آمار دانشگاه در سال 91 تعداد 49 مربی، یک نفر استادیار، و دو نفر مربی آموزشیار فعالیت داشته اند. ظرف یک سال تعداد رشته ها به دو برابر و تعداد دانشجویان به بیش از سه برابر افزایش یافته است.
در ارزیابی بعمل آمده در سال 90 واحد قشم دارای 8 رشته کارشناسی ارشد و دو رشته دکتری و جمعا 258 دانشجو بوده و در سال 91 تعداد رشته های کارشناسی ارشد به 17 رشته و تعداد دانشجویان به 1119 نفر افزایش یافته است، در حالیکه تنها یک نفر استادیار دارد.
2- واحد بینالملل جلفا
این واحد در بهمن ماه 84 با جذب 54 دانشجو در 2 رشته مکانیک خودرو و معماری در منطقه آزاد ارس آغاز بکار نموده است. هم اکنون دارای بیش از 1950 دانشجو در 39 رشته کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد. تنها 3 رشته در این واحد دارای مجوز قطعی است و سایر رشته ها نهایتا مجوز یکبار پذیرش دارند و هیچ تلاشی برای اخذ مجوز دائم صورت نگرفته است.
در سال 91 با وجود 1950 دانشجو دارای 24 مربی و 3 استادیار تمام وقت که با توجه به تعداد زیاد رشته ها، کمبود هیات علمی به ویژه برای مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد کاملا محسوس است.پذیرش دانشجویان این مرکز در مقاطع کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوسته بدون کنکور است.
3- واحد کیش
مرکز بین المللی کیش در 15/2/86 مصوب و در سال 89 راه اندازی شده است. این مرکز در سال 89، دارای 317 دانشجو در 17 رشته شامل7رشته کارشناسی ارشد،یک رشته دکتری تخصصی و 9 رشته کاردانی و کارشناسی بوده است. در سال 90 تعداد دانشجویان واحد کیش به 866 نفر و در سال 92 در 27 رشته دانشگاهی 3225 نفر دانشجو جذب نموده است، یعنی در طول 3 سال تعداد دانشجو بیش از 10 برابر شده است.در حالی که به اذعان مسئولین دانشگاه فاقد هیات علمی، آزمایشگاه و کارگاه و حتی ساختمان است. در گزارش اداره کل نظارت و ارزیابی سازمان مرکزی در 6/3/91 آمده است:
"این مرکز با وجود داشتن 1131 دانشجوی فعال، یک رشته دکترای تخصصی و دو رشته دکترای پزشکی و 13 رشته کارشناسی ارشد فاقد موافقتنامه اصولی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و حتی دارای یک عضو هیأت علمی تمام وقت و نیمه وقت نیز نمیباشد. همچنین این مرکز فاقد معاون آموزشی و دانشجویی است،تدریس اساتید حق‌التدریس نیز در خارج از تخصص آنها صورت می‌پذیرد. این مرکز با وجود داشتن رشتههای فنی مهندسی نظیر عمران و برق فاقد امکانات آزمایشگاه و کارگاه میباشد."
افزایش ظرفیت این مرکز به ویژه در دوره تحصیلات تکمیلی به گونه‌ای غیرقابل توجیه و خارج از ضابطه است. مقایسه تعداد دانشجویان سالهای 1390 و 1391 این مرکز آموزشی نشان می‌دهد هر تعداد از پذیرفته‌شدگان که برای ثبت نام مراجعه نمایند با محدودیتی از سوی دانشگاه مواجه نمی‌شوند. بطوریکه تعداد دانشجویان کارشناسی ارشد از 50 نفر در سال 90 به 181 نفر در سال 91 بالغ شده است.(بعنوان نمونه می‌توان به جذب50 نفر در رشته حقوق جزا و جرم شناسی، 61 نفر در رشته حقوق خصوصی، 35 نفر در رشته روانشناسی عمومی، 35 نفر در رشته سازه‌های هیدرولیکی اشاره کرد). این افزایش بیش از سه برابری در حالیست که تعداد اعضای هیات علمی هیچ بهبودی نداشته است.
