حضور فعال و مؤثّر در مساجد
مساجد یکی از مهمترین بسترهای ارتباط حوزه و روحانیت با مردم است که نقش زیادی در محبویت روحانیت در بین آنان داشته است. مرکزی که دارای کارکردهای فراوان دینی و اجتماعی است. مقام معظم رهبری به حضور فعال و مستمر روحانی و امام جماعت در مساجد تأکید داشته و در این زمینه میفرماید: «قدر مساجد را بدانیم؛ پیشنماز مسجد، باید مسجد را خانه خود، جایگاه خود و اداره خود بداند؛ وقتى وارد مسجد شد، «کالسّمک فى الماء» باید باشد؛ احساس کند که اینجا جاى اوست و عجله‌اى براى بیرون رفتن از مسجد نداشته باشد؛ این درست است. ... این ارتباط با مردم که در مسجد و جلسات مذهبى هست، از آن کارهاى اثرگذار است؛ ولى شرایطى دارد» (بیانات در جمع روحانیان استان سمنان، 17/8/1385ش).
معظم له در بیانات متعدد خود به کارکردهای مساجد و وظیفه روحانی به عنوان امام جماعت آن اشاره نمودند که برخی از آنها را ذکر میکنیم:
الف) محل عبادت و ذکر معارف دین و مناقب اهلبیت
امامت جماعت در مساجد را محترم بشمارید، مهم بشمارید. کسانى که شایستگى دارند، امامت مساجد خیلى مهم است. در هر وعده نماز، یا لااقل در هر شبانه‌روزى یک وعده نماز، با مردم حرف بزنید و افکار را باز کنید. با ذکر حقایق دین و مناقب ائمه(ع) دلها را روشن کنید؛ دلها روشن میشود (بیانات در دیدار علما و روحانیان استان خراسان شمالى، 19/7/1391ش).
ب) مرکز نهضتها و جنبشهای اسلامی مردمی
یکی از علل پیروزی این انقلاب مبارک در ایران اسلامی این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند؛ جوانان مساجد را پر کردند و علمای اعلام، مساجد را به عنوان مرکزی برای تعلیم، تربیت، روشنگری افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مرکزی برای حرکت، آگاهی، نهضت و افشای اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته رژیم طاغوت شد. ... مسجد، نه فقط در زمان ما و نه فقط در کشور عزیز اسلامی ما، بلکه در نقاط مختلف عالم و در طول تاریخ، منشأ آثار بزرگ و نهضتها و حرکتهای اسلامی بزرگی شده است. مثلاً قیام مردم کشورهای شمال آفریقا که مسلمان هستند از مساجد شروع شد، که به پیروزی هم رسید و کشورها استقلال پیدا کردند.
ج) مرکز همه تصمیمگیریهای مهم حکومتی
در صدر اسلام هم، در زمان نبی مکرّم اسلام(ص) و همچنین در زمان حکومت با برکت امیرالمؤمنین(ع) مسجد مرکز همه تصمیمگیریهای مهم و کارهای بزرگ بود ... به طور کلّی مسجد به عنوان یک پایگاه دین، عبودیّت و معرفت، میتواند برای جوامع اسلامی منشأ و سرآغاز حرکات بزرگ و برکات ماندگار باشد (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار علما، طلاّب و اقشار مختلف مردم شهر قم به مناسبت سالروز 19 دى، 1375ش).
د) مرکز عبادت و تفکر
مسجد فقط برای نماز نیست؛ در مسجد انواع عبادات هست. از جمله آن عبادات، تفکر است ... بنابراین مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مرکز تفکر و تأمّل، هم مرکز تصفیه روح، هم مرکز خلوص و مرکز اتّصال بنده به خداست. ارتباط زمین و آسمان است. جایی است که انسان خود را به منبع لایزال فیض و قدرت وصل میکند. انسان در مسجد، خود را به خدا متصّل میکند (همان).
