موضوع استعفاها در بطن خود یک مسئله جدی را نشان می داد و آن مشکلات اجرایی و مدیریت داخل دولت بود که بعد از ترمیم‌هایی که با فشار مجلس صورت گرفت نیز این مشکلات مدیریتی هنوز در ساختار پاستور وجود دارد.
به گزارش "پایگاه عدالت خواهان ایران" دولت دوازدهم در سالی که گذشت فراز و نشیب های مدیریتی زیادی را پشت سر گذاشت. وضعیت اقتصادی کشور هم ایجاب می کرد که دولت یک پوست اندازی مناسبی برای رسیدن به نقطه مطلوب مدیریتی انجام دهد. درواقع با توجه به مشکلاتی که کشور را فرا گرفت توان مضاعف و رویکرد جدید مدیریتی لازم بود تا کشور را در مسیر جدیدی قرار دهد. البته همه استعفاهای سال 97 در دولت در مسیر این موضوع نبود و با استعفای برخی موافقت شد و با استعفای برخی نیز مخالفت. اما موضوع استعفاها در بطن خود یک مسئله جدی را نشان می داد و آن مشکلات اجرایی و مدیریت داخل دولت بود که بعد از ترمیم‌هایی که با فشار مجلس صورت گرفت نیز این مشکلات مدیریتی هنوز در ساختار پاستور وجود دارد.
در ادامه به مهمترین استعفاهای دولت در سال گذشته و علل و حواشی آن می پردازیم.
استعفای معاون اول رئیس جمهور
زمزمه استعفای «اسحاق جهانگیری» درسالی که گذشت در چندین مرتبه شنیده شد. یکباره هم در تیرماه سال 97 همین مسئله مطرح شد که «محمد باقر نوبخت» در متن توئیتری خود در اینباره نوشت: «حضور دکتر جهانگیری در کابینه، نقطه قوت دولت دکتر روحانی است. همواره شاهد مواضع منطقی و امیدآفرین از ایشان بوده‌ام.»
به همین ترتیب چندین بار موضوع استعفای جهانگیری در رسانه ها مطرح شد و از سوی برخی از مقامات دولتی و اصلاح طلبان تکذیب شد. در زمانی که جهانگیری از دولت انتقاد و بیان کرد که حتی نمی تواند منشی خود را تغییر دهد نیز برخی از اصلاح طلبان از او مطالبه کردند که استعفا کند.
اخیرا «علی صوفی» فعال سیاسی اصلاح‌طلب با حضور در برنامه تلویزیونی دست‌خط در این باره مدعی شد: « این‌جور پخش شده که ایشان استعفا داد؛ تصمیم به استعفا گرفت یا استعفا داد. به دنبال آن استعفا چون رئیس ستاد اقتصاد مقاومتی بود، باید اذن رهبری را هم می‌داشت. بنابراین نامه‌ای به مقام معظم رهبری نوشتند و شرایط را بیان کردند که من نمی‌توانم مفید باشم و اقتصاد مقاومتی هم پیش نمی‌رود، لذا اجازه خواستند که استعفا بدهند ولی ایشان مصلحت ندیدند.»
ولی الله سیف؛ رئیس کلی که مشاور شد
در بحبوحه فشارها برای ترمیم ساختار اقتصادی دولت موضوع استعفای ولی الله سیف مطرح شد. وی خود درباره این مسئله گفت: «از رئیس‌جمهور سوال کنید.»
سیف در پاسخ به این سوال که «برخی شما را مقصر وضعیت موجود اقتصادی می دانند، آیا این دیدگاه را قبول دارید؟» ادامه داد: «اگر قبول می‌داشتم باید اصلاح می‌کردم.»
در همین رابطه رسانه‌ها و روزنامه نگاران اصلاح طلب بیشتر در خصوص استعفای وی خبر پراکنی می کردند. در همین رابطه، «بهمن احمدی» امویی از روزنامه‌نگاران اصلاح طلب نزدیک به دولت در توئیتر خود از استعفای ولی الله سیف رئیس بانک مرکزی خبر داد و نوشت: دولت استعفای سیف را پذیرفته و در حال رایزنی برای انتخاب جایگزین او است.
اما اولین تعویض دولت در سال 97 بانکی بود و تصمیم دولت برای ترمیم کابینه با تغییر رییس کل بانک مرکزی آغاز شد. در این رابطه «عبدالناصر همتی» به برج میرداماد رفت و ولی الله سیف نیز پس از کنار رفتن از ریاست بانک مرکزی مشاور روحانی شد.
