سبک زندگی آمریکایی میهمان ناخوانده سفره های ایرانی

 

این کشورها پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز(و حتی پیش از آن) همه توان خود را به کار بردند تا ایران را به بازاری برای فروش کالاهای مصرفی خود تبدیل سازند و همواره از اینکه علوم و تکنولوژی های مهم را در اختیار ما قرار دهند، سر باز می زنند.

 

 

یک روز خبر مجوز گرفتن مک دونالدز در ایران تن همه را می لرزاند و روز دیگر خبر از ورود رقیب مک دونالدز به صدر خبرها می رسد. گوبا برای مسئولان امر مهم نیست که ما نتیجه 12 سال تلاش و صبر ملت را برای ورود ساندویچ و سیب زمینی سرخ کرده معامله نکرده ایم بلکه انتظار ما ورود کالاهای سرمایه ای و بازگشت ها طلب های مالی ماست.

 

در حالی که روزانه خبر از ورود یک کالای مصرفی جدید و نمادهای اقتصاد سرمایه داری به ایران در حال عادی سازی بود، ناگهان خبر افتتاح شعبه رسمی کی اف سی در شهرک غرب توجه بسیاری را به خود جلب کرد و همان شوک خبری نیز موجب شد تا پس از چند ساعت فعالیت، حکم پلمپ این شعبه در تهران صادر شود.

 

 

 

اما طولی نکشید که کی اف سی با نامی دیگر مجوز فعالیت خود را گرفت و خبرها حاکی از آن است که این نام معروف تجاری با پسوند حلال، امکان اجازه فعالیت در ایران را گرفته است!

مسئولان امر در حالی حکم به اجازه فعالیت این شرکت و برند معروف آمریکایی دادند که گوبا از بدیهی ترین تبعات فرهنگی و اقتصادی این مهم اطلاع ندارند و بی هیچ توجهی چنین دستوری را صادر کرده اند.

 

شاید برخی تصور کنند که کی‌اف‌سی تنها مخفف کلمه Kentucky Fried Chicken (به معنای مرغ سوخاری کنتاکی)، نام یک رستوران زنجیره‌ای آمریکایی است که در سال ۱۹۵۲ توسط کلونل هارلند ساندرز در ایالت کنتاکی آمریکا آغاز به کار کرد و همینک در بیش از یکصد کشور جهان دارای بیش از سیزده هزار رستوران است. در حدود هفتصد و پنجاه هزار نفر در سراسر جهان در رستورانهای کی‌اف‌سی بصورت مستقیم و غیرمستقیم کار می‌کنند و مرغ سوخاری غذای اصلی این رستوران‌ها را تشکیل می‌دهد!

 

اما در کنار این تاریخچه مختصر باید در نظر داشته باشیم که ورود شرکت های چند ملیتی غذایی(مک دونالدز، کوکاکولا، کی اف سی و...) به هر کشوری، نشان از اوج سرسپردگی فرهنگی مردم آن دیار به فرهنگ حاکم بر این شرکت ها دارد و این ورود را با معنای پذیرش اقتصاد سرمایه داری و مبانی معرفتی آن می دانند. 

 

از جمله بارزترین مصادیق این ادعا، به بازگشایی شعبه های مک دونالدز در شوروی مربوط می گردد که بسیاری از اندیشمندان و تحلیل گران از آن منظره به عنوان شکست رسمی شوروی در مقابل بلوک غرب یاد می کنند.

 

 

 

 

 

تاثیر بنگاه های این چنینی در تغییر سبک زندگی یک جامعه، تنها در این چارچوب خلاصه نمی شود، بلکه امروزه این شرکت ها فارغ از یک سیستم فعال تجاری در واقع تبدیل به نمادهای فرهنگی و سیاسی شده اند که با ورودشان به هر کشور و احتزاز تابلوها و پوسترهای تبلیغاتیشان در شهرها به نوعی استیلای فرهنگ آمریکایی و غربی بر آن جامعه را تداعی می کنند.

