رئیس جمهور در سخنان دیروز خود برای اساتید نمونه کشور، گریزی به بحث « اسلامی کردن علوم انسانی» زد، که ای کاش چنین گریزی نزده بود! دکتر روحانی با اشاره به این که گفته می شود باید علوم انسانی را اسلامی کنیم، گفت: حتما باید این کار بشود اما باید توجه داشته باشیم که کجا را باید اسلامی کنیم و راه را اشتباه نپیماییم؛ چون پایه ها و مبانی علم و دانش، اسلامی، مسیحی و یهودی ندارد. پایه های علم جهانی است و جغرافیا نمی شناسد. متد ها هم جهانی هستند اما اهداف متفاوتند و هر کشوری اهداف خود را دارد. پس اگر می خواهیم علم در کشور کاربردی شود باید آن را بومی سازی کنیم.
آیا به راستی پایه ها و مبانی علوم انسانی آنگونه که رئیس جمهور ادعا میکند " جهانی" است؟ ! آیا نقطه مقابل علوم انسانی اسلامی، علوم انسانی " مسیحی و یهودی" است یا علوم انسانی غربی سکولار؟ ! آیا تفاوت علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی غیراسلامی تنها در " اهداف" کشورها است؟ ! آیا اسلامی سازی علوم انسانی معادل " بومی سازی" (به معنای ایرانی سازی) این علوم است؟ ! واقعا جای تأسف دارد که رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی تا این حد نسبت به اصل موضوع ناآگاه باشد.
جناب دکتر روحانی! چه کسی گفته مبانی علوم انسانی، جهانی و مشترک است؟ ! همه اختلاف و ریشه تفاوت علوم انسانی اسلامی با غیراسلامی از همین مبانی معرفت شناسانه از موضوع اصلی علوم انسانی یعنی " انسان" نشأت میگیرد. اصلا چون انسان به تعریف غربی با انسان به تعریف اسلامی متفاوت است، تعریف علوم انسانی نظیر حقوق و سیاست و اقتصاد و روان شناسی و مدیریت و جامعه شناسی از منظر غربی با منظر اسلامی متفاوت میشود؛ و به تبع تفاوت در تعریف، دایره گسترده ای از مسائل علوم نیز متفاوت میشود.
وقتی تفاوت اصلی در ریشه ها و " مبانی" شد، " منابع" استخراج علوم نیز تفاوت خواهد کرد؛ آنگاه بحث تفاوت " اهداف" دیگر یک بحث تبَعی است. بله، غرب برمبنای همان نگرش غلط به انسان، اهداف غلطی را هم دنبال میکند که با اهداف جامعه اسلامی سازگار نیست؛ اما مگر تفاوت " اهداف" بدون علت است؟ ! خود تفاوت اهداف هم به تفاوت مبانی و باورها و بینشها باز میگردد. وقتی تعریف شما از انسان عبارت باشد از « حیوان دوپا» (چنانکه حقیقت تعریف غرب از انسان همین است) ، اهداف شما در جامعه ی برآمده از اجتماع چنین موجودی متفاوت خواهد شد با وقتی که انسان را به « عبد الله» و « خلیفة الله فی الارض» تعریف کنید.
متأسفانه به نظر میرسد نگاه رئیس جمهور به مقوله علوم انسانی نه تنها عمیق و دقیق نیست، بلکه از نوعی اعوجاج فکری رنج میبرد که از یکسو ریشه در ضعف انسان شناسی اسلامی دارد، و از سوی دیگر از عدم شناخت صحیح غرب سکولار ناشی میشود. تقلیل سطح بحث و کوچک جلوه دادن مسأله ی بغایت مهمی نظیر اسلامی سازی علوم انسانی در حد تفاوت اهداف کشورها (! ! ) و نادیده انگاری تفاوتهای بنیادین نظیر تفاوت مبانی و منابع، باید زنگ خطر را برای دلسوزان و دغدغه مندان اسلامی سازی علوم انسانی به صدا درآورده باشد. خصوصا که گوینده این جملات، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است.