استعفایی که جایگاه سخنگوی دولت را خالی گذاشت
محمد باقر نوبخت که به عنوان آقای سخنگوی دولت شناخته می شد در مردادماه سال 1397 اقدام به استعفا از این پست و همچنین ریاست سازمان برنامه و بودجه کشور به طور توامان کرد اما رئیس جمهور با این استعفا موافقت نکرد . وی با اعلام اینکه برای باز بودن دست رییس جمهور استعفای خود را تقدیم وی کردم گفت: «من نتوانستم اقای رئیس جمهور را برای این کار قانع کنم.»
وی تاکید کرد: صمیمانه این استعفا را به آقای رییس جمهور تقدیم کردم، اما عده‌ای گفتند فداکاری شده و برخی نیز گفتند فضاسازی شده که تسویه حساب سیاسی شود و از همه خواهش می‌کنم بیش از هرچیز نگران مردم باشیم و با صمیمیت می‌گویم که در حال حاضر وقت تسویه حساب سیاسی نیست و می گویم که می خواهم به تدریس در کلاس درس بپردازم و کنار دانشجویان باشم.
اما بعد از مدتی نوبخت از سمت سخنگویی استعفا داد و تا به قول خودش در پست ریاست سازمان برنامه و بودجه بیشتر تمرکز کند. این موضوع بیشتر به خالی ماندن پست سخنگویی انجامید و این موضوع تا به امروز تداوم یافته است.
مولاوردی؛ خدافظی خانم خاص با دولت
«شهیندخت مولاوردی» دستیار رئیس جمهور در امور شهروندی که در دولت یازدهم معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری بود از دولت استعفا کرد تا یکی دیگر از استعفا کنندگان دولت دوازدهم در سال 97 لقب بگیرد. داستان کناره گیری مولاوردی که حاشیه‌های بسیار زیادی در زمان معاونتش در امور زنان و خانواده دولت یازدهم و همچنین دستیاری‌اش در دولت دوازدهم ایجاد کرده بود به طرح پیشرو و مترقی «منع بکارگیری بازنشستگان در امور مدیریتی» باز می گردد.
مولاوردی، در نامه‌ای خطاب به روحانی استعفای خود را از این سمت به دلیل قانون منع به کارگیری بازنشستگان اعلام کرد.
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در ادامه اجرای قانون منع بکارگیری بازنشستگان با استعفای شهیندخت مولاوردی، دستیار خود در امور حقوق شهروندی موافقت کرد. در کنار وی افراد دیگری هم از سمت خود به جهت اجرای این قانون استعفا دادند.
بر این اساس حسن روحانی با استعفای مسیح مهاجری از نمایندگی رئیس جمهور در دانشگاه مذاهب اسلامی، علی یونسی از سمت دستیاری رئیس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌ها و اکبر ترکان از مشاورت رئیس جمهور در احیای بافت‌های فرسوده موافقت کرد.
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران نیز با استعفای رضا اکرمی از سمت مشاورت رئیس دفتر رئیس جمهور، علی جنتی از مشاورت رئیس دفتر رئیس جمهور، بهمن حسین‌پور از معاونت تشریفات دفتر رئیس جمهور، محسن محبی از ریاست مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری، فریدون وردی‌نژاد از سمت مشاور رسانه‌ای رئیس دفتر رئیس جمهور و خلیل معظم‌زاده از معاونت پشتیبانی و منابع انسانی نهاد ریاست جمهوری موافقت کرده است.
آخوندی؛ وزیری که به کار نکردن افتخار می کرد
پیشتر زمزمه استعفای آخوندی در رسانه ها پیچیده بود اما بعد از حدود یک ماه از استعفای رسمی که در شهریور ماه به دولت تقدیم شده بود، حسن روحانی در مهرماه نامه استعفای آخوندی را پذیرفت.
آخوندی از جمله وزرایی بود که انتقادات فراوانی نسبت به عملکرد وی در حوزه های مختلف وزاره راه و شهرسازی از جمله مسکن مهر، راه و شهرسازی، تجهیز ناوگان هوایی، فرودگاه‌ها و ... وجود داشت.
وزیر مستعفی با سخنان خودش نیز سبب دلخوری افکارعمومی شده بود. وی در دوران خدمت خود مسکن مهر را مزخرف خواند و در پایان دوران کاری خود در دولت اعلام کرد که افتخار می کند که حتی یک واحد مسکن مهر را هم افتتاح نکرده است.
درحوزه هوایی با وجود شعارهایی که برای نوسازی داده شده بود این کار انجام نشد و حتی فرصت تجهیز و نوسازی قطعا هواپیماهای قدیمی هم از دست رفت. بعد از استعفای آخوندی در میان افکارعمومی مطالبه ای جهت محاکمه او به وجود آمد.
محمد شریعتمداری: استعفا برای وزیر شدن!
