پایگاه عدالت خواهان گلستان " واژه رشوه ((Bribery اسم مصدر از ریشه "رشو" و در معنای لغوی به معنای کود و خاشاک است،/ لغت نامه دهخدا.ص 436

 و در اصطلاح عبارتند از: "چیزی که به کسی می‌‌دهند تا کارسازی به ناحق کند"/ محمد معین، فرهنگ فارسی، ج 2، ص 1658.

 رشوه دادن را رشا و رشوه گرفتن را ارتشاء می‌­گویند.

درمعنای اصطلاحی حقوقی ارتشاء را می‌­توان به معنای "اخذ مال یا سند تسلیم وجه یا مال به مأموران دولت یا کارکنان شاغل در نهادهای عمومی ‌‌یا سایر افراد مذکور در قانون برای انجام یا عدم انجام وظایف سازمان محل اشتغال ‌آنها دانست"/ میر محمد صادقی، حسین، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی‌/ تهران، نشر میزان، چاپ:هفتم، زمستان 1385، ص 363.

وجه ارتباط معنای لغوی با اصطلاحی آن است که همانگونه که کود و خاشاک زمین را برای زراعت آماده می‌­کند رشوه نیز مرتشی را برای انجام کار مورد نظر راشی جلب می‌­کند.

در اصطلاح فقهی رشوه عبارتست از "دادن مال برای قضاوت ناحق است"./ .خمینی، روح‌الله؛ تحریرالوسیله/ قم، منشورات مکتبه اعتمادکاظمی‌، ج 2، ص366.

 به طور کلی فقهاء بر خلاف حقوقدانان تحقق رشا و ارتشاء را محدود به امر قضاء دانسته­اند./ شیخ انصاری، منبع پیشین، ص199

 بهمین دلیل قانونگذار موارد مذکور در ماده3 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و..... را در حکم مرتشی دانسته و عنوان مطلق ارتشاء را اطلاق نکرده، مقامات قضایی به این امر استناد کرده‌اند که بر حسب موازین شرعی، ارتشاء تنها در مقام قضاوت و صدور حکم است ./ .مجموعه نشست‌های قضایی دادگستری/ سبزوار، اردیبخشت 1380، به نقل از گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی/ تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386، چاپ:سیزدهم ، ص384

رشا و ارتشاء از زمره جرایم علیه آسایش عمومی‌‌ می‌­باشند که موجب سلب اعتماد مردم به نظام اداری و فساد مأموران دولتی می‌­گردد. در حقوق اسلام با استناد به کتاب و سنت حرمت رشوه را امری اجماعی می‌دانند.

فقهای عظام و بیان کنندگان حلال و حرام از کتاب و سنت بر حرمت رشوه دلیل آورده اند که به چند نمونه بسنده می کنیم:

از آیات

1 - «ولا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل و تدلوا بها لی الحکام لتاکلوا فریقا من اموال الناس بالاثم و انتم تعلمون.»

یعنی: اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید و برای خوردن قسمتی از اموال مردم به گناه، (قسمتی از) آن را به قضات ندهید. در حالی که می دانید.

در این آیه مسلمانان را از یک عمل بسیار ناپسند نهی می کند، به آنان می گوید در اموال و ثروت های یکدیگر بدون حق تصرف نکنند، و از غیر طریق صحیح، مالی بدست نیاورند، نکند تصرف اموال دیگران و خوردن آن به ناحق، آنان را به سوی قضات بکشاند، و چیزی بعنوان هدیه و رشوه به آنان بدهند، تا اموال مردم را به ظلم تملک کنند، زیرا با این کار دو خلاف بزرگ مرتکب شده اند: خوردن حق دیگران، و رشوه دادن.

2 - «سماعون للکذب اکالون للسحت».

گرچه آیه درباره جمعی از یهودی هاست که بسیار علاقه مند شنیدن دروغ و خوردن مال حرام و رشوه اند، لیکن روایاتی در ذیل آیه و آیه قبلی وجود دارد که «سحت» را به رشوه تفسیر و تطبیق کرده اند.

عمار بن مروان از امام باقر (علیه السلام) پرسید: «سحت» چیست؟ حضرت فرمود: مقصود رشوه است. آن گاه پرسید: آیا مقصود رشوه در حکم و قضاوت است؟ حضرت فرمود: «آن که کفر به خداست.».

در کتاب «در المنثور» از حضرت علی (علیه السلام) از معنی «سحت» سؤال شد، فرمود: «مقصود رشوه است.»

در آیه 29 سوره نساء نظیر آیه اول (188 بقره) آمده است، در آنجا می خوانیم: «غیر آنچه از طریق تجارت مشروع و صحیح بدست می آورید مصرف نکنید».

این آیه شریفه با صراحت می گوید: اگر کسانی از طریق رشوه در دادگاه، حاکم شوند، مال مورد نزاع بر آن ها حرام خواهد بود، و حاکمیت ظاهری در دادگاه، اموال را حلال نمی کند، این حقیقت که با حاکمیت ظاهری در دادگاه، کسی مالک واقعی اموال مردم نمی شود، در حدیثی با صراحت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است:

«من بشری هستم همچون شما (و مامورم از طریق ظاهر میان شما قضاوت کنم) نزاعی نزد من مطرح می شود، شاید بعضی در اقامه دلیل از دیگری نیرومندتر باشد و من به مقتضای ظاهر دلیلش به سود او قضاوت کنم، اما بدانید چنانچه من حق کسی را برای دیگری قضاوت کردم، آن قطعه ای است از آتش، اگر آتش می خواهد آن را تصرف کند وگرنه آن را رها سازد» ! 

در روایات

در پلیدی و حرمت رشوه احادیث فراوانی از اولیای اسلام رسیده است که بعضی از آنها را ذکر می کنیم:

1 - رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) کسانی را که مردم به علم آنها احتیاج دارند و آنان در مقابل از آنها رشوه می خواهند، لعنت کرده است.و نیز در کتاب بحارالانوار از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده است که فرمود: «خدا لعنت کند رشوه گیر و رشوه پرداز و کسی را که دلال میان آنها است؛ از رشوه گرفتن دوری کنید که این کار بمنزله کفر محض است و شخص رشوه خوار از رحمت خدا بدور می باشد». 

2 - عن علی (علیه السلام): قال رسول الله (ص): «اخذ الامیر الهدیة سحت و قبول القاضی الرشوة کفر» هدیه گرفتن زمامدار و رئیس از دیگران حرام است و رشوه گیری حاکم شرع و قاضی، کفر است.»

3 - «سماعة» از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: «الرشا فی الحکم هو الکفر بالله؛ رشوه در قضاوت کفر به خداوند است.

از مجموع روایات استفاده می شود که رشوه در تمام کارها حرام است، لیکن در قضاوت علاوه بر حرمت و عقاب اخروی، به مثابه کفر و شرک به خدا تلقی می شود.گروه خانواده جام نیوز