اصلاح طلبان مجازی؛ اصولگرایان حقیقی

به گزارش پایگاه خبری عدالت خواهان گلستان"دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی و پنجمین انتخابات خبرگان رهبری جمعه هفتم اسفند ماه 94 برگزار شد. انتخاباتی که با رشد ثبت نام نامزدهای هر دو مجلس و حواشی پس از آن از همان روزهای آغازین نوید جدی‌تر بودن رقابت در مقایسه با انتخابات در دوره‌های پیش از خود را می‌داد.

رقابت در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی با روی کار آمدن دولت حسن روحانی علاوه بر طیف‌های رایج اصولگرا و اصلاح طلب با حضور پررنگ مستقل‌ها و حامیان دولت نیز همراه بود. نامزدهایی که اگرچه می‌توان وجوه اشتراک زیادی میان طیف‌های سنتی و طیف جدید پیدا کرد و شاهد ائتلاف‌های متزلزل آنان بود، اما باعث شد تا همه سلایق سیاسی پا به عرصه رقابت بگذارند. امری که نتیجه آن مشارکت 62 درصدی در سراسر کشور بود. در سایه تبلیغات و سخنرانی‌ها و بنرهای عریض و طویل نامزدهای انتخاباتی، کانال‌های تلگرامی، صفحات شبکه‌های اجتماعی و پیامک‌های انبوه تبلیغاتی برجسته‌تر از دوره‌های پیشین خود بودند.

*انتخابات در فضای مجازی

از نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تاکنون با روند صعودی تعداد کاربران اینترنت در کشور، فعالیت‌های سیاسی در فضای مجازی افزایش یافت. کاربری سیاسی و تبلیغاتی فضای مجازی نیز با ظهور شبکه‌های اجتماعی و ویژگی امکان تولید محتوا توسط کاربران دوچندان شد؛ به نحوی که شعار «هر ایرانی، یک ستاد» در سال 88 در سال 94 به «هر گوشی هوشمند، یک ستاد» تغییر یافت.

سرعت، فراگیری و چندلایه بودن فضای وب سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی باعث شد تا فعالان سیاسی به سوی فضای مجازی سوق داده شوند. برگزاری نظرسنجی‌های متعدد و تلاش برای تولید محتوا له و یا علیه جریانات سیاسی باعث شده است تا این فضا چندان قابل اعتماد نباشد. اما بسیاری از تحلیلگران فضای مجازی معتقدند باتوجه به برایند اتفاقات فضای مجازی می‌توان به پیش‌بینی صحیحی از فضای حقیقی دست یافت.

نمونه اخیر این امر را می‌توان در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده مشاهده کرد. تلاش جمهوری‌خواه و دموکرات‌ها برای جذب آرا و مشارکت بیشتر در فضای مجازی نیز بازتاب یافته است. در حالی که بیشتر تحلیلگران کلینتون را برنده دمکورات‌ها می‌دانستند، در کارولینای جنوبی و براساس پیش‌بینی شبکه اجتماعی فیسبوک سندرز از کلینتون پیشی گرفت.

*تلگرام؛ عرصه رویارویی مجازی

رقابت در فضای مجازی در ایران بنا به دلایل مختلف از قابلیت اعتماد بالایی برخوردار نیست. باوجود ضریب نفوذ بالای اینترنت در کشور و دسترسی طیف گسترده‌ای از مردم به خدمات اینترنت همراه، همچنان در کیفیت و کمیت این دسترسی‌ها شبهاتی وجود دارد. برای نمونه سلجوقی، عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات مدعی است باتوجه به آمارهای سال‌های 92 و 93، در سال 94 تعداد کاربران تلفن‌های همراه هوشمند به 40 میلیون می‌رسد. براین اساس از هر 2 ایرانی، یک نفر صاحب گوشی هوشمند است. همچنین ضریب نفوذ اینترنت موبایل با توسعه 3G در کشور به 38 درصد رسیده و 29 میلیون و 58 هزار و 719 ایرانی با موبایل خود به اینترنت متصل می‌شوند.

