جلین ٬خلاءبرنامه ریزی شهری تابحران مدیریت شهری

به گزارش پایگاه عدالت خواهان"حسین پایین محلی فعال اجتماعی با ارسال یاداشتی به این پایگاه نوشت: برخی جامعه شناسان آینده جهان را شهرهای به هم پیوسته میدانند که درآن چیزی جز شهر نیست.این بدان معنی نیست که روستایی وجود نخواهد داشت بلکه روستانیز به عنوان بخش حاشیه این شهرها یا درحکم شهرکهای نزدیک شهر راخواهند داشت چراکه  براساس حرکت بشر غربی از رنسانس تادوره روشنگری(وانقلاب صنعتی) وتحولات مربوط به توسعه به ما نشان میدهد که خط سیرحرکت بشر وجوامع در عصر جدید به سمت غربی شدن جهان یا جهانی سازی است که  همان مدرنیته می باشد واز این روبود که شهری کردن جامعه انسانی با آسیبهایی درحیطه محیط زیست ونظام اجتماعی درغرب والبته کشورهای غیرغربی مواجه شد که  بحث توسعه پایداریاتوسعه متوازن وطبیعتا برنامه ریزی شهری مطرح گردید.درایران بعداز دوره مشروطه که رضاپهلوی باحمایت انگلیسیهابه سلطنت نشست شاهد مدرنیسم شدیدی بودیم که ساختارجامعه ایرانی رابهم ریخت ودرپهلوی دوم شاهد مهاجرت به شهرهابودیم که ساختارجامعه ایرانی راازحالت ایلیاتی به شهری تغییر داد واین تغییرات خود به تعبیر دورکیمی موجب آنومی خواهد شد که درسطور بعد به آن خواهیم پرداخت.

درچنین وضعیتی روستاییان به شهرمیروند وتمرکز جمعیتی درشهربه وجود می آید واسیبهای اجتماعی که حاصل چنین وضعیتی است بروز خواهد داد چنانکه الودگی هوا٬گرانی مسکن٬ترافیک٬آسیبهای اجتماعی دوچندان نسبت به شهرهای کوچک خواهد داشت وروستاهانیز مصرفی میشوند.درغرب امروزه مدیریت شهری٬برنامه ریزی شهری تابع قوانین وعلومی است که به توسعه پایدار منتهی میشود اما درکشورهای درحال توسعه شهرسازی ومدیریت شهری نوعی کاریکاتور از مدل غربی است که چالشهای جدی در زندگی اجتماعی به وجود اورده چنانچه امروزه بحران اب درشهرهای کلان درکنار الودگی هوا وترافیک وبرخی اسیبهای اجتماعی نظام سیاسی رابا مشکلات عدیده ای مواجه کرده است.

بااین مقدمه به رابطه مستقیم بین انقلاب صنعتی(مدرنیزاسیون)وتوسعه وبالطبع توسعه پایدار وبرنامه ریزی  شهری درغرب دیدیم ولی  درکشورهای درحال توسعه به دلیل مدرنیزاسیون تقلیدی  وترجمه ای که همواره توسط استعمار وحاکمان استبدادی پیاده میشد وروشنفکران غربزده با ولع تمام به ستایش ان میپرداختند امروز نظام های اجتماعی را نه تنهاباچالش بلکه بابحران مواجه کرده که حتی نظام های سیاسی از حل آن قاصراند.

همانطورکه اشاره شد شدت  مدرنیسم درایران پرشتاب بود تاحدی که ساختارهای مارابهم ریخت وبعدازانقلاب نیز توسعه باالگو پذیری از بیرون پیاده سازی شد که به ایجاد گسلهای تاریخی فرهنگی درحوزه اجتماعی وملی ومشکلات دیگرشد که درشهرهای بزرگ شاهدیم.

بااین مقدمه ضرورت برنامه ریزی برای شهرهای کوچک وشهرهایی که تازه از ساختار روستایی فاصله گرفتند وباافزایش جمعیت به شهر تبدیل شدند ضروری است.

برنامه ریزی شهری باتوجه به آنچه تاکنون به ان اشاره شد رشته ای میان رشته ای تلقی میگردد که ازسویی باید حوزه علوم انسانی ومراودات انسانی رالحاظ کند-جامعه شناسی- وازسویی باید شرایط جغرافیایی ومعماری شهری واقتصاد و..را مد نظرخود قرار دهد وبه نوعی در درون خود نوعی آینده نگری راهم داشته باشد تا درطولانی مدت در توسعه شهری با بحران مواجه نباشد.

پس در برنامه ریزی شهری ٬برنامه ریزی فرهنگی٬توسعه شهری٬مدیریت شهری ونهایتا شهرسازی ومدیریت شهری مفاهیم بهم تنیده ای هستند که نباید ازآنان غافل بود.