در مهرماه سال 97 الیاس حضرتی نماینده تهران از استعفای محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت با هماهنگی رئیس‌جمهور خبر داد. نمایندگان مجلس و حتی اصلاح طلبان به شدت از عملکرد شریعتمداری در سازمان صمت گلایه داشتند.
بر همین اساس نمایندگان طرح استیضاح وی را به مجلس دادند. اما بعد از اینکه شریعتمداری استعفا داد این طرح خود به خود ملغی شد. در همین رابطه، «مسعود پزشکیان» نایب رییس مجلس شورای اسلامی گفت که استیضاح شریعتمداری با معرفی گزینه پیشنهادی دولت برای وزارت صنعت، منتفی خواهد شد.
پس از استعفای شریعتمداری به عنوان وزیر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس معرفی شد و با رای اعتماد به عنوان وزیر کار و رفاه انتخاب شد.
حضور شریعتمداری در وزارت کار هم چندان برای طرفداران دولت دلچسب نبود. آنها بیان می کردند شریعتمداری همان عملکردی که در وزارت صمت نشان داده در وزارت کار هم از خود به جا خواهد گذشت و در این حوزه چندان امیدواری درباره تحول جدیدی در این وزارتخانه حس نمی شود.
استعفای ظریف و گل به خودی دیپلماتیک
استعفای یکباره ظریف در سفر بشار اسد به ایران که از سوی رسانه های خارجی به عنوان جشن پیروزی مقاومت قلمداد شده بود، از سوی بسیاری یک گل به خودی دیپلماتیک عنوان شد.
ظریف درباره استعفای خود بیان داشت که برای دفاع از جایگاه وزارت خارجه در روابط خارجی استعفا دادم. این درحالی است که پس از این اظهارات وی با شبکه «الفرات» عراق منتشر شد که نشان می داد که استعفای وزیر خارجه چنین پیامی را به دنیا مخابره نکرده است.
وی در پاسخ به سئوال مجری برنامه درخصوص اینکه شنیده شده تاکنون 14 بار استعفا کرده اید، گفت: «نه این تعداد نبوده است. من از ابتدا علاقه ای به مسئولیت وزارت امور خارجه نداشتم و در مراحل مختلف احساس کردم که ممکن است اشخاص دیگری بهتر از من کار را انجام دهند، در آن مراحل با گفتگو موضوع حل شد این بار هم با اقدامات عملی موضوع حل شد.»
ظریف پس از 30 ساعت استعفا در یک دیدار دیپلماتیک حضور یافت تا همه حرف و حدیث ها پایان یابد. در این حوزه با استعفای ظریف رسانه ها و شخصیت های اصلاح طلب حمایت تام و تمامی از ظریف کردند. دوقطبی که حالا از سوی نزدیکان رئیس جمهور خصوصا محمود واعظی و اصلاح طلبان بوجود آمده است به عنوان علل اصلی این استعفا یاد می شود.
کاوه مدنی؛ استعفایی که به خروج از کشور انجامید
پس از انتشار عکس های نامتعارفی از کاوه مدنی معاون آموزش و پژوهش و سرپرست امور بین الملل در یک مهمانی خاص در خارج از کشور زمزمه های استعفای وی در رسانه ها پیچید. در این رابطه محمود صادقی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در توئیتی اعلام کرد: «از منبع موثقی شنیدم که کاوه مدنی ایران را ترک کرده است». وی در توئیتی دیگر خبر استعفای کاوه مدنی را داد.
نکات امنیتی در پرونده کاوه مدنی وجود دارد. در ۲۷ فرودین ۹۷، اخباری منتشر شد که معاون سابق بین‌الملل، نوآوری و مشارکت فرهنگی-اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست، کاوه مدنی کشور را ترک کرده است. این در حالی بود که او در روند تحقیقات قضائی درباره پرونده جاسوسی محیط زیست قرار داشت و خروج او از کشور، یک اتفاق ساده نبود.
بعدتر، در ۹ اردیبهشت، حجت الاسلام محسنی اژه‌ای، سخنگوی دستگاه قضاء، در نشست خبری خود گفت که به صورت قانونی از کشور خارج شده و تقاضای رفع ممنوع‌الخروجی وی توسط معاونت ذیربطی در وزارت اطلاعات صورت گرفته است.
او عضو برنامه «هنری هارت رایس» در زیرمجموعه برنامه مطالعات ایران در مرکز مک‌میلاندانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییل است. هنری هارت رایس، یک یهودی صهیونیست، غول حوزه املاک و مسکن در نیویورک و از حامیان مالی بزرگ اسرائیل، غول حوزه املاک بود که با سرمایه خود، این برنامه را در مرکز مطالعات ایران دانشگاه ییل راه اندازی کرد. او در راه‌اندازی بزرگ‌ترین مرکز «خیریه» یهودیان آمریکا را با عنوان «UJA-Federation» نقش عمده داشت.
