پایگاه عدالت خواهان گلستان "روی سخن او با فطرت انسان ها است. او رسالت خویش را در به تصویر کشیدن بدنه و کالبد جنگ نمی دید بلکه او از دریچه دوربینش بیننده را از کالبد جنگ عبور می دهد و به قلب و روح دفاع مقدس یعنی جهاد اکبر می رساند.
آقا مرتضی از جلال جنگ عبور کرده بود و زینب وار رسالت خویش را در به تصویر کشاندن جمال کربلای ایران تعریف نموده بود.
رسالت او رسالتی زینبی بود؛ «ما رأیت الا جمیلا». چه این که او می دانست قلب تپنده ای که حیات را از پس ۱۴ قرن به رگ های غیرت سربازان روح الله پمپاژ می کند عاشورای ۶۱ ه.ق است.
آری! این آوینی بود که قهقه ی مستانه شهدا را از پس خروارها خاک و سنگر و توپ و تانک و … که نه، بگذار بگویم از شهری در آسمان به گوش ما فرورفتگان در زمین رسانید و عند ربهم یرزقون را با صدای عرشیش به تفسیر نشست.
در میان آثار سید شهیدان اهل قلم “روایت فتح” سید آثار است.
روایت فتح، شرابی از ادبیات، فلسفه، اخلاص، یک رنگی، معنا و عشق است که فتح خون بر شمشیر، نور بر ظلمت و فطرت بر نفس را می سراید.
روایت انسان هایی که از خود عبور کردند و حق و حقیقت را فتح نمودند.
روایتی از آنچه که در قلب فرزندان خمینی می گذشت؛ روایت درگیری آدمی با نفس خویش.
روایت هابیل و قابیل.
روایت عقل زمینی و عقل آسمانی.
روایت عقل معاد و عقل معاش.
روایت عشق و هوس.
روایت جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا.
روایت عاشورای ۶۱ ه.ق.
روایتی که قدمت آشنایی جان آدمی با آن به قدمت تاریخ بشر است و به بلندای قدمتش بر فتح خون شهادت می دهد.
آوینی در روایت فتح آئینه شهدا بود.
دریچه دوربین، قلم و صدای او حرف دل شهدا بود. لذا شهدا از مرتضی راضی شدند و در قتلگاه فکه؛ جایی که بهترین فرزندان روح الله عاشقانه در آنجا جان خویش را با خدا معامله کرده بودند او را در جمع خویش پذیرا شدند.
آخر او شهر آسمانی آنان را لو داده بود.
نگاهی به اطلاعات شناسنامه ای و خانوادگی آقا مرتضی:
تولد: شهریور ۱۳۲۶ ه.ش – شهر ری
تحصیلات: ارشد معماری. او تحصیلات ابتدایی خود را در زنجان، کرمان و تهران سپری نمود. چون پدرش مهندس معدن بود در شهرهای گوناگون زندگی می کردند.
ساکن: تهران خ مطهری
تاریخ ازدواج: خرداد ۱۳۵۷ ه.ش
همسر: سرکار خانم مریم امینی. متولد ۱۳۳۶ه.ش. اهل امیرآباد تهران و فارغ التحصیل رشته ریاضی و علوم کامپیوتر.
حوزه مطالعاتی: شعر و ادبیات و فلسفه
سفرها: دو سفر حج و سفرهایی به پاکستان و باکو.
