تا یک ماه پیش تصور غالب این بود که راکتور اراک پاشنه آشیل مذاکرات هسته ای خواهد بود. این تصور اما مدتی است که کمرنگ شده و حتی برخی تحلیل گران آن را تمام شده می دانند. اما در همین شرایط که موضوع پیچیده ای چون راکتور آب سنگین اراک دارد کم کم بایگانی می شود و در زمانی که برخی رسانه های غربی گزارش های مثبتی از مذاکرات کارشناسی می دادند، جان کری وزیرخارجه آمریکا تاکید کرد که ایران باید برای مذاکرات جامع «تصمیم های سخت و دشواری» بگیرد؟ اکنون سوال این است که آمریکا انتظار چه تصمیم هایی از ایران دارد؟ هرچند از محتوای مذاکرات خبرهای رسمی منتشر نمی شود اما با توجه به فضای 6 ماه گذشته برای این سوال 5 موضوع ممکن است مطرح شود.
1- دامنه غنی سازی: چند هفته ای است که رسانه های غربی از اختلاف جدی ایران و 1+5 برسر تعداد سانتریفیوژهای ایران خبر داده اند. البته زمزمه ها درباره سختی توافق بر سر محدودیت غنی سازی در ایران را ساعتی پس از توافق ژنو، سایت شورای روابط خارجی آمریکا کلید زد. دیوید آلبرایت مدیر موسسه «علوم و امنیت بین الملل (ISIS)» و بازرس سابق آژانس در گفت و گویی که ساعتی پس از این توافق منتشر شد گفته بود که «در توافق ژنو حق غنی سازی اورانیوم به ایران داده نشده است و این غنی سازی یک برنامه محدود است...آمریکایی ها تمایل دارند 5 یا 6 هزار سانتریفیوژ فعال باشد... اما ایران ممکن است تصور کند حالا که 18 یا 19 هزار سانتریفیوژ نصب شده دارد همین ظرفیت را حفظ کند و از همین جا سخت ترین بحث ها آغاز می شود...» البته بحث درباره سانتریفیوژها تنها محدود به تعداد آن ها نیست. ایران طی سال گذشته به نسل جدیدی از سانتریفیوژ (نسل چهار) دست یافته است که بنابر اظهارات مقامات کشورمان، 15 برابر نسل قبلی قدرت دارد. غرب تلاش می کند از راه اندازی این سانتریفیوژها نیز جلوگیری کند. استفاده نکردن از این تکنولوژی به معنی عقب ماندن از علم روز هسته ای در غنی سازی اورانیوم و در نتیجه غیراقتصادی شدن تولید سوخت اتمی و بی خاصیت شدن دستاوردهای به دست آمده از نظر اقتصادی است.
2 - برنامه تحقیق و توسعه صنعت هسته ای ایران: برخی اتاق های فکر آمریکا پس از توافق ژنو از دولت این کشور انتقاد کردند که چرا در توافق ژنو برنامه تحقیق و توسعه هسته ای ایران محدود نشده است و همان جا برخی از صاحب‌نظران موثر این اتاق های فکر تاکید کردند که در توافق جامع باید این برنامه محدود شود. این موضوع درست در مقابل یکی از مهم ترین خطوط قرمز ایران است. رهبر انقلاب همین یک ماه پیش تاکید کردند که «حرکت علمی هسته ای به هیچ وجه نباید متوقف و یا حتی کند شود.» البته علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی چند بار از تضمین شدن برنامه تحقیق و توسعه به عنوان یکی از بخش های مثبت توافق ژنو سخن به میان آورده است.
3 - زمان اجرای توافق جامع: همان طور که توافق ژنو دارای زمانی محدود به 6 ماه است، توافق جامع نیز قطعا دارای زمانی برای اجرا خواهد بود. 5 روز پیش روزنامه نیویورک تایمز نزدیک به دولتمردان آمریکا در تحلیلی نوشت: «گمانه زنی ها حاکی از آن است که واشنگتن ممکن است آماده باشد که یک دوره 10 یا 20 ساله را بپذیرد.هرچند 30 تا 50 سال بهتر خواهد بود...» برخی تحلیلگران آمریکایی معتقدند که باید زمان توافق جامع را طوری تعیین کرد که فارغ از تحولات سال های آینده ایران، برنامه هسته ای این کشور به شدت محدود و به مرور زمان ناکارآمد شود. به همین دلیل است که آمریکایی ها پیشنهادهایی که می دهند بیشتر از 10 سال و 20 سال است. در مقابل برخی رسانه ها نوشته اند که ایران از 5/2 و حداکثر 5 سال حرف به میان آورده است. اهمیت این زمان به این جهت است که درپایان این مدت باید پرونده ایران عادی شده و ایران از تمام حقوقی که سایر اعضای ان پی تی دارند بدون محدودیت برخوردار شود.
4- لغو «همه» تحریم ها: آمریکا در توافق ژنو، حدود 5 درصد از تحریم هایی که علیه ایران وضع کرده بود را به حالت تعلیق در آورد. پس از این توافق نیز مقامات این کشور و به خصوص باراک اوباما چندین مرتبه تاکید کرده اند که این شرایط قابل بازگشت است . نگرانی جدی که وجود دارد این است که حتی در توافق جامع که زمانی بیشتر از 6 ماه خواهد داشت، آمریکا بازهم بخواهد تحریم ها را به نحوی کاهش دهد که به تعبیر اوباما هرزمان خواست «شیر آب را ببندد». «کاهش» و نه «لغو» تحریم ها، اتفاقی است که با وعده های مکرر دولت یازدهم برای برداشته شدن تحریم ها همخوانی ندارد و از این بابت است که این موضوع را هم می توان به زعم آمریکایی ها تصمیم سخت ایران تصور کرد. تصمیمی که قاعدتا نباید از سوی ایران پذیرفته شود.
2 روز دیگر دور سوم مذاکرات جامع برای دستیابی به توافق جامع در وین آغاز می شود. مذاکراتی که قرار است در آن تدوین پیش نویس توافق هم آغاز شود. باید دید منظور از تصمیم های سختی که آمریکا از آن سخن گفته است چیست آیا آمریکایی ها خواسته هایی را روی میز خواهند گذاشت که خلاف منافع ملی ایران و عبور از خط قرمزهای اعلام شده توسط روحانی وظریف است و عملا آمریکا مذاکرات را به سمت شکست هدایت می کند یا تحلیل برخی فضاهای رسانه ای از مثبت بودن مذاکرات کارشناسی درست است و آمریکایی ها امکان تفاهم با ایران را باز می گذارند؟باید منتظرماند.