در آمار تفکیکی استان‌ها نیز، تهران، مازندران، قم، اصفهان و خوزستان 5 استان با ضریب بالای نفوذ اتصال اینترنت هستند. البته در این آماره، مشخص نشده است که منظور اتصال تلفن‌های همراه هستند و یا پرسرعت (ADSL). به عبارت دقیق‌تر، نبود آماره‌های دقیق از وضعیت فضای مجازی به همراه خلأهای قانونی باعث شده است تا به فعالیت‌های آنلاین عنایت کمتری شود. البته همانطور که داده‌های فوق نشان می‌دهند این شرایط با نزدیکتر شدن به کلانشهرها و پایتخت کشور به طور فزاینده‌ای با رشد کیفی و کمی مواجه است.

*اصلاح طلبان مجازی؛ اصولگرایان حقیقی

بازتاب فراگیری و ضریب بالاتر استفاده کاربران تلفن همراه از فضای مجازی در انتخابات اخیر را می‌توان در پیروزی قاطع لیست موسوم به امید در تهران مشاهده کرد که یکی از دلایل آن را باید فعالیت گسترده در فضای مجازی دانست و البته تنها یکی از دلایل آن را!

فعالیت گسترده طیف حامیان دولت و ائتلاف آنان با فعالان اصلاح طلب در بستر فضای مجازی موجب شد تا وحدت رویه مورد نیاز در فرآیند رای دهی ایجاد شود. وحدتی که در پایان شمارش آرا نتیجه‌ داد و تمامی نامزدهای لیست‌های امید در تهران به مجلس خبرگان و شورای اسلامی راه پیدا کردند.

جریان اصولگرایی با توجه به بن‌مایه‌های سنتی‌تر و طبقه هدف تا حدودی متفاوت‌ و بیشتر تمرکز خود را در فعالیت‌های فضای حقیقی قرار داد. امری که به خوبی با مقایسه برآوردهای بازدید از اخبار، بازنشر مطالب و اعضای کانال‌های خبری از سوی دو طیف اصلی سیاسی کشور قابل استنتاج است. امری که نتیجه آن اگرچه شکست جریان اصولگرایی در تهران را به دنبال داشت، اما در دومین کلانشهر کشور و با فاصله گرفتن از مرکز به تدریج با پیروزی نامزدهای مستقل و اصولگرا خبر از فضایی متفاوت می‌دهد.

با ملاحظه کنش سیاسی مردم در فضای حقیقی به عنوان تابعی از میزان دسترسی آنان به اینترنت (و یا به طور کلی رسانه) و نحوه تعامل در آن، پیروزی اصولگرایان در مشهد و دیگر شهرها تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی بود. از سوی دیگر فعالیت میدانی گسترده‌تر اصولگریان در فضای حقیقی، پیوند میان نامزدها و رای دهندگان را تقویت نموده و موجب شد تا تمایل به چنین نامزدهایی را بیشتر نماید.

*انتخابات در دور دوم

با مشارکت 62 درصدی در انتخابات هفتم اسفند، انتخابات مجلس شورای اسلامی به دور دوم کشیده شد. در این دور، 138 نامزد برای 69 کرسی رقابت می‌کنند. با بررسی طیف نامزدهای راه یافته به دور دوم مشخص می‌شود که اصلاح‌طلبان و حامیان دولت در 12 شهر به طور مستقیم رویاروی نامزدان ائتلاف اصول‌گرایان قرار دارند و در بیش از 20 شهر با نامزدان مستقل رقابت دارند. بررسی جغرافیایی و پراکندگی نامزدها نشان می‌دهد که اگر اصلاح طلبان و حامیان دولت در دور دوم نیز بخواهند با تمرکز بر فعالیت‌های مجازی وارد رقابت شوند، شانس چندانی برای تقویت نامزدهای خود ندارند.