ویژگی های سید شهیدان اهل قلم:
۱) حقیقت طلبی:
آوینی در اینباره می گوید: تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم. خیر، من از یک «راه طی شده» با شما حرف می‌زنم. من هم سال‌های سال در یکی از دانشکده‌های هنری درس خوانده‌ام. به شب‌های شعر و گالری‌های نقاشی رفته‌ام. موسیقی کلاسیک گوش داده‌ام، ساعت‌ها از وقتم را به مباحاث بیهوده درباره چیزهایی که نمی‌دانستم گذرانده‌ام. من هم سال‌ها با جلوه‌فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته‌ام، ریش پرفوسوری و سبیل نیچه ای گذاشته‌ام و کتاب «انسان موجود تک‌ساحتی هربرت مارکوزه را ـ بی آنکه آن زمان خوانده باشم‌اش ـ طوری دست گرفته‌ام که دیگران جلد آن را ببینند و پیش خودشان بگویند: عجب! فلانی چه کتاب‌هایی می‌خواند، معلوم است که خیلی می‌فهمد… اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده‌است که ناچار شده‌ام رو دربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم و عمیقاً بپذیرم که «تظاهر به دانایی» هرگز جایگزین «دانایی» نمی‌شود، و حتی از این بالاتر دانایی نیز با تحصیل فلسفه حاصل نمی‌آید. باید در جست‌وجوی حقیقت بود و این متاعی است که هر کس براستی طالبش باشد، آن را خواهد یافت و در نزد خویش نیز خواهد یافت… و حالا از یک راه طی شده با شما حرف می‌زنم.
در این باره همسر او سرکار خانم مریم امینی می گوید: “از زمانی که مرتضی را شناختم به دنبال حقیقت بود و آنچه که مرتضی را به دنبال واقعیت می کشاند کشش مذهبی بود که در ایشان بود. آقا مرتضی بعد از آشنایی با امام، نور حقیقت را دید و بعد از این دیگر تزلزلی در ایشان دیده نمی شد و چون نفسش را از بین برده بود وقتی حق را می دید آن را می شناخت.
مرتضی در زندگیش به دنبال حق و حقیقت بود و با شناخت خود از حقیقت، نفس را قاطی نمی کرد. لذا هر چه را که نشانی از نفس داشت سوزاند تا به واقعیت برسد و رسید؛ مرتضی رسیدن به واقعیت را این گونه بروز داد که تمام زندگیش را وقف انقلاب کرد، او حاضر بود برای انقلاب بیل هم بزند. خودش می گوید: از طرف جهاد رفتم بیل بزنم دوربین به دستم دادند.
۲) مبارزه با نفس و اخلاص:
مقام معظم رهبری در اینباره می گوید: “آوینی بزرگترین حرف ها را می زد و به آنچه می گفت باور داشت. من آوینی را تا مدت ها نمی شناختم ولی مشتری همیشگی روایت فتح بودم و هر شب جمعه حتما می نشستم و این برنامه را گوش می کردم و تاثیر زیادی بر من داشت. گفتم: این صدای نجیب را نگه دارید. در جلسه ای با بچه های جهاد، آوینی هم بود ولی نه خودش و نه کسی به من نگفت که این آقا آوینی است.”
بد نیست در این مورد خاطره ای نیز از خودم نقل کنم: “درست به خاطر دارم که شاید بیش از ده سال نداشتم و فهم درستی هم از جنگ و این جور امور هم نداشتم اما تا پاسی از شب می نشستم و به روایت فتح نگاه نه، بلکه گوش می دادم. این صدای آوینی بود که مرا تا پایان روایت فتح با چشمانی خواب آلود پای تلویزیون میخکوب می نشاند. انگار صدای او از ملکوت بود که به گوش می رسید”.
و به قول همسر مکرمشان: “مرتضی خالص بود لذا آثارش اثر عمیقی بجا می گذارد”.
۳) پر مطالعه و متهجد:
خانم امینی می گوید: “مرتضی به حکمت وصل بود و از همین جایگاه در مورد رشته های مختلف هنری می نوشت و حرف می زد.
شب ها که از سر کار برمی گشت دو ساعتی می خوابید و بعد تا صبح مشغول نوشتن و نماز شب بود.
مرتضی صرف نظر از پشتوانه غنی مطالعاتی و ذهن نقادش، دلِ آگاهی داشت.
او تقریبا تمام آثار فلسفی و هنری پیش از انقلاب را خوانده بود اما او حقیقت را در ارزش ها یافت و سعی کرد سینما را در جو غالب بی سوادی حاکم بر آن و از میان مدعیان بسیار آن به دامن ارزش ها و فرهنگ اصیل این سرزمین نزدیک کند”.