تا فروردین‌ماه 1391، 27 رشته دایر در این مرکز، فاقد مجوز از سوی شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بوده و در سال 1392 تنها 6 رشته دوره کارشناسی ارشد با رایزنی‌های این دانشگاه موفق به اخذ مجوز یکبار پذیرش شده است.
4- مرکز بین الملل بندر انزلی
در پنجاه و یکمین جلسه هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی مورخ 25/9/1388 بنا به درخواست نماینده بندر انزلی واحد بین‌المللی در منطقه آزاد بندر انزلی مورد تصویب و در سال 89 تاسیس می‌شود. به گزارش ایلنا؛ این موضوع در شرایطی به تصویب می‌رسد که حدود یکسال قبل دکتر جاسبی بر مبنای گزارش هیأت اعزامی سنجش و نظارت به واحد بندر انزلی نسبت به مواردی از جمله: کمبود هیأت علمی، تدریس با مدرک کارشناسی، عدم رعایت تناسب تخصص برخی اساتید با دروسی که تدریس می‌کنند، کمبود شدید سرانه کتاب، محدود بودن فضای سالن مطالعه، کمبود فضای آموزشی، نیاز به تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها به ریاست واحد بندر انزلی تذکر می دهد.
طبق اطلاعات ارائه شده این واحد با داشتن 4 رشته کارشناسی ارشد فاقد کتاب واشتراک مجله و عضو هیأت علمی تمام وقت میباشد و اساتید حق‌التدریس آن شامل 12 مربی و استاد فاقد مرتبه علمی است.
5- مرکز بین الملل ماکو
در پنجاه و یکمین جلسه هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی مورخ 25/9/1388 با درخواست نماینده مردم شهرستان‌های ماکو، چالدران، شوط و پلدشت بین‌المللی کردن واحد ماکو مطرح می‌شود و مورد تصویب قرار میگیرد.
این واحد دانشگاهی در سال 1391، دارای 31 مربی و 1 استادیار تمام وقت بوده است. از 34 رشته این واحد دانشگاهی تنها 15 رشته کاردانی و کارشناسی دارای مجوز قطعی و بقیه مجوز یکبار پذیرش دارند.
در حالیکه مصوبه جلسه مورخ 12/7/91 معاونت امور بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی در مورد شهریه دانشجویان واحدهای بین الملل اذعان می‌دارد: «شهریه دانشجویان کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد سال 92-91 دو برابر شهریه داخل کشور مطابق با روند اجرایی واحدهای بین المللی در سالهای قبل تعیین گردید.» این شعب فاقد امکانات آموزشی کافی، هیأت علمی تمام وقت متناسب با رشتههای دایر در شعبه می‌باشند، و پذیرش دانشجوی خارجی نیز عملاً محقق نشده است.
5-2- دیدار رئیس، معاونین و روسای واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد با رهبر معظم انقلاب اسلامی در (26/2/1373)
مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در دیدار مورخ 26/2/1373 خود با مقام معظم رهبری، ضمن ارائه گزارشی از فعالیتهای دانشگاه، برنامه 5 ساله دانشگاه را برای فاصله زمانی سالهای 1374 تاانتهای 1378، (که مقارن با برنامه 5 ساله توسعه فرهنگی، اجتماعی واقتصادی کشور بود)، ارائه می دهند.
پس از ارائه برنامه توسط رئیس دانشگاه، در ادامه این دیدار رهبر معظم انقلاب سخنان مهمی را ایراد فرموده اند که به لحاظ اهمیت موضوع بخشی از بیانات معظم له، ارائه می‌گردد:
«خوشبختانه هیچ توسعه کمی را پیش بینی نکرده‌اید و نباید هم در واقع پیش بینی کنید به هیچوجه.