حفظ قداست روحانیت
از اساسیترین الزامات رفتاری روحانیت تقیّد داشتن به ویژگیهایی است که موجب حفظ قداست آنان میشود. روحانیت به واسطه اینکه پرچمداران مکتب و اسوههای اخلاق برای آحاد جامعه اسلامی محسوب میشوند، باید بیش از همه از شأن و جایگاه رفیع خود مراقبت و محافظت نمایند. مقام معظم رهبری در این رابط مؤکّداً توصیه میفرماید: «یک چیز دیگرى که در باب روحانیت شرط و لازم است که ما دقیقاً و جداً به آن توجه کنیم، مسئله حفظ قداست روحانى است. روحانیت داراى قداست است. مردم به من و شما که نگاه مى‌کنند، به خاطر لباسمان، شأنمان و شغلمان، حساب خاصى براى ما باز مى‌کنند و یک تقدسى قائلند. بعضى از گناهانى که خودشان مى‌کنند، خیال مى‌کنند ماها نمى‌کنیم؛ بعضى از کارهاى خیرى که خودشان انجام نمى‌دهند، خیال مى‌کنند ما انجام مى‌دهیم؛ خیال مى‌کنند ماها دائم در حال ذکر الهى و توجه به پروردگار هستیم؛ یک چنین تصوراتى درباره ما دارند. البته این تصورات را نباید تقویت کرد ... این قداست را چگونه حفظ کنیم؟ حفظ قداست با سلامت مالى، سلامت اخلاقى و حفظ زىّ طلبگى است ... شأن طلبگى این است که انسان یک زىّ متوسطى همراه با قناعت، سلامت مالى و سادگى به طور نسبى براى خودش نگه دارد. سلامت اخلاقى، خیلى مهم است. آن وقت قداست حفظ خواهد شد» (بیانات در جمع روحانیان استان سمنان، 17/8/1385ش).
13) ضرورت نیازشناسی و زمانشناسی علما و روحانیت شیعه و سنى
اولین گامی که مقام معظم رهبری در راستای رسالت حوزههای علمیه مهم میدانند، زمانشناسی و درک کردن لحظههاست. معظم له درباره شرایط حضور مناسب در حوزه به دو نکته اساسی اشاره میکند و در همین راستا میفرماید: «نیاز لحظهها را برآورده کردن، کار کمی نیست. اولاً؛ درک و استعداد و تیزبینی میخواهد. ثانیاً؛ شجاعت و شهامت میخواهد که وقتی دیگران کاری را نمیکنند او انجام دهد» (حوزه و روحانیت در آینه رهنمودهای مقام معظم رهبری، ج1، ص121). زمانی روحانی میتواند در جامعه رسالتش را به خوبی انجام دهد که آگاه به زمان باشد و بداند در چه زمانی، کدامیک از مبانی اسلامی را باید ترویج بکند و به همین خاطر است که میگویند مرجع تقلید باید زمانشناس باشد تا بتواند در هر عصری طبق قرآن و سنت فتاوای مربوط به آن برهه از زمان را به خوبی استخراج کند. بنابراین انتظار رهبری از روحانی و عالم دینی در جامعه امروز جهانی این است که «روحانىِ این زمان از این امکان باید حداکثرِ استفاده را بکند، با افکار جدید آشنا شوند، راهها و شیوههاى دشمن را بشناسند و به زمان خودشان عالم شوند؛ «العالم بزمانه لاتهجم علیه اللّوابس».
(23/2/1388ش).
شناخت راههای نفوذ دشمن برای انحراف نسل جوان و یا تخریب چهره علمای دینی از جمله مواردی است که از نظر رهبری ضرورت زمانشناسی و نیازشناسی را برای روحانیت دوچندان میکند: «زمان پیش رفته، تغییر زیاد شده، راههاى نفوذ در ذهن جوانها زیاد شده. این راهها را باید بشناسید و به خصوص باید مواجهه با دشمن را در حوزه تفکر و احساس جوانها اهمیت بدهید و بدانید که دشمن اولین نقطهاى را که مورد توجه قرار میدهد، آن نقطه فعال است که یکى از بخشهاى آن، عبارت است از نسل جوان؛ ... البته یکى از نقاط حساس هم علماى دین هستند؛ دشمن آنجا را هم به انواع مختلف و اشکال گوناگون هدف قرار میدهد» (همان).
ایشان حرکت هدفمند و برخورد مناسب با نقشه دشمن در حوزههای مختلف فکری و سیاسی را از برنامههای لازم علمای دینی دانسته و میفرماید: «باید به تناسب تهمتهایی که به ما میزنند و به تناسب فحشهایی که به ما میدهند و به تناسب کتابهایی که علیه ما مینویسند، نیازها را بدانیم. مرکز و بانک اطلاعات حوزه کجاست که اینها را نگاه کند و درباره آن موضوعات تحقیق نماید و بنویسد؟ یکی از کارهایی که حوزه باید انجام بدهد، همین است؛ یعنی مرکزی داشته باشد و کتابهایی را که در دنیا راجع به انقلاب نوشتهاند، جمع کند؛ چه آنهایی که مستقیماً درباره انقلاب است و چه آنهایی که به خاطر انقلاب، به شیعه و یا اسلام فحش دادهاند و چه کتابهایی که از ما تعریف کردهاند و نقاط قوّت ما را یادآور شدهاند» (همان).
