طوایف ترکمن 1

و امبری در سال 1281 ه.ق در سفرنامه خود در خانات آسیای میانه در مورد تقسیمات عشیرتی ترکمن ها چنین می نویسد: ترکمن ها بنابر قدیمی ترین روایات خود نژادهای مختلف خود را خلق (به زبان عربی مردم) می نامند و این خلقها را چنین اسم گذاری کرده اند:
1- چاودور 2- ارساری (ارزاری) 3- آل علی 4- قره 5- سالور 6- ساریق 7- تکه 8- گوگلان 9- یموت

یموت
یموت ها از نسل یموت، فرزند قلمی فرزند بردی فرزند اغورجیک هستند. یموت دارای سه پسر به نام های قتلی تمور، جد مشترک یموت های گرگان و اوتلی تمور، جد مشترک یموت های خیوه و اوساق بود. یموت هایی که در ایران زندگی می کنند از یموت های گرگان هستند.
یموت ها به دو دسته چمور و چاروا تقسیم می شوند. چمور یا کشاورزان قبیله مقر ثابتی دارند و چادر های خود را به ندرت انتقال می دهند و اگر انتقال بدهند، در حدود معین است.
چاروا یا بادیه نشین، بنا بر فصول سال محل چادرشان را تغییر می دهند تا برای گله و اسب و شتر خود چراگاه پیدا کنند، چارواها چون در محل ثابتی توقف نمی کنند و غالبا دور از یکدیگر زیست می کنند. معمولا در طرف شمال در حدود اترک به سر می برند و غالبا به خاک روسیه می روند ولی باز به گرگان و نواحی اترک بر می گردند تا محصولشان را درو کنند و در زیرزمینها انبار کنند. یموت ها اکنون در صحرای گرگان، حدود استرآباد و برخی در خوارزم ساکنند.

یموت
- جعفربای - یارعلی
- جعفربای - نورعلی
- آتابای

جعفری- یارعلی:
1- انق توماچ 2- ایری توماچ 3- چوگان 4- پورقاز 5- آق 6- کل 7- کوسلی 8- قزل 9- سقالی

جعفربای- نورعلی:
1- کم 2- کر 3- کرد 4- قرنجیک 5- پانق 6- ایگدر 7- کلته 8- اقورجلی

آتابای:
1- صحنه 2- سقّی 3- یامپی 4- ساریجه لی 5- کسه 6- محمد انلق 7- کسه حلقه 8- دوگونجی 9- طعنه 10- قنقرمه 11- قولّر 12- قراداشلو

گوگلان
بنا به روایت، گوگلان ها در موقع حمله مغول، قای نامیده می شدند که مشتق از نام قای خان پسر گون خان، پسر اغوز خان پسر قراخان مشرق است.
در زمان پادشاهی سلاطین سیمجور، آنها به سرزمین کنونی کوچانده شدند. بعد از ویران کردن مشهد و متفرق ساختن سکنه آن بعضی از یموت های ایگدر و بهلکه در نزدیکی خرابه های آنجا رحل اقامت افکنده، ناچار بودند که از آب باتلاق بیاشامند، زیرا که مسیر نهر اترک را در نزدیکی چات بوسیله سد بسیار محکمی تغییر داده بودند، در ساختن این سد قیر و سرب زیاد بکار بردند. ترکمن ها تلاشهای بیهوده ای برای خراب کردن سد می کردند. در روایات آمده است که مردی سوار بر اسب لنگ خاکستری نزد ترکمن ها آمده بود. این شخص ناشناس به آنها گفت که آتش فروزانی در پشت سد روشن کنند تا سرب و قیر آب شده بعد با نیزه های خود سنگ ها را تکان دهند تا آب سد جاری شود و سپس می توانید سد را در هم بشکنید. ترکمن ها این مرد سوار بر اسب را که سرسبزی برای آنها آورده بود به اختصار گوگلان می خوانند.