این دانشگاه حالا حالاها تاب گسترش کمی را ندارد اگر چنانچه بیش از این توسعه دهید آنوقت ممکن است ناگهان دچار گسیختگی شود، کش آمدن هر چیزی حدی دارد، لااقل در برهه خاصی از زمان حدش همین است، ممکن است درآینده ظرفیت بیشتری پیدا کند ولی حالا نه. شما گسترش کمی را مطلقاً در برنامه نگذاشته‌اید و این خوب است، بر این امر پا فشارید و به خاطر درخواست‌ها، دچار تردید و وسوسه‌ها نشوید که آقا، اینجا هم یک واحد، آنجا هم یک واحد، شهر ما چنین شد،نه نه، پس گسترش کیفی مد نظراست، حالا شما می‌گویید در سطح بهترین و برترین دانشگاههای دنیا، به به این خیلی خوب است،این همت راصادقانه داشته باشید.
می دانید که این شرایطی دارد، اگر بخواهید در سطح بهترین دانشگاههای دنیا پیش بروید این احتیاج دارد به دقت نظر، سخت‌گیری، انتخاب اساتید خوب و قوی، محیط دانشگاه را کاملاً محیطی علمی و تحقیقی کردن. این،آن نکته اولی که شما مورد توجهتان هست و خوب هم است.....
دومی، جهت معنوی و دینی و انقلابی دانشگاه است که امروز می خواهیم آن را در جهت هدف ها و ارزش های انقلاب به پیش ببریم. این به شما عرض می کنم، از آن اولی اهمیتش بیشتر است. از آن بخش اولی که گسترش کیفی باشد، این از آن هم اهمیتش بیشتر است.»
بررسی عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی در فاصله زمانی سالهای 1374 تا 1378 نشان می دهد که تدابیرصریح رهبر معظم انقلاب در توقف توسعه کمی دانشگاه به هیچ وجه مورد توجه قرار نگرفته است، بلکه عکس آن عمل شده است.
3- بررسی وضعیت پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی
ارزیابی وضعیت پژوهش وشاخص های مربوط به آن از نکات حائز اهمیت است. هرچند دوره های کارشناسی ارشد و دکتری در برخی رشته ها از دهه اول شروع شده ولی در بررسی وضعیت پژوهشی توجه اصلی گزارش هیات معطوف به زمان توسعه دوره های تحصیلات تکمیلی عمدتا در دهه دوم عمر دانشگاه است. به گزارش ایلنا؛ هرچند تعدادی از واحدهای دانشگاه در این زمینه و در برخی رشته ها(مسابقات ربوکاپ) عملکرد قابل رقابتی با سایر دانشگاه های ممتاز کسب کرده اند، اما در این تحقیق و تفحص ارزیابی کلان از دانشگاه مد نظر و امکان بررسی تک تک واحدها مقدور نبوده و نیست. معیار ارزیابی گزارشات، مستندات دانشگاه و سایر مراجع رسمی است که توضیحات بیشترآن در گزارشات پیوست آمده است.
الف) وضعیت تولید مقالات علمی
1- «آئین‌نامه جدید تشویق مقالات دانشگاه آزاد اسلامی» که محتوای اصلی آن سیاست «تشویق بدون سقف، بدون محدودیت و همه جانبه مقالات علمی» بوده در مورخ 6/7/1389 ابلاغ شده است. تنها در عرض کمتر از 5 ماه بخشنامه متمم در تاریخ 23/12/1389 از سوی ریاست دانشگاه، با سیاست «سقف سخت‌گیرانه، محدودیت غیر معقول و حمایت مشروط» بعنوان جایگزین سیاست «تشویق بدون سقف، بدون محدودیت و همه جانبه مقالات علمی» ابلاغ می‌گردد.
بنابراین سیاست حمایت از فعالیتهای پژوهشی در دانشگاه آزاد اسلامی مبتنی بر یک اصول علمی روشن و مشخصی تهیه و تدوین نمی‌گردد. لذا این امر یک ضعف بسیار اساسی و ساختاری در حوزه سیاست‌گذاری برای دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می‌شود.
2- دانشگاه آزاد اسلامی از سال 1361 تا سال 1380 تعداد 171 عنوان مقاله ISI و از سال 1381 تا انتهای سال 1391 در مجموع 17,472 عنوان مقاله تولید کرده است. شایان ذکر است که از این تعداد6,474 عنوان مقاله معادل 05/37 درصد کل مقالات تولید شده در عملکرد 11 ساله دانشگاه آزاد اسلامی در تولید مقالات ISI تنها در سال 91 به چاپ رسیده است.