 

 

در حالی برخی از مسئولین با بی توجهی تمام اجازه فعالیت چنین شرکت هایی را در ایران صادر می کنند که جدای از تبعات فرهنگی فعالیت های اقتصادی چنین شرکت هایی، نادیده می گیرند که تخریب های زیست محیطی این شرکتها فریاد جهانیان را درآورده است.

 

 

از طرف دیگر شرکت های چندملیتی غذایی نقش مهمی در تخریب جنگل های نواحی مختلف کره زمین دارند. به طوری که برآورده ها از نابودی کامل این جنگل ها در طی 50 سال آینده خبر می دهد. 

 

 

همه ی این تخریب ها، نابودی محیط زیست، انقراض نسل موجودات زنده، گرم شدن کره زمین، دامن زدن به فقر، گرسنگی و محرومیت در کشورهای فقیرنشین و ... تنها و تنها برای زدن یک گاز به همبرگر است!

 

اگرچه برخی از مسئولان مجوز فعالیت چنین شرکت هایی را به بهانه اشتغال زایی صادر می کنند، اما در این جنبه نیز چیزی جز ضرر نصیب کشورهای میزبان نمی شود.

مسئولان امر توجه داشته باشند که بسیاری از این شرکت‌ها، تا حد ممکن از هرگونه تامین مواد اولیه و یا فرآوری گسترده(به عنوان مهم ترین منبع اشتغال زایی در این قبیل فعالیت های اقتصادی) آنها در کشورهای مصرف‌کننده، خودداری می‌کنند. بهانه همیشگی آنها هم حفظ کیفیت محصولات، مبتنی بر اصول ریتیل (Retaill) و مرچندایزینگ (Merchandising)، (فروش زنجیره‌ای مواد مصرفی) می‌باشد. 

 

این اقدام آنها مستقیما باعث خروج ارز از آن کشور و نهادینه نشدن و بومی نشدن صنایع بالادستی از جمله کشاورزی و صنایع تبدیلی کشاورزی در طیفی وسیع، از محصولات پروتئینی گرفته تا غلات می‌گردد. در واقع از این طریق، آنها از یک‌سو به تعداد فراوانی کارمند و کارگر بومی آن کشور حقوق پرداخت می‌کنند؛ اما در قبال این مبلغ تزریق شده به بازار، محصول دارای ارزش افزوده قابل توجهی به آن بازار وارد نمی‌شود. علاوه بر این، سود ناشی از فعالیت اقتصادی که در صورت بومی بودن منجر به سرمایه‌گذاری مجدد احتمالا در صنایع وابسته بالادستی و یا پایین‌دستی از جمله بسته‌بندی و چاپ و یا حمل و نقل می‌شد، از کشور هدف خارج می‌گردد.

 

مهم‌ترین نتیجه این اقدام‌ها عبارت خواهد بود از تورم و تبعات ناشی از خرید کالاهای با ارزش افزوده واقعی پایین، که روی دست کشور مصرف‌کننده می‌ماند.

 

همانطور که پیش از این گفته شد، فعالیت شرکت های چند ملیتی غذایی مشکلات زیست محیطی فراوانی را به وجود آورده است که این موضوع موج اعتراضات مردمی را در کشور آمریکا بر انگیخته است و کی اف سی نیز از این اعتراضات در امان نمانده است.

 

 

یکی از مهم‌ترین سازمانهای حمایت از حقوق حیوانات به نام «مردم برای درمان اخلاقی جانوران» (PETA) از سال ۲۰۰۱ میلادی کمپین بزرگی را در سراسر جهان علیه رستوران‌های زنجیره‌ای کی‌اف‌سی در اعتراض به قتل سالیانه بیش از هفتصد و پنجاه میلیون مرغ، آغاز کرده‌است و رفتار شرکت کی‌اف‌سی را «ضدبشری و غیراخلاقی» می‌نامد.

 

 

القصه اینکه ورود چنین شرکت هایی از جنبه های مختلف اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی می تواند تبعات جبران ناپذیری را برای کشورهای میزبان در پی داشته باشد و بهتر آن است که به جای بازکردن درهای اقتصادی کشور به روی چنین کالاهایی، به تعاملی هوشمندانه با جشم آبی ها بپردازیم و تکنولوژی های مورد نیاز صنایع را در اولویت قرار دهیم.