پایگاه عدالت خواهان گلستان "«بیش از 50 درصد زندانیان کشور بی سوادند»، «60 درصد مجرمان زیر 30 سال تهرانی بیسوادند» و «کاهش یک درصد آمار بی سوادی، 100 هزار فقره جرم را کاهش می دهد» تنها بخشی از آمار، اخبار و تحلیل کارشناسان است که طی سالیان اخیر بر شائبه رابطه مستقیم بی سوادی و ارتکاب جرائم مهر تایید می زند.
چندی قبل بود که علی باقرزاده رييس سازمان نهضت سوادآموزي كشور در نخستين جلسه ستاد پشتيباني نهضت سوادآموزي استان تهران با اشاره به رابطه بي سوادي و ارتكاب جرم گفت: «80 درصد جرايم استان تهران توسط افراد زير 30 سال انجام مي شود كه 60 درصد آنها بي سوادند.
همچنين در پژوهشي که توسط شهرداري تهران اعلام شده است، بين تعداد و شدت تصادف هاي منجر به فوت و ترافيك تهران با ميزان سواد شهروندان رابطه برقرار است و هرچه سواد بالاتر رود رفتار ترافيكي بهتر است. تاجايي كه در اين تحقيق 91 درصد موتورسوارها و 70 درصد عابران فوت شده كم سواد و يا بی سواد اعلام شده است.»
شاید در نگاه نخست نتوان فقر را ، نخستین عامل ارتکاب جرائم معرفی کرد اما تحقیقات و بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که رابطه مستقیم و تنگاتنگی بین سطح سواد و ارتکاب جرم وجود دارد. هر چند به عقیده کارشناسان، فقر را نیز می توان یکی از اصلی ترین علل بی سوادی یا کم سوادی برشمرد.
جرم و بزهکاری یکی از معضلات روزافزون جوامع امروزی است. بر اساس یافته های محققان بیشترین شیوع جرم در سنین جوانی (72-22 سالگی) است و بالاترین درصد مجرمین در افراد بی سواد و طبقه اجتماعی-استعدادی پایین دیده می شود.
بی سوادی و کم سوادی و ناآگاهی و جهل به قانون و گسترش روزافزون ارتباطات فراملی، به پیدایش و تشدید تفاوت ها و تعارضات عقیدتی، ارزشی و هنجاری در بین افراد و گروه های اجتماعی منجر می گردد.
در چنین شرایطی افراد و گروه های اجتماعی اگر از نظر خانوادگی نیز دچار نابسامانی باشند، بر سر تشخیص اهداف و راه های نیل به اهداف دچار سرگردانی می شوند و از نظر اخلاق نظری و اخلاق عملی دچار تعارض می گردند و بر هنجارها و قواعد عمل نمی کنند و انگیزه مشارکت در امور عام المنفعه و خیر عمومی را از دست می دهند. این افراد در جهت نیل به اهداف فردی با صرف هزینه های عمومی به خودخواهی خود ادامه می دهند و از جامعه انتقام می گیرند.
بر اساس برخی بررسی های انجام شده 90 درصد معتادان در جامعه را دانش آموزان تارک تحصیل و یا افراد بی سواد تشکیل داده اند. بر اساس این آمارها 27 درصد دانش آموزانی که کم درآمد هستند، ترک تحصیل کرده و موجب به وجود آمدن مشکلات و آسیب های اجتماعی در جامعه شده اند پس می توان نتیجه گرفت انسداد مبادی بیسوادی منجر به رفع بسیاری از این مشکلات و آسیب ها خواهد شد.
به عبارت دیگر بیسوادی موجب بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی می‌شود به طوری که تحقیقات نشان می‌دهد اکثر بزهکاران، سطح سواد مناسبی ندارند. از آنجا که بیسوادی یا کمسوادی به کاهش اعتماد به نفس می‌انجامد، همچنین نداشتن مهارت برای گذراندن زندگی از پیامدهای آن است؛ می‌‌توان مدعی رابطه ی مستقیم میان سواد و کاهش بزهکاری شد.
«علی باقرزاده» با تاکید بر این که میان سواد و جرم یک رابطه مستقیم وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: «تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که خودشان یا والدین آنان بیسوادند زمینه گرایش به جرم بیشتری دارند؛ زیرا هر چه افراد باسوادتر باشند از توانایی‌های بیشتری برای حضور در عرصه اجتماعی، کسب مهارت و به دست آوردن تجربه برخوردار می‌شوند و کمتر به سمت جرم می‌روند.»
از سوی دیگر از بی سوادی به عنوان یکی از اصلی ترین علل پیدایش اعتیاد نیز نام می برند. به عبارت دیگر، بی سوادی عامل کاهش اعتماد به نفس و زمینه‌ساز بروز بسیاری از جرایم بخصوص اعتیاد را فراهم می‌کند.
مجید ابهری آسیب‌شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: «آمار کمسوادی در بین زنان بزهکار و معتاد زیاد است. به طوری که حدود 80 درصد آنان دارای تحصیلات زیر دیپلم هستند، افزایش آگاهی‌های تحصیلی و اجتماعی همراه با افزایش مهارت‌های زندگی و پوشش‌های حمایتی می‌تواند از بزهکاری زنان پیشگیری یا از تکرار جرم آنان جلوگیری کند. بیسوادی موجب تنزل اعتماد به نفس افراد می‌شود و همین موضوع زمینه بروز جرایم مختلف بخصوص اعتیاد را فراهم می‌کند.»
بر همین اساس مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر هم حرف‌هایی از رابطه بیسوادی و اعتیاد دارند. بابک دین‌پرست، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: «آمارها نشان می‌دهد که ده میلیون بی‌سواد در کشور وجود دارد که یک جامعه خطر را تشکیل می‌دهند و باعث افزایش میزان جرم می‌شوند.»
با این اوصاف به خوبی می توان دریافت که یکی از اصلی ترین راه های جلوگیری از بروز جرم، افزایش سطح سواد و انسداد مسیرهای بروز بی سوادی است.
هرچه سطح تحصیلات بالاتر باشد توانایی شخص در تغییر شرایط یا انطباق با اوضاع بیشتر است. یعنی تحصیلات موجب ارتقای مهارت‌های زندگی و تغییرات مثبت در سبک زندگی شده و می‌تواند تأثیر پیشگیرانه از جرم داشته باشد.
به گفته مدیر روابط عمومی یکی از زندان های کشور «درصد بسیار بالایی از افرادی که در زندان ها هستند بی سواد یا بازمانده از تحصیل بوده اند و رابطه ای بسیار دقیق و پیوسته بین بازماندگان از تحصیل و بی سوادی با وقوع جرم و بزه در بین آنان وجود دارد.»
پس می توان بهترين راه پيشگيري از وقوع جرم و بزهكاري در جامعه را برنامه ريزي براي جذب و باسواد كردن افراد بازمانده از تحصيل معرفی کرد. برنامه ریزی جامع و مدونی که نیاز است برای تحقق آن بسیاری از سازمان ها و ارگان های درگیر با امور جوانان، سوادآموزی و قضایی پای کار بیایند تا شاهد برچیده شدن زمینه های وقوع جرم در جامعه باشیم.