3- این در حالی است که مجموع مقالات ISI تولید شده کشور از سال 1369 تا سال 1391 برابر 159,232 عنوان مقاله بوده است. در نتیجه سهم دانشگاه آزاد اسلامی با احتساب 31 سال فعالیت پژوهشی (از سال 1361 تا 1391) از مجموع 22 سال تولیدات علمی ISI کشور (از سال 1369 تا 1391) تنها 09/11 درصد میباشد که سهم بسیار ناچیزی برای دانشگاهی که حدود نیمی از آموزش عالی کشور را در اختیار دارد محسوب می‌شود.
4- عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه چاپ مقالات علمی در مجلات علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی (شامل مقالات چاپ شده در مجلات مورد تأیید کمیسیون بررسی مجله‌های علمی کشور و کمیسیون بررسی و تأیید نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی) از سال 1381 تا انتهای سال 1391 در مجموع 15,540 مقاله علمی- پژوهشی و 3,191 علمی- ترویجی بوده است. از این تعداد به ترتیب 4,881 مقاله علمی پژوهشی و 329 علمی- ترویجی در سال 1389 به چاپ رسیده است که سهم 4/31 درصدی و 31/10 درصدی از مجموع مقالات چاپ شده را شامل می‌شود. بنابراین مجموع مقالات چاپ شده دانشگاه آزاد اسلامی در مجلات علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی از سال 1381 تا انتهای سال 1391 برابر 18,731 عنوان مقاله بوده است.
5- طبق آمار ارائه شده از سوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) به هیأت تحقیق و تفحص، تنها دانشگاه تهران از سال 1381 تا انتهای سال 1391 تعداد 19,690 عنوان مقاله در مجلات نمایه شده این پایگاه به چاپ رسانده است که بیش از آمار عملکرد کل دانشگاه آزاد اسلامی در بازه زمانی یکسان است.
6- لازم به ذکر است آمار عملکرد دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه چاپ مقالات علمی در مجلات علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی نمایه شده در پایگاه ISC از سال 1381 تا انتهای سال 1391 به طور مجموع به ترتیب برابر 118,562 و 61,191 عنوان مقاله میباشد.
در نتیجه این آمار نشان دهنده عملکرد بسیار ضعیف دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه چاپ مقالات علمی در مجلات علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی نمایه شده در پایگاه ISC است. در واقع سهم دانشگاه آزاد اسلامی از مقالات چاپ شده در مجلات علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی کشور تنها 44/9 درصد خواهد بود.
7- مقالات علمی ارائه شده در همایش‌ها و سمینارهای داخل کشور دانشگاه آزاد اسلامی از سوی این دانشگاه در سه گروه همایش ملی، همایش منطقه‌ای و همایش داخلی تقسیم‌بندی شده است. طبق این تقسیم‌بندی دانشگاه آزاد اسلامی از سال 1381 تا انتهای سال 1391 در همایش‌های ملی، منطقه‌ای و داخلی به طور مجموع به ترتیب 13,112و3,684 و 17,318 عنوان مقاله ارائه نموده است که بیشترین سهم مربوط به مقالات ارائه شده در همایش‌های داخلی است. بنابراین مجموع مقالات ارائه شده در همایش‌ها و سمینارهای داخل کشور از سوی دانشگاه آزاد اسلامی طبق آمار اعلام شده این دانشگاه 34,114 عنوان مقاله میباشد.
این در حالی است که طبق آمار ارائه شده از سوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تنها دانشگاه تهران 8,033 عنوان مقاله در همایش‌ها و سمینارهای علمی ارائه کرده است. از طرفی نیز مجموع مقالات ارائه شده در همایش‌ها و سمینارهای علمی از سوی دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال 1381 تا انتهای سال 1391 برابر 132,911 عنوان مقاله است. شایان ذکر است که طبق آمار ارائه شده از سوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) مجموع تعداد مقالات ارائه شده از سوی دانشگاه آزاد اسلامی در همایش‌ها و سمینارهای علمی داخل کشور و خارج از کشور از سال 1380 تا انتهای سال 1391 برابر 22,278 عنوان مقاله بوده است.