علاوه بر موارد ذکرشده از دومقوله مهم دربرنامه ریزی شهری نباید غفلت ورزید:یکی مدیریت زمان ودیگری بحث مکان.درحوزه زمان برنامه ریزی شهری را کارشناسان به سه دوره کوتاه مدت ومیان مدت وطولانی مدت تقسیم کردند.درحوزه دامنه برنامه ریزی شهری هم میتوان از سه حوزه ملی٬منطقه ای وشهری یاد کرد که باتوجه به کوچک بودن جامعه هدف ما-شهرجلین- دربرنامه ریزی شهری  برخی ازمولفه ها غیرکاربردی اند ونکته مهم دیگر بومی سازی برخی مفاهیم است.چنانچه پیشترهم اشاره شد توسعه بسط تجدد است وشهر همان تجدد واگربرخی روشنفکرهای ما شهر را به دنیاو دنیاراعین شهرگرفتند بی راهه نرفته اند.

بااین تفاسیر توسعه رانیز عمدتا درچهارحوزه اقتصادی-که ماهیت توسعه همین بسط تجدد واقتصادی است-٬سیاسی٬فرهنگی واجتماعی دانسته اند.این مقدمات تئوریک عنوان شد تا به تبیین روشنتری از نسبت ما ورابطه مان با مدرنیسم وتوسعه و بالطبع توسعه پایدار وهمینطور سابقه وریشه تاریخی آن درغرب برسیم چراکه مولای متقیان خطاب به کمیل میفرمایند: ای کمیل قبل از ورود درهرعرصه ای ابتداشناختت راکامل کن!بحث عملی اگر مبنی بر مباحث تئوریک نباشند حکم کاشتن شاخه خشک درزمین وبذر عقیم درخاک رادارد که محصولی نخواهد داد.

باتوجه به اهمیت واولویت اقتصاد درتوسعه که امروزهم به مسئله اول جامعه ما تبدیل شده-که البته نگاه حقیر وبری است وفرهنگ را در اولویت می بیند-اشاره ای هرچند مختصر به وضعیت اقتصادی شهرجلین خواهیم کرد.جلین شهری است در ده کیلومتری شمال شرق مرکز استان که جاده ای نیز می باشد لذا رفت وآمد به مرکز استان باسهولت انجام میشود واین خود نقطه قوتی است که در موضوعات مختلف به توسعه اقتصادی کمک کرده.ازسویی جلین به عنوان یکی از قطب های کشاورزی دراستان است که حدود دوهزارهکتار از زمینهای قابل کشت رابه خود اختصاص داده لذا دراقتصاد کشاورزی استان نیز سهم قابل توجهی دارد.در کل ساختارجلین راازحیث اقتصادی میتوان به نوعی یک  بورژوایی محسوب کرد که در دهه هفتاد باتاسیس تعاونی اعتبار امید ودر پیش گرفتن سیاست اقتصاد مقاومتی ومدیرت جهادی توسط غلامرضاپایین محلی درایجاد اشتغال وتوسعه نقش بی بدیلی ازخود نشان داد که بعدااین مجموعه به استان ودرسطح کشور نیز (به اسم کاسپین)خدمات خود را گسترش داد.ازکشاورزی گفتیم وجادارد به چند مسئله مهم دراین باره پرداخته شود.تاابتدای دهه شصت بسیاری از زمینها یک محصوله بود وبه کشت پنبه وبرخی محصولات ضروری ومتناسب بابافت جغرافیایی کشت میشد وبا ورود تراکتور با هجم وسیع به داخل کشور باغات انار وکشت پنبه جای خود رابه سیب زمینی وسویا دادکه محصول استراتژیک نیز محسوب نمیشوند بااین وجود حفرده ها چاه آب وانتقال آن به گرگان امروز کشاورزی منطقه جلین رابا مشکل آب مواجه کرده ومتاسفانه شورا وشهرداری در برنامه ریزی شهری درحوزه کشاورزی اقدامات درخوری باوجود تلاشهای قابل تحسین انجام نداده اند.

مباحث مهمی چون حوزه ورزشی٬اجتماعی فرهنگی٬عمرانی٬اداری٬علمی٬و پروژه بیمارستان باوجود ظرفیتهای بسیار واهمیت فراوان در برنامه ریزی فرهنگی وشهری که باید منتج به توسعه شهری وایجاد توسعه پایدارباشد راشاهد نیستیم.

علاوه برموارد مذکور باید به جذب گردشگری هم افزود که چگونه روستایی مثل نومل یا قرن آباد وپنه کلا نه تنها هم استانی های  مابلکه ازاستانهای دیگر نیز به امام زاده های روستاهای نامبرده مراجعه میکنند درحالیکه درباب امام زاده جلین کوچکترین اقدامات اولیه ای انجام نگرفته!!!

همانگونه که درجاده توسکستان باوجود جاده مهم وفضای طبیعی اقدامات درخوری  انجام نشد!!