وزیر شاخص روحانی هم استعفا داد
در دیماه سال 97 بود که زمزمه استعفای وزیر بهداشت در رسانه ها پیچید. وزیربهداشت در آخرین جلسه معاونین علل استعفای خود را اعلام و از وزارت بهداشت خداحافظی کرد و بر این اساس یکی از علل استعفای وزیربهداشت تاخیر در پرداخت پاداش بازنشستگان وزارت بهداشت بوده است.
پس این اتفاقات محمد باقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه با ادبیاتی بسیار تند از وزیر بهداشت انتقاد کرد. او گفت: «بنده هم می‌توانم در جمع بازنشستگان شرکت کنم و بگویم پول به شما داده نشده، اگر الان و با دستمالی اشکم را هم پاک کنم؛ این که مشکل بازنشستگان را حل نمی‌کند. چطور شد بازنشستگان دو تا دستگاه دیگر حل شد، اما این بازنشستگان حل نشد؟»
البته بیان می شود که طرح تحول سلامت که طرح مهم وزارت بهداشت در دوران قاضی زاده هاشمی بود یکی دیگر از علل اصلی استعفای اوست.
بنابر گزارش دانا، الیاس حضرتی دلیل استعفای قاضی زاده هاشمی را اعتراض به "کاهش بودجه سلامت" عنوان کرد. اما در آخر کار حسن روحانی رئیس‌جمهوری با قدردانی از خدمات و تلاش‌های سید حسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی دولت‌های یازدهم و دوازدهم، بویژه در اجرا و پیشبرد طرح تحول سلامت، استعفای وی را پذیرفت و سرپرست جدیدی را برای این وزارتخانه منصوب کرد.
رئیس‌جمهور در حکمی «سعید نمکی» را به عنوان سرپرست جدید وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منصوب کرد که بعدها وی به عنوان وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی و مجلس نیز صلاحیت وی را تایید کرد.
مشاور اقتصادی دولت با جنجال استعفا داد
استعفای مسعود نیلی از مشاورت رئیس جمهور در امور اقتصادی از جمله استعفاهای مهم دولت در سال 97 بود. این استعفا البته با جنجال بسیاری همراه بود و حتی به تنش میان نیلی و برخی از اطرافیان رئیس جمهور هم انجامید.
موضوع کناره گیری نیلی از آنجا بر سر زبان ها افتاد که جلسه رئیس جمهور با اقتصاددانان با غیبت وی همراه شد. این موضوع زمزمه استعفای وی را قوت بخشید. اما بعدها به یکباره استعفای نیلی در رسانه‌ها غوغایی بوجود آورد.
برخی از کارشناسان اقتصادی مطرح کردند که نیلی برای فرار از پاسخگویی استعفا داده است و برخی از دولتمردان نیز موضوع دلار 4200 تومانی یا همان ارز جهانگیری را به گردن وی انداختند.
بعدها مسعود نیلی که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مشاور رئیس‌جمهور در امور اقتصادی، دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، رئیس مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی و دستیار ویژه رئیس جمهور در امور اقتصادی را بر عهده داشته و از او به عنوان مغز متفکر تصمیمات اقتصادی دولت روحانی نام برده می‌شود، در مطلبی به انتقادات پاسخ داد.
مسعود نیلی در مطلبی که در آبانماه سال 97 منتشر کرد، اقتصاددان‌های نهادگرا را بی‌سواد، کج‌فهم، نفرت‌پراکن و پرچمدار خشونت معرفی کرد. این اقتصاددان‌ها که از لحاظ سیاسی، اصلاح‌طلب محسوب می‌شوند و در میان آنها نام افرادی چون فرشاد مومنی، حسین راغفر و عباس شاکری دیده می‌شود، علت گرانی شدید ارز و افزایش طاقت‌فرسای تورم و بروز رانت و فساد هزاران میلیارد تومانی ارزی در سال 97 را نتیجه اجرای سیاست‌های موسوم به تعدیل ساختاری خوانده‌اند که در دو دهه اخیر مسعود نیلی پرچمدار آن بوده است.
مهمترین نکته‌ای که نیلی در مطلب خود بیان کرده این است که پای خود را از التهابات اقتصادی امسال که نتیجه سوءمدیریت اقتصادی دولت بود، به طور کامل بیرون کشیده و ادعا کرده که او دیگر در نظام تصمیم‌گیری دولت حضور ندارد و این اتفاقات ربطی به او ندارد.