8- آمار عملکرد دانشگاه در زمینه ارائه مقالات علمی در همایش‌ها و سمینارهای خارج از کشور (طبق آمار ارائه شده از سوی این دانشگاه) از سال 1381 تا انتهای سال 1391 به طور مجموع برابر 7,323 عنوان مقاله بوده است. از این تعداد نیز 2,758 عنوان مقاله در سال 1389 که 66/37 درصد کل مقالات ارائه شده در همایش‌های و سمینارهای خارج از کشور در این 11 سال میباشد.
9- عملکرد دانشگاه در زمینه چاپ مقالات علمی در مجلات خارجی غیر ISI معتبر (طبق آمار ارائه شده از سوی این دانشگاه) از سال 1385 تا انتهای سال 1391 به طور مجموع برابر 3,921 عنوان مقاله بوده است. از این تعداد نیز 1426 عنوان مقاله در سال 1391 چاپ شده است که 36/36 درصد کل مقالات چاپ شده در مجلات خارجی غیر ISI معتبر در این 7 سال میباشد. لذا دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه چاپ مقالات علمی در مجلات خارجی غیر ISI معتبر نیز عملکرد بسیار ضعیف و نامطلوبی داشته است.
ب) پایان نامه های دانشجویی
1- ارزیابی آئین‌نامه‌های مربوط به سقف همکاری اساتید راهنما و مشاور در پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی نشان می‌دهد که مسئولین دانشگاه مسیر مشخص و روشنی در این زمینه برای واحدها ترسیم ننموده‌اند، به گونه‌ای که سقف نهایی راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویی دانشگاه از سال 1381 تا سال 1390 دارای نوسانات فراوانی بوده و متناسب با جذب دانشجو در این مقاطع نبوده است.
به گزارش ایلنا؛ به عنوان مثال اساتید تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی با مرتبه علمی استاد با پایه 10 به بالا با در نظر گرفتن تمامی تبصره‌های خاص می‌توانند همزمان در راهنمایی و مشاوره 39 پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی مشارکت داشته باشند.
2- در حالی که آئین نامه ارزیابی علمی و پژوهشی مقالات مستخرج از پایان‌نامه‌های دانشجویی در مقاطع تحصیلات تکمیلی بیان می‌دارد:
«دانشجویان دوره‌های دکترای تخصصی میبایست یک مقاله ISI مستخرج از رساله یا تحقیقات مرتبط با موضوع پایان‌نامه به نام واحدی که در آن تحصیل می‌کنند ارائه دهند.» 624 نفر از دانشجویان دکترای تخصصی بدون ارائه مقاله مستخرج از رساله خود فارغ التحصیل شده اند و این رقم در واحد علوم و تحقیقات به 359 مورد می رسد.
3- ارزیابی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص پایان‌نامه‌های دانشجویی و گزارش دستگاههای نظارتی نظیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان بازرسی کل کشور نشان می دهدکه کیفیت پایان‌نامه‌های انجام شده در دانشگاه آزاد اسلامی غالبا پائین بوده و به مثابه یک تکلیف آموزشی است و قابلیت استخراج مقالات علمی معتبر از آنها وجود ندارد.
4- طبق آمار ارائه شده از سوی دانشگاه آزاد اسلامی به هیأت تحقیق و تفحص، در مجموع از سال 1381 تا 1391 طی دوره ده ساله در این دانشگاه 207,011 پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی دفاع شده است. این در حالی است که تعداد پایان‌نامه‌های دفاع شده تحصیلات تکمیلی متناسب با رشد سه برابری تعداد اعضای هیأت علمی (تمام وقت و نیمه وقت) استادیار به بالا در سال 91 به نسبت 81 نمی باشد.