نگارنده به خاطر دارد که آقای محمد لی دربسیاری ازمواقع از صندلی شهرداری بلند میشد واتاقش راترک میکرد وتا اخرین کوچه حسن آباد جلین راسرمیزد ومطالبات مردم راگوش میداد و مدیریت شهری را به گونه ای  که علمی است ودر طراحی شهری موثراست لحاظ میکرد.مدیریت شهری باید به بهره برداری از فضاها جهت استفاده اداری وازسویی حفظ محیط زیست شود چنانکه امروز بعداز چند سال از رفتن آقای محمدلی میبینیم نهالهایی که ایشان درجهت زیباسازی شهر کاشتند امروز درخت شدند وبوی بهاره آن درکوی وبرزن در ایام عید می پیچید ویاد ایشان را دردلمان زنده میکند وآرزوی برگشتن ایشان رامیکنیم چراکه شهر داری را با حکومت داری اشتباه نگرفته بود وبه معنی واقعی کلمه شهر دار بود.

مدیریت شهری زمانی میتواند در راستای  اهداف خود موفق باشد که اولا تدوین سیاست توسعه شهری داشته باشد تا با برخی اقدامات مهم چون فضاسازی شهری چهره زیبایی ازشهر ارائه دهد .درسطور اولیه این نوشتار از اهمیت وضرورت برنامه ریزی شهری ورابطه آن بابرخی حوزه ها ومفاهیم گفتیم.اینکه درشهرسازی و مدیریت شهری تنهانباید به مباحث عمرانی بسنده کرد چراکه اولاشهرتنها یک آسفالت کوچه وبتن ریزی وکانال کشی نیست بلکه شهر  حاصل اجتماع انسانها دریک جغرافیایی است که براساس مدنیت به زیستی مسالمت آمیز روی می آورند. ودراین بین شهرسازی اسلامی به هویت شهری وبرخی مولفه های سازنده شهرچون محله ومسجد وبازار توجه میکنند درحالیکه درجلین جز چند عکس که البته بخش مهمی ازتاریخ مارانشان میدهد هیچ نمادی مورد توجه واقع نگرفته!

امروز جز حوزه اقتصادی که مرهون پیشینه تاریخی وسرمایه داربودن مردم جلین ازگذشته تا دهه هفتاد وبعد تاسیس تعاونی ویک جهش اقتصادی بود درحوزه های دیگر شدیدا با بحران مواجه ایم واین بحران چیزی نیست جز بحران مدیریت شهری که فاقد سند توسعه شهری است واز برنامه ریزی شهری وفرهنگی تهی است واین بحران از کل به جز است که تسری پیداکرده.

شهرداریها امروز درجهان تنها درحوزه عمرانی فعالیت نمیکنند و حوزه فرهنگی نیز بخش لاینفکی از برنامه ریزی شهری توسط شهرداری رابه خود اختصاص میدهد که درکشور ودراستانها وشهرهای بزرگ شاهدیم.اگر چه آن انتظاری که از شهرداری جلین می رود نباید درانتظارات ازشهرداری گرگان باشد اما بی توجهی به استفاده از ظرفیت داخلی و مشورت با نخبگان وعدم راه اندازی کارگروه های ورزشی ٬کشاورزی ٬فرهنگی و...نقطه کوری است که بیانگر سیاست زدگی ویا بی توجهی به نخبگان است چراکه درصورت وجود سند توسعه شهری  باید نگاه الیتیستی(نخبگانی)در مدیریت شهری حاکم باشد وگرنه عکس یادگاری گرفتن مشکلی ازمشکلات کم نخواهد کرد و نشستن درجلسات وهمایش ها گرهی  را وانمیکند تازمانیکه ما قائل به تحول وتوسعه نباشیم واین باور میسرنمیشود مگر با برنامه ریزی شهری وتدوین سن


د توسعه
 شهری و عزمی راسخ درمدیریت شهری که از سویی تلاش مدبرانه کند وازدیگر سو قائل به پاسخگویی به منتقدین ومطالبات مردمی باشد نه اینکه حتی به اصول اولیه برخی مقدمات اداری پایبند نباشد ودربرخوردبا کارکنان وزیرمجموعه خود وبرخی مرجوعین رفتاری چند گانه داشته باشد.

نمیتوان ازمدیریت شهری انتظار برنامه ریزی شهری وفرهنگی داشت زمانیکه حتی در ساختمان شهرداری یک نمازخانه نباشد ویا مدیریت شهری غرق در روزمرگی باشد وشهروندان به دنبال یک اتفاق بزرگ در مدیریت شهری باشند.درچنین شرایطی طبیعتا مردم باید به عنوان رکن رکین دموکراسی از نمایندگانشان بخواهند که نظارت بهتری برعملکرد مدیریت شهری داشته باشند که اگر قابل تغییر رویکرد رفتاری نباشند به تغییر مدیریت شهری بپردازند واگر باز جریان ضد توسعه باایجاد ساختار درصدد تحمیل دیدگاه خود بود قطار مردم در ریل انتخابات باید به حرکت دراید وازاین ایستگاه با چنین نگرش حاکمی در شوراعبور کند وبه ایستگاه توسعه وتحول برسد تاشاهد شهری زیباباشیم.به امید آن روز