۴) پر کار:
شهید آوینی در شبانه روز قریب به ۳ ساعت می خوابید و بقیه عمر را به مطالعه، کار و عبادت سپری می نمود. وی ۱۷۰ مستند ساخته که ۶۳ حلقه از آن را مجموعه روایت فتح تشکیل می دهد.
فعالیت های او به ترتیب عبارتند از:
الف) تولید فیلم مستند در گروه تلویزیونی جهاد سازندگی که حاصل آن به ترتیب عبارت است از:
۱) گزارش تصویری از سیل سال ۱۳۵۸ در خوزستان
۲) مستند شش روز در ترکمن صحرا
۳) خان گزیده ها (موضوع: تحرکات نظامی گروه های مسلح ضد انقلاب در منطقه گنبد و قوای خوانین فیروزآباد فارس)
۴) فتح خون (موضوع: محاصره خرمشهر)
۵) حقیقت (موضوع: مجموعه ۱۱ قسمتی در مورد جنگ)
۶) روایت فتح (موضوع: گزارشی بی واسطه از آنچه در خطوط مقدم جبهه می گذشت)؛ پخش این مستند در سال ۱۳۶۴ برای اولین بار از صدا و سیما آغاز شد. صدای گرم و گفتار قوی متن، روایت فتح را از آثار به یاد ماندنی کرد.
ب) یک ترم تدریس در دانشگاه هنر در سال ۱۳۶۵ با موضوع “تمثیل شناسی در سینما”
ت) چاپ مقالات با موضوع سینما در فصلنامه سینمایی فارابی
ث) سردبیر مجله سوره در سال ۱۳۶۷ و ارائه مقاله در حوزه ادبیات، نقاشی، گرافیک، تئاتر و سینما، مسائل فرهنگی و فلسفه هنر (بیشتر آثار قلمی آوینی در همین مجله منتشر شده است)
ج) ادامه روایت فتح (به توصیه مقام معظم رهبری) از سال ۱۳۷۱ که با شهادت او در ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ نیمه تمام ماند.
ح) آثاری که در حیاتش منتشر نشد با موضوع: اسارت و گم گشتگی انسان
۵) تقوی و ارتباط تنگاتنگ با امام زمان(عج):
همسرش در این مورد می گوید “این اواخر آقا مرتضی می گفت: اینقدر برای من مشکل درست کرده اند که اگر پشت به کوه داشتم نمی توانستم تحمل کنم. من به جای دیگری تکیه داده ام که الآن سر پا ایستاده ام.”
و باز می گوید: “چند سال بعد از انقلاب مرتضی سیگار را ترک کرد. دلیل او نظارت امام زمان(عج) بر رفتار ما بود. او می گفت: چطور می توانم در حضور او سیگار بکشم؟ این گونه بود که دیگر هرگز لب به سیگار نزد؛ در مورد هر آدم غیر سیگاری این احتمال، هرچند ناچیز وجود دارد که روزی سیگار بکشد ولی در مورد مرتضی این امر کاملا غیر ممکن بود؛ چون اراده اش از ارادت به حق ناشی می شد. همان موقع باید می فهمیدم که شهید می شود.”
۶) صبور:
سرکار خانم امینی: در سمینار “سینمای بعد از انقلاب” در یک فضای مخالف، حرف های اصلی خودش را زده بود و با سلامت نفس به همه اعتراضات بی پایه آنان گوش کرده بود. ولی وقتی به خانه آمد اصلا مشخص نبود که ساعت ها در چنین فضایی حرف زده است.
۷) بی تکلف:
خانم امینی: “آقا مرتضی در دوره ای که مردم برای خرید، در صف های کپنی می ایستادند مطالعاتش را در همین صف ها انجام می داد. آقا مرتضی در خانه اتاق و میز خاصی نداشت در همان شلوغی خانه قلمش را برمی داشت و می نوشت.”