ج) وضعیت مجلات پژوهشی
1- دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1382 طی یک رویه غیر قانونی (بر خلاف مواد 3 و 6 اساسنامه دانشگاه و قوانین آموزش عالی کشور) اقدام به تشکیل «کمیسیون بررسی و تأیید نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی» مینماید، که بر اساس آن اعضای هیأت علمی این دانشگاه بتوانند از طریق چاپ مقالات علمی در نشریات مورد تأیید این کمیسیون مرتبه علمی خود را ارتقاء دهند. و بدین ترتیب بر خلاف ضوابط و مقررات آموزش عالی کشور اخذ تأییدیه و رتبه علمی از " کمیسیون بررسی و تأیید نشریات علمی کشور" منتفی و ارزیابی کیفیت نشریات علمی توسط خود دانشگاه انجام می‌شود.
سهم دانشگاه آزاد اسلامی از 882 عنوان «مجله علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی» مورد تأیید «کمیسیون بررسی مجلات علمی کشور» وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تنها 53 عنوان مجله میباشد که سهمی برابر 6 درصد می باشد. تعداد 123 عنوان مجله علمی- پژوهشی و علمی- ترویجی دانشگاه آزاد اسلامی برای یک بار موفق به کسب رتبه علمی شده‌اند،و تنها 53 عنوان از 123 عنوان مجله مذکور تا انتهای سال 1391 توانستهاند رتبه علمی خود را حفظ نموده و 70 عنوان مجله دیگر رتبه علمی خویش را از دست داده‌اند.
2- سهم دانشگاه آزاد اسلامی از 887 عنوان «مجله علمی فارسی» نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تنها 21 عنوان مجله با سهم 36/2 درصدی می باشد.
3- این سهم در مورد 197 عنوان «مجله علمی لاتین ایرانی» تنها 5 عنوان مجله با سهم 5/2 درصدی است.
د) مراکز تحقیقاتی
مراکز تحقیقاتی به عنوان مجموعهای متشکل از متخصصان و دانشجویان فعال وظیفه تحقیق و پژوهش در حوزه‌های علمی و تبدیل دانش به فناوری را در راستای حل مشکلات بخشهای صنعت و کشاورزی در داخل را بر عهده دارد. این مراکز به عنوان نمادی از باروری هر سیستم دانشگاهی و صنعتی مورد توجه است و دانشگاه آزاد اسلامی نیز در همین راستا اقدام به تعریف آئین‌نامه و صدور مجوز برای راه‌اندازی این مراکز پس از 17 سال از فعالیت علمی خود مینماید.
در نهایت ارزیابی عملکرد مراکز تحقیقاتی بر اساس مستندات ارائه‌شده از سوی معاونت پژوهشی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، وضعیتی بسیار نامطلوب رانشان می‌دهد که به طور خلاصه در بندهای زیر به این موارد اشاره می‌گردد:
1- هر مرکز تحقیقاتی در حوزه فعالیت تخصصی مربوطه، به پشتوانه اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود اقدام به تعریف طرح‌های تحقیقاتی در راستای رفع نیازهای کشور و یا تبدیل دانش به فناوری مینماید و اصولاً فلسفه ایجاد مراکز تحقیقاتی نیز همین است. لیکن تعداد 18 مرکز از 39 مرکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی هیچ گونه طرح پژوهشی و کارگاه آموزشی نداشته وموفق به جذب هیچ اعتبار مالی از خارج دانشگاه نیز نشده‌اند. در واقع این موضوع به معنای ضعف این مراکز وعدم فعالیت مؤثر و نیز عدم توانایی 46 درصداز مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی در جلب اعتماد سازمان‌ها و صنایع خارج دانشگاه میباشد. همچنین هیچ گونه مقاله، پایان نامه ای در کارنامه این مراکز وجود ندارد که نشانگر رکود موجود در مراکز مذکور است و فقط عنوان بی محتوایی را یدک میکشند.
2- تنها تعداد 5 مرکز از 39 مرکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی توانستهاند همزمان اعتبارات مالی جذب نموده و مقالات علمی در مجلاتISIبه چاپ رسانند، که هیچیک از آنان در (استان تهران) واقع نیستند.
ادامه در بخش 2