گوگلان
1- چاقر 2- بیگدلی 3- قایی 4- قره بالکان 5- قوروق 6- بایندر 7- یانگاق 8- گرقز 9- زن گریق 10- آی درویش


سالور
طایفه سالور نظر به قوت و غلبه سایر قبایل به جهتی دیگر در هیچ جا مرتع و مکان مخصوصی نداشته اند و به طور اضطرار در چهارجو و برخی اراضی خشک ترکستان گذران می کردند، تا آنکه اندک اندک خود را به خراسان کشیده به اتفاق ایل ساروق در پایین رودخانه مرغاب در مرو زندگی می کردند. سالورها در ترکمنستان زندگی می کنند و گروهی از آنها در خراسان نیز ساکن اند.

سالور
- یلواج
1- یاشن 2- تیشی 3- سفر 4- اردو خوجه

- قهرمان
1- علم 2- گرجیکلی 3- بی بلاغی

- آنا بولاغی
1- یادشی 2- بخارا 3- باقاشت لوره 4- تیمور

ساریق
سالور غازان بابا ترکی دلیر و صاحب شوکت بوده است به همین جهت به دست بعضی از عشایر ترکستان که با او طرف معامله بوده اند، کشته می شود. از او چار پسر به نام های ارسای، سالور، یموت و تکه باقی می ماند.
پسران چهارگانه در مقام خونخواهی پدر برآمده با قبایل ترکستان جنگها کردند و دختری از طایفه اوزبک به اسیری آورده و او را برای تکه عقر بستند و از تکه پسری به نام یالقامش متولد شد که جد طایفه ساروق محسوب می شود. (ساریق ها از ترکمن های ایران نیستد.)

ساریق
- خراسانلی
1- بدنگ 2- خجالی 3- قزل 4- حسینعلی

- بیراج
1- قانلی باش 2- قولجا 3- شوجان

- سوخته
1- تاپیر 2- موماتاق 3- کرد 4- قدیر

- آلاشا
1- خجک 2- بقاجا 3- حسین قره 4- سعد 5- اقنسیز

- هرزقی
1- یرقی 2- جانی بک 3- قرما 4- جاتان 5- جایاقی

تکه
تکه سه پسر داشته اقتمش، تقتمش، یالقامش. اولاد اوقتمش و تقتمش اکنون در مرو و آخال مسکن دارند و یالقامش، اسم اصلی اش ساروق است که به علت زردی چهره به این اسم معروف گردید و اولاد او نیز به ساروق مشهورند.
تکه ها نیز مانند یموت ها گروه گسترده یی هستند و به دو بخش تکه های خیوه و تکه های آخال معروف هستند که تکه های ساکن ایران از تکه های آخال هستند.

تکه
- اقتمیش
1- قلت شو 2- سلطان سیز 3- سیجمز 4- قره احمد

- بخشی
1- کرساغری 2- آلاجا گوز 3- تاشا جاک آق صفی 4- گوه 5- مارسی 6- ذاکر 7- قاضی لر 8- پررنگ- قپاز

- تقتامیش
1- برق برون امان شاه 2- گوگچه بیک 3- قره 4- قنگوری 5- خار 6- یوسف 7- جازی 8- آریق قاراجا

ارساری
ارساری ها در سواحل رود جیحون در محلی که مشهور به لب آب است سکونت داشتند و زمانی نزد امام بخارا خدمت می کردند.
ارساری ها نیز ترکمن هایی هستند که در ترکمنستان زندگی می کنند.

قبایل مقدس
قبایل مقدس خود را فرزندان خلفای راشدین می دانند و به چهار گروه خوجه، آتا، شیخ و مختوم تقسیم می شوند.

گوگلان، آل علی به جلگه های اطراف کوپت داغ کشیده شدند. اندکی بعد ترکمن های ساریق، ارساری و سالور به جلگه های اطراف قوچان و بجنورد روی آوردند. در همان ایام تکه و یموت نیز به سمت شمال خراسان و رود اترک آمدند و این کوچ و مهاجرت تا امضای قرارداد مرزی آخال بین ایران و روسیه ادامه داشت. (1881 میلادی)


منبع سایت پایراق