۸) خوش اخلاقی و عشق به خانواده:
سرکار خانم مریم امینی: “دو سال آخر آقا مرتضی خیلی به من و بچه ها ابراز علاقه می کرد؛ هرچه عشق به خدا در او شدت می گرفت ابراز علاقه به خانواده هم شدیدتر می شد. حتی شنیدم در آخرین لحظات عمرش هم به ما ابراز علاقه نموده بود. مشغله های او بسیار بود اما با این همه همیشه برای ما وقت داشت. همه خرید خانه با خودش بود و اصلا لب به گلایه باز نمی کرد. در خانه خلق خوشی داشت. با وجودی که او اهل فکر بود اما در خانه به حرف های روزمره ما گوش که نه بلکه دل می داد.”
جالب است که در زندگی نامه بعضی از شهدا می خوانیم که برای رسیدن به شهادت سعی کردند از زن و بچه فاصله بگیرند اما آوینی هر چه بیشتر به شهادت نزدیک می شود به خانواده نیز بیشتر نزدیک می شده و این حاکی از فهم عمیق تر او است؛ چه این که در روایات این مضمون وارد شده که انسان هر چه به خدا نزدیک تر می شود به خانواده اش مهربان تر می شود. و درواقع این یک قاعده است که خوبی ها یکدیگر را تکمیل و جذب می کنند نه دفع.
نگاهی به کتب چاپ شده از شهید آوینی:
۱) گنجینه آسمانی: متن گفتارهای مجموعه روایت فتح است.
۲) مبانی توسعه و تمدن غرب: تعریف توسعه و نقد آراء متفکران غربی
۳) آغازی بر یک پایان: مجموعه مقالات شهید آوینی درباره انقلاب اسلامی است.
۴) سه گانه آیینه جادو: مقالات در مورد سینما و تلویزیون
۵) حلزون های خانه به دوش: نقد روشنفکری وادی فرهنگ و هنر
۶) رستاخیز جان: این کتاب از میان مجموعه مقالاتی که در سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱ در حوزه هنر و ادبیات و فرهنگ نگارش یافته و در مطبوعات به چاپ رسیده‌اند، گزینش شده است.
۷) انفطار صورت: شامل شش مقاله همراه با دو یادداشت ناتمام درباره هنرهای تجسمی است.
۸) حکومت فرزانگان: مرورى بر مبانى حاکمیت سیاسى در اسلام.
۹) فردایی دیگر: دو بخش دارد؛ بخش نخست، مجموعه سه مقاله است که به فهم و تفسیر عالم غربی در وجوه گوناگون آن پرداخته و بخش دوم، از چهار مقاله با موضوع شعر تشکیل شده است و در آن، عالم اشراقی و دینی که در این عرصه از ادبیات جلوه‌گر است، تبیین گردیده است.
۱۰) فتح خون: در ده فصل، از هنگام شهادت امام حسن مجتبی (علیه السلام) در چهل و نهمین سال هجرت رسول الله(صل الله علیه و آله) تا دهم محرم شصت و یک هجری و عجیب است که نوشته با شهادت عباس بن علی (علیه السلام) نیمه تمام مانده است.
نکته پایانی:
از نظر نویسنده برای برقراری یک ارتباط روشن با دفاع مقدس و سیره و پیام شهدا و چرایی قداست دفاعِ هشت ساله، مطالعه زندگی نامه و آثار سه نفر لازم است:
۱) هنرمند متعهد: سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی(ره)
۲) روحانی عارف: سید آزادگان سید علی اکبر ابوترابی (ره)
۳) دانشمند عاشق: شهید مصطفی چمران(ره)
منابع:
- مقاله دعوت به آیین آوینی خوانی- رجانیوز
- کتاب بسیار زیبای «مرتضی آیینه زندگی ام بود» (لازم به ذکر است که در این مقاله برخی از موارد جملات سرکار خانم مریم امینی نقل به مضمون